Her hangi bir nesnenin belli bir düzeye göre yüksekliğidir. Genelde bu belli düzey ortalama deniz seviyesidir.

Belirli bir yatay uzaklıkta bulunan iki nokta arasındaki yükseklik farkının, bu iki nokta arasındaki uzaklığa oranına eğim denir.

Yer şekillerinin sahip olduğu eğim şartları bakıyı belirler. Yamaçların eğiminden dolayı Güneş’e göre konumuna bakı denir.

• İnsan Tarafından Bilinçli Olarak Tasarlanan ve Yaratılan Peyzaj Alanları • Organik Olarak Oluşmuş Peyzaj Alanları • Birleşik Kültürel Peyzaj Alanları.

İnsan eliyle düzenlenen park ve bahçeler ve bu alanların içinde yer aldığı kamusal ya da dini yapı grupları) Bu tür genelde kamusal nitelikte yapı gruplarını içerebilmektedir. Dünyaca bilinen bir örnek Versay Sarayı ve bahçeleridir. Bahçecilik sanatında bir dönüm noktası olan saray bahçeleri gerek kültürel gerek politik gerek sosyal yönden dönemin mimari ve sanatsal akımlarının bir aynası durumundadır.

i. Jeolojik miras-fosil-kalıntı peyzaj alanları: Canlılığını yitirmiş fosil alanları ve artık kullanılmayan eski maden ocakları. ii. Sürekliliği olan peyzaj alanları: Bu tür alanlara örnek ekonomik ve geleneksel canlılığını eski çağlardan bu yana hala koruyan ve sürdüren kırsal yerleşimler olabilir. iii. Yardımcı kültürel peyzaj alanları: Bu tür alanlara dini, artistik ya da kültürel motiflerle bütünleşmiş doğal oluşumlar girebilmektedir. Frig vadisindeki Yazılıkaya buna örnek gösterilebilir.

Kırsal peyzaj insanların kentler dışında faaliyet gösterdiği çevrenin görünümü olarak ifade edilir. Kırsal yerleşimler, “kültürel peyzaj” kavramı çerçevesinde, “kırsal” ve “tarımsal” kategorilerinde ve “insan ile doğanın ortaklaşa oluşturduğu alanlar” kapsamında ayrıştırılabilir. Bu yerleşimler, UNESCO Dünya Miras Listesi sınıflandırmasına göre “Organik Olarak Oluşmuş Peyzaj Alanları” grubunun “Evrimi Devam Eden”; IUCN’nin sınıflandırmasına göre ise “Sürekliliği Olan Peyzaj Alanları” kategorisinde irdelenebilmektedir. Kırsal yerleşimlerin kentsel yerleşimlere göre nüfusu azdır ve kentlere göre zayıf altyapı bağlantıları, hava, su, yol gibi bulunmaktadır. Popülasyon daha homojen olup genellikle genç nüfus yaşlı ve çocuk nüfusundan azdır. Dünya üzerinde kırsal peyzaj alanları yoğun nüfus artışı, tarımsal aktiviteler ve kentleşme hareketleri altında artan arazi kullanımları sayesinde, gelenek ve yerel bilgilerin azalması ile de artan bir hızla tehdit altındadır.

Kültürel ve doğal varlıklarının içerdiği değerleri saptamak ve belgelemek amacıyla o varlığa ait bilgi ve belgelerin adına kayıtlı fişlerde tutulmasına envanter fişi oluşturma denir.

Christopher Alexander’in 1977 yılında yayınladığı Bir Desen Dili: Şehirler, Binalar, Yapılar (A Pattern Language: Towns, Buildings, Construction) ve 1979’da yayınlanan Ebedi Yapım Yöntemi (A Timeless Way of Building) adlı kitaplardır.

Örüntü güncel sözlük anlamıyla olay veya nesnelerin düzenli bir biçimde birbirini takip ederek gelişmesidir. Çoğunlukla uzaysal ve geometrik karaktere sahip, iki veya üç boyutlu bir nesne olarak düşünülebilir. Doğada ve yapay çevremizde hatta gördüğümüz her şeyde birçok örüntü vardır. Doğanın üretme biçimlerinde mesela arıların yaptıkları peteklerde, yaprakların sapa dizilimlerinde, kavak ağaçların su kenarlarında dizilimlerinde örüntü vardır. Kırsal yerleşim örüntüleri fiziki özelliklerinin yanı sıra sosyo-kültürel özellikleri ile de birbirinden farklılaşır.

Kentsel peyzaj, peyzajın kentteki kompozisyonudur. Kentsel çevrenin bilinçli bir düzenini ifade etmektedir. Kentsel bütünde yapıların tek tek değil bir bütün olarak birbirleriyle ve yapılanmamış mekânlarla olan ilişkisidir. Basit anlamda binaların kent içinde organizasyonudur. Kentsel çevreyi oluşturan tüm kentsel öğe ve elemanlar kentsel peyzajda kullanılmaktadır. Kent peyzajının oluşmasında, fiziksel ve biyolojik yapının yanı sıra, sosyokültürel yapıya ilişkin verilerin de önemli etkisi bulunmaktadır.

Koridor doğrusal bir peyzaj elemanı olarak tanımlanır. İki tarafından farklı özellik taşımaları da tanımlanmalarında gereklidir. Koridorlar ince bir bant şeklinde olduklarında sadece sınır özelliği taşısalar da genişliği arttıkça farklı işlevlere ev sahipliği yapabilirler. Bir başka bakış açısıyla birçoklarının belirttiği üzere peyzaj ekolojisinde peyzaj elemanlarını leke, koridor ve matris oluşturur. Bu elemanlar arasındaki ilişkileri anlamak buradaki peyzajın nasıl gözüktüğünü ve çalıştığını açıklar.

İlk grubu oluşturan ekolojik değer ve işlevi kent için önemli olan “geniş yeşil alanlar” kent içindeki koruluklar, tarihi bahçeler, kenti saran yeşil kuşaklar, sulak alanlar ve doğal alanlar gibi alanlardır. İzmir kuş cenneti İzmir’in Çiğli ilçesi Çamaltı tuzlasında bulunan çok önemli bir doğal ve sulak alandır. Orman genel müdürlüğü tarafından koruma altında olan alan aynı zamanda 1982 yılında Su Kuşları Koruma ve Üreme sahası olarak tescillenmiştir. Aynı zamanda arkeolojik sit alanı olan Kuş Cenneti 1985 yılında da birinci derece sit alanı ilan edilmiştir. Her yıl 50 000 üzerinde kuşun ziyaret ettiği alan kuşların göç yolları üzerindedir. İkinci grup yeşil alanlar kent içerisindeki biyolojik türlerin yetişmesine katkıda bulunan park, mezarlık, kent içi tarım alanları gibi “küçük yeşil alanlar” a işaret eder. Bu gruba örnek vermek gerekirse İstanbul’daki tarihi Yedikule Bostanlarını gösterebiliriz. 1500’lü yıllardan beri kent içi tarım alanı özelliğini sürdürebilmiş bostanlar ülkemizin çok önemli kentsel kültürel peyzaj alanlarıdır. Ekolojik işlevine göre ayrılmış yeşil alanlardan üçüncüsü “koridor yeşil alanlar”dır. Bu alanlar yeşil sistem içerisinde büyük ve küçük yeşil alanları birbirine bağlayan doğal ya da yapay, özel ya da kamusal olabilen yeşil alanlardır. Bu gruba vadiler ve tampon işlevi gören yeşil bantlar girebilir. Son grup yeşil alanlar ise tampon bölgelerdir. Önemli yeşil alanların çevresinde koruma amaçlı alanlar olarak bulunurlar.

Kaldırım, sokak, bisiklet yolu, yol, meydan, yapı içi ve üstünde mekanlar, geçici açık mekanlar, otobüs ve metro durakları.

Toplu konut çevreleri, kent parkları, oyun alanları, spor alanları, geniş alışveriş merkezleri, mezarlıklar, mesire yerleri.

Endüstri tesisi çevre düzenlemeleri, endüstri için hammadde temin eden alanların onarımı veya rekreasyon amaçlı yeniden kullanımı.

Havaalanları çevre düzenlemesi, demiryolu güzergah ve istasyonları çevre düzenlemesi, karayolu planlaması, yol kenarı dinlenme yerleri, benzin istasyon çevre düzenlemeleri, manzara yolları ve seyir terasları.

Piknik ve kamp alanları, tatil köyleri, otel, motel, pansiyon, plajlar, kent dışı spor alanları, kaplıcalar, mağaralar, tarihi kalıntılar, harabeler ve arkeolojik sanat eserleri, golf alanları.

Dilimize Fransızca “Paysage” kelimesinden gelen peyzaj kısaca manzara, görünüm olarak tanımlanabilir. Bilimsel bakış açısıyla kendine özgü özelliklere sahip arazi parçası olarak tanımlanabilen peyzaj, Avrupa Peyzaj Sözleşmesinde ise insanlar tarafından algılanan doğal ve/veya beşeri faktörlerin etkisi ve etkileşimi sonucunda oluşan alan olarak tarif edilmektedir. İngilizce’de “Landscape” doğa, arazi anlamına gelen “land” ve “scape” takısı ile arazi düzenlemesi anlamına gelmektedir. Yine Almanca karşılığı “Landschaft” arazi düzenlemesi anlamına gelmektedir. Aslında peyzaj görüş çerçevemiz içerisinde giren doğal ve kültürel varlıkların oluşturduğu bir tür görünüştür. Birçoklarına göre ise bir alanın veya bir bölgenin doğal ve kültürel değerlerinin toplamının oluşturduğu bir topoğrafik sistem demektir. Birçok farklı bakış açısı ile tariflenebilen peyzaj tanımlamasına dört temel perspektif ile yaklaşmak mümkündür. Bunlar “manzara olarak peyzaj”, “belirli bir yer olarak peyzaj”, kültürün ifadesi olarak peyzaj”, “holistik bir varlık olarak peyzaj” olarak ifade edilebilir. Salt izlenen manzara tanımından daha aktif bir rol içerisinde insan algısı ve deneyimi çerçevesinde dönüşen bir varlık olarak yeniden tariflenişi sayesinde ise kentsel tasarım, mimarlık ve peyzaj mimarlığı disiplinlerinde daha fazla tartışmakta ve günden güne gelişmektedir.

Mesleğin babası Frederick Law Olmsted tarafından 1850-1890 arasında formalize edilmiş peyzaj eğitimi çıraklık eğitimi şeklinde başlamıştır. New York’ta Merkezi Park “Central Park”, “Prospect Park”, Boston Nehir Boyu projeleri ile mesleğin babası unvanını aldı. Olmsted’ten sonra kent parkları ve tasarımı tüm dünyada yayıldı.