Başlangıcından günümüze en etkin kitle iletişim aracı olan radyo ve televizyona bu gücü veren olan olguların başında “haber vermesi” gelmektedir.

Bir kitle iletişim aracı olarak insanlığa büyük katkılar sağlayan radyo, terim olarak sesin elektro manyetik dalgalar halinde gönderilmesi ve alınması anlamına gelir.

Fransızca radio sözcüğünden türeyen radyo Türk Dil Kurumu’na göre elektrik dalgalarıyla düzenli olarak yayın yapan istasyon ve bu istasyonun programlarını düzenlemekle görevli kuruluş anlamına gelir.

Türk Dil Kurumu radyo yayınını, “elektrik dalgaların özelliğinden yararlanarak seslerin iletilmesi” olarak tanımlamaktadır.

Radyo iletişiminde kullanılan ve radyo dalgaları olarak da adlandırılan elektromanyetik dalgalar, verici ile alıcı arasında düz bir çizgi üzerinde yol alabileceği gibi, alıcıya, iyonosferden yansıyarak ya da bir haberleşme uydusu aracılığıyla da ulaşabilir.

Radyo tekniği ile ilgili olarak yapılan ilk teknik buluş telsizin babası olarak adlandırılan James Clerk Maxwell tarafından 1860 yılında olmuştur.

Maxwell, ilk kez radyo (elektromanyetik) dalgalarının varlığını bulmuştur. Maxwel’in bu buluşu 20 yıl sonra 1885-1889 tarihleri arasında elektromanyetik dalgalara ismini veren Alman fizikçi Heinrich Hertz tarafından geliştirilmiştir.

Ses bandındaki gelişmeler; daha net bir ses alınmasını sağlayan FM bandının bulunuşu 1955’lerde stereo yayınların özellikle müzik yayınlarında kullanılışı, radyonun gelişmesinde başlıca adımlar olarak kabul edilmektedir. Ayrıca transistörün bulunuşu ve radyoların pille çalışabilme özelliklerinin keşfi de radyonun popülerleşmesini tetikleyen diğer unsurlardır.

Dünyalar Savaşı: Amerikalı aktör ve yönetmen George Orson Welles’in 1938 yılında sergilediği radyo tiyatrosu. Welles bu radyo oyunuyla Amerikalıları dünyayı Marslıların istila ettiğine inandıracak yetenekte bir sunum yapmıştır
 

Radyo zamanla önemli bir haber medyası olma işlevi yüklenmiş; diğer kitle iletişim araçlarına göre hızı, ucuzluğu, kolay ve erişilebilir olması gibi özellikleriyle ön plana çıkmıştır. Özellikle haberin, televizyon gibi daha detaylı süreçlere ihtiyaç duymadan doğrudan ses üzerinden aktarılması, gazeteden çok daha hızlı bir şekilde iletiyi hedef kitlesine ulaştırabilmesi radyoya bir haber medyası olarak gücünü veren olguların başında gelmektedir.

Türkiye, 1927 yılında 5 KW güçle ilk düzenli radyo yayına geçmiştir.

Türkiye'de ilk radyo yayınını özel bir şirket olan Telsiz Telefon Türk Anonim Şirketi (TTTAŞ) gerçekleştirmiştir. PTT’nin elindeki vericileri kiralayan şirket, 1936 yılında radyonun devletleştirilmesine ilişkin çıkan yasaya kadar ülkemizde yayıncılığı sürdürmüştür.

Türkiye Radyo Televizyon Kurumu (TRT), devlet adına radyo ve televizyon yayınlarını gerçekleştirmek amacıyla, 1 Mayıs 1964’de, özel yasayla özerk tüzel bir kişiliğe sahip olarak kurulmuştur. 1972’deki Anayasa değişiklikleri ile kurum “tarafsız” bir kamu iktisadi kuruluş olarak tanımlanmıştır

TRT : Türkiye Radyo Televizyon Kurumu, 1964 yılında kurulan ve 1990 yılında kadar Türkiye’deki radyo ve televizyon yayıncılığı alanındaki tek yetkili devlet kuruluşudur.

1982 Anayasası’nın 133. Maddesine dayanılarak çıkartılan 2954 sayılı yasa, 1983’de yürürlülüğe girerek, yayın sonrası denetim ve değerlendirme yapmak üzere, Radyo Televizyon Yüksek Kurulu kurulmuştur.

Tecimsel yayıncılık: Devlet tarafından değil, ticari amacı olan özel kuruluşlar tarafından gerçekleştirilen yayıncılık türüdür.

1994 tarihinde yürürlülüğe giren Radyo Televizyonların Kuruluş ve Yayınları Hakkında Kanun ile hem TRT’nin hem de özel radyo ve televizyonların aynı kurallara uyması gerektiği belirtilmiştir. Kanun, aynı zamanda Radyo Televizyon Yüksek Kurulu’nun yerine, Radyo Televizyon Üst Kurulu’nu (RTÜK) getirmiştir.

RTÜK, Kültür ve Turizm Bakanlığı’na bağlı olarak hizmetlerini sürdürmektedir.

Türkiye’de radyo haberciliğinin gelişiminde Anadolu Ajansı’nın rolü büyüktür.

1965’e kadar radyolarda dinlenilen haberin adı “ajans” olmuştur.

1937 yılında Radyo PTT aracılığıyla Ulaştırma Bakanlığı’na bağlanmıştır.

1945’ten itibaren bültenlerin aktarılması görevini Basın Yayın Genel Müdürlüğü Haber Servisi üstlenmiştir.

1950’lerde Türkiye’de yayıncılıktaki en önemli olgu, özellikle muhalefet partilerinin seçimler için bile radyoyu kullanmasının yasaklandığı 1954’ten sonra artan ve 1957’den itibaren şiddetlenerek süren radyonun partizanca kullanımıdır.

Türkiye’de 1990 sonrası ticari yayıncılığın başlamasıyla birlikte, yayıncılık sektöründeki bu yeni dönem en yıkıcı etkilerini radyo haberciliği üzerinde göstermiştir. 1990 sonrasında özel radyo sayısı hızla artarken, diğer yandan format ve program çeşitliliği azalmıştır. Özel radyolar yerli ve yabancı pop müzik formatlarını tercih ederken, çoğu radyo kanalında haber bültenleri ve programları yayın akışları içindeki yerlerini giderek kaybetmişlerdir.

Radyonun haber verme işlevini yitirmeye başlamasıyla, radyo gazeteciliğinin de bir meslek olarak önemi azalmaya başlamıştır. Özel girişimcilerin ticari kaygıları, reklam geliri televizyona göre oldukça düşük olan radyolarda habere ve haberciye yatırım yapılmasını engellemektedir. Özel radyoların haber saatleri, süreleri ve haber kadroları hep bu ekonomik kaygılar çerçevesinde şekillenmektedir. Özel radyoculuğun başlamasından sonraki dönem içerisinde Türkiye’de özgün radyo haberciliğinin yapılması için gereken maddi koşullar oluşamamıştır. Radyo haberi, büyük grupların radyolarında aynı gruba ait televizyonun haber bültenlerinin aynen yayınlandığı ya da gazetelerin parça parça okunduğu karmaşık ve parçalanmış bir yapıya dönüşmüştür. Bu yapı sebebiyle 1990’lı yıllarda özel radyoların demokrasiye ve çoksesliliğe yapacakları katkılar tartışılırken, günümüzde ticarileşmenin radyonun özgürleştirici bütün özelliklerini elinden alabileceği gerçeği apaçık ortaya çıkmıştır.

Depremle birlikte elektrikler kesilmiş, televizyon yayınları durmuş ve telefonlar kullanılamaz hale gelmiştir. Ancak olay mahallerine ulaşan radyo habercileri diğer tüm medyanın önünde, önemli bir habercilik başarısına imza atmışlardır. 17 Ağustos sabahı depremin etkilerini tüm Türkiye radyolardan öğrenmiş, böylelikle radyonun bir haber aracı olarak önemi yeniden tescillenmiştir.

90’lı yıllardan itibaren radyo haberciliği açısından en olumlu gelişme, haber odaklı tematik radyo kanallarının yayına başlamış olmasıdır.

Televizyon: Fransızca télévision kelimesinden türeyen televizyon Türk Dil Kurumu’na göre, vericiden iletilen dalgaların görüntü ve ses olarak görünmesini ve duyulmasını sağlayan aygıt anlamına gelir.

Televizyon ile ilgili ilk teknik buluş İrlandalı bir telgrafçı olan Andrew May tarafından 1873 yılında yapılmıştır. May, ışık dalgalarının elektrik akımına çevrilebildiğini ve selenyum adlı kimyasal maddenin elektriğe karşı dirençli olduğunu bulmuştur.

Alman Paul Nipkow'un geliştirdiği bu araç “döner disk” adı ile anılmaktadır.

Elektronik tarama tekniği kullanılarak yapılan ilk düzenli televizyon yayını 1936 yılında İngiltere’de başlamıştır. Londra’da Alexandre Palace’de kurulan televizyon stüdyosundan yapılan bu yayın büyük ilgi uyandırmıştır.

İngiltere’den sonra televizyon yayınlarını başlatan ikinci ülke ABD’dir.

Her ne kadar deneysel yayınlara RCA 1936 yılında başlamışsa da, resmi nitelikte ilk televizyon yayını 1939 yılında New York’ta yapılmakta olan Dünya Fuarı’ndan izlenimlerin aktarıldığı yayınlarla olmuştur. 1941 yılında yayınlarda reklama yer verilmeye başlanmıştır. Bundan ötürü bazı kaynaklar, ABD’de televizyonların asıl yayına başlama tarihi olarak 1941 yılını almaktadır.

1945 yılında ilk tecimsel renkli yayıncılık Amerika’da başlamıştır.

Televizyonun günümüzde sahip olduğu gücünün ardındaki en temel etkenlerin başında, kuşkusuz “haber verebilmesi” gelmektedir. Eş deyişle; televizyon, gücünü ve cazibesini büyük oranda haber aktarabilmesine borçludur.

Haber, televizyon evreninde özellikle gerçekle arasındaki “yakın” ilişki nedeniyle, gösterinin en önemli aktörü konumundadır. Hem kitleleri etkileyebilme gücü, hem de ekonomik ve siyasi güç odaklarıyla “doğrudan” ilişkisi, haberlerin televizyon kuruluşlarında son derece önemsenmesine neden olmaktadır.

Televizyon haberciliğinin gelişiminde Amerika Birleşik Devletleri ve İngiltere öncü rol oynamıştır.

Televizyonda ilk haber bülteni, İngiltere’de 1933 yılında kaydedilmiş, radyo haberlerinin görsel kullanılmadan yayını ile gerçekleştirilmiştir.

İlk televizyon akşam haberleri CBS televizyonu tarafından, 15 Ağustos 1948 tarihinde başlatılmıştır.

CBS televizyonu tarafından başlatılan ilk akşam haberlerindeki amaç, etkili bir haber sunmak değil, CBS’in kamu hizmeti yaptığı izlenimini geliştirmek ve siyasi idareyle ilişkileri iyileştirmektir.

Philadelphia’daki Ulusal Politik Kongre, televizyon tarafından görüntülenen ilk olaydır.

Henry Truman, 1948 seçimlerini sürpriz bir şekilde kazanırken televizyonda görünen ilk başkan adayı olarak tarihe geçmiştir.

Resimli radyo haberi olarak başlayan televizyon bültenlerinde ilk kez 1951 yılında hareketli resim, yani film kullanılmıştır.

CBS: 1928 yılında kurulan Columbia Broadcasting System’ın baş har?erinden oluşan Amerika Birleşik Devletleri’nin en önemli televizyon istasyonlarından biridir.

CBS’teki ilk haber programları “tahtada anlatma” formatını benimsemiştir.

BBC; İngiliz devlet televizyonudur.

BBC’nin “Haber ve Haber Filmi” yayını televizyon haberciliğinin gücünü gösteren önemli bir adımdır. Her gün yayınlanacak olan bu haber bülteninin ilkinde, ana haber Hindi-Çin Ateşkes Görüşmeleri ile ilgili hazırlanmıştır.

Telstra 1' dir. 1962’de uydunun fırlatılmasıyla birlikte artık dış ülkelerle ilgili haberler de anında yayınlanabilir hale gelmiştir.

Dünya tarihine televizyonda gösterilen ilk savaş ya da oturma odası savaşı olarak geçen Vietnam Savaşı’ dır.

70’li ve 80’li yıllarda çeşitli eleştiriler almaya başlamıştır. Eleştirilerin temel noktası, televizyon haberciliğinin kamu hizmeti olmaktan çok, eğlence gösterisi niteliği taşımasıdır.

ABD’de 1 Haziran 1980 tarihinde yayın hayatına başlayan CNN televizyonu, 24 saat haber sunumuyla televizyon haberciliğinde yeni bir dönem açmıştır

Anchorman: Yalnız haberleri sunmakla kalmayıp çoğu zaman haber politikalarında da belirleyici olan ve çalıştıkları kuruluşların ekran yüzü olan ana haber bülteni sunucuları.

Haber ile eğlencenin karışımı, melez bir tür olan infotainment türü habercilik, İngilizce bilgi (info-rmation) ve eğlence (enter-tainment) sözcüklerinden türetilmiştir.

Reality showlar gerçeğe dayalı konuların kurmaca yöntemlerle anlatıldığı ilk tür olmuştur. Bu programlarda konular başı, ortası ve sonu olan öyküler şeklinde anlatılmakta; en düşük kültürel paydayı yakalamak üzere basit bir üslup kullanılmakta, olaya dayalı konular seçilmekte ve canlandırmalara başvurulmaktadır. Görüntü, ses ve kurgu özelliği açısından da geleneksel haber programlarından farklı olan reality showlarda sallantılı görüntü, çerçeveleme problemleri, netliğin geçici olarak kaybolması, düşük ses kalitesi gibi yöntemler gerçekliği kanıtlamakta bir paketleme yöntemi olarak kullanılmaktadır.

Türkiye’de televizyon yayınları ilk kez İstanbul Teknik Üniversitesi tarafından 9 Temmuz 1952 tarihinde başlatılmıştır.

İTÜ TV, TRT’nin kurulmasıyla beraber geride kalmış ve 1970 yılında kapanmıştır.

Kapalı devre eğitim yayınları sürerken, TRT yönetim kurulu televizyon yayınlarının başlama tarihini 1 Ocak 1968 olarak belirlemiş, ancak bu alandaki hazırlıklar 31 Ocak 1968’de tamamlanabilmiştir.

1970’de İzmir Televizyonu, ardından 1971’de İstanbul Televizyonu faaliyete geçmiştir.

31 Aralık 1981 yılbaşı gecesinden itibaren renklenmeye başlamış ve 1984 yılında tamamen renkli yayına geçilmiştir.

Magic Box Incorporated AG adlı şirkete bağlı, Türkiye’nin ilk özel televizyon kanalı Star 1 Almanya üzerinden her gün 18:00 ile 23:00 saatleri arasında test yayınına başlamıştır. Mevcut yasal durum yurt içinde yayın hakkını sadece TRT’ye vermekteyse de, Almanya’dan Türkiye’ye yayın yapan bu kanal, arkasına devlet desteğini de alarak (sahiplerinden biri dönemin Cumhurbaşkanı Turgut Özal’ın oğlu Ahmet Özal’dır), yasa dışı olsa da kısa sürede sansasyonel yayıncılık anlayışıyla iletişimin gündemini değiştirmiş ve Türkiye’deki yayıncılık tekelini ortadan kaldırmıştır.

Türkiye’nin ilk dijital platformu Cine Dijital 2000 yılında kurulmuştur.

2012 RTÜK kayıtlarına göre; 24 yaygın, 15 bölgesel, 209 yerel olmak üzere toplam 248 adet özel televizyon kanalı bulunmaktadır. TRT’nin yayın yaptığı 15 televizyon kanalıyla birlikte bu rakam 263’e ulaşmaktadır.

Türkiye radyolarında ajans ağırlıklı hazırlanan haberler, başlangıçta televizyona da benzer şekilde uyarlanmıştır. 1964’te Doğan Kasaroğlu TRT haber merkezini kurmakla görevlendirilmiş ve o tarihten sonra ajans haberleri redakte edilerek radyo haberi haline getirilmeye başlanmıştır.

TRT’nin sunduğu ilk haber bir protokol haberidir ve Cumhurbaşkanı Cevdet Sunay’ın, Suudi Arabistan’dan dönüşünde Esenboğa Havaalanı’nda karşılanışını konu almıştır.

Türkiye’nin ilk haber kanalı NTV'dir.