Programlar önce tasarlanır, planlanır. Bu plan ister kağıda dökülmüş amaçlar, hikâye, metin, senaryo, iş takvimi, bütçe gibi unsurları içeren bir program projesi olsun, ister henüz yapımcının hayalindeki bir program olsun, parçalardan oluşmuş bir bütündür.

Bir televizyon kanalının yayın planlaması için bütünlük, bazen bir yayın dönemini görebilmektir, bazen de beş yıllık gelecek için hayal etme, tasarlama ve planlama anlamına gelebilir.

“Yayın politikası” kanal sahipleri tarafından belirlenir ve bu kavram kanalın amaçları doğrultusunda izlenecek yol ve yöntemleri ifade etmek için kullanılır.

TRT gibi bütün dünyadaki kamu hizmeti yayıncılığı yapan kanalların tarafsız bir yayın politikasına sahip olmaları gerektiği açıktır. Çünkü bu kanalların finansmanı, toplumu oluşturan her türden farklı eğitim düzeyi, görüş, düşünce, inanç, meslek sahibi, farklı yaş ve cinsiyetteki izleyicilerden sağlanmaktadır.

“Kanal kimliği” kanalın vaat ettiği biçimi ve vermeyi vaat ettiği içeriği ifade eder. Kanalın tematik bir kanal mı yoksa genel eğlence kanalı mı olduğu, tematik kanal ise hangi alanda ağırlıklı yayın yaptığı, örneğin müzik kanalı ise yerel ve evrensel müzik türlerinin hepsine yer veren bir müzik kanalı mı yoksa ağırlıklı olarak müzik endüstrisinin piyasaya sürdüğü yeni ürünlerin tanıtımına yönelik, kliplerin yayınlandığı bir kanal mı olduğunu açıklar.

Programların temininde dört yöntem vardır:

• Kurum içi yapımlar

• Kurum dışı yapımlar

• Dış kaynaklı programlar

• Ortak yapımlar

kanalın belirlediği bir yıldaki yayın periyodunu ifade eder. Yeni yayın dönemleri Eylül-Ekim gibi başlayıp, Haziran-Temmuz aylarında sona erer.

Yayın akışı, bir televizyon kanalının yayın politikasını, içeriğini, stratejisini ve kanalla ilgili her bilgiyi yansıtan bir göstergedir.

Yayın akışı hazırlanırken göz önünde tutulan temel faktörler kanalın amacı, hedef kitle, yasalar, program türleri ve bütçedir.

Program türlerini “eğitici programlar”, “bilgilendirici programlar” ve “eğlendirici programlar” olarak üç ana grupta toplamak mümkündür.

Yayın akışı hazırlanırken, günlük hayatla ilgili okul saatleri, çalışma, yemek saatleri, ailenin birlikte olduğu saatler göz önünde bulundurulur (Ellis, 2000: 26).

Yayın akış stratejilerinde çeşitli taktiklerle en çok sayıda izleyiciye seslenmek amaçlanır.

Yayın akışı stratejileri 10 başlık altında toplanmıştır. Bunlar izleyici eğilimleri, özel günler, yayın kuşakları, yeri sabit programlar, yerli yapım/dış kaynaklı yapım oranları, denge ve çeşitlilik, tekrar yayınlar, tutundurma, koruma ve rakipleri izlemedir.

“Hedef kitle kavramı, bir televizyon kuruluşunun ya da bir program veya reklam veren sponsorun mesajlarının amacına ulaşması için en önemli gördüğü izleyici kümelerini ifade eder.” (Kars, 2010: 15)Her programın ve her televizyon kanalının ulaşmayı amaçladığı bir izleyici kitlesi vardır. Hedef kitle belirleyicileri, ulaşılmak istenen izleyici grubunun demografik özellikleri (cinsiyet, yaş, sosyo-ekonomik yapı vb.), eğitim düzeyi, varsayılan ilgi alanları, yaşadığı yer (köy, kent, bölge vb.) olabilir.

Yayının hedef kitleye ve potansiyel izleyici kitlesine ulaşması için programın da hedef kitlesinin doğru tanımlanmış olması gerekmektedir. Örneğin hedef kitlesi 6-11 yaş grubu çocuklar olan bir çocuk kanalında, 16-25 yaş grubu gençliğine hitap edecek bir program yayınlanmaz.

Ürün yelpazesi, kanalın yatırımları, gelirini nasıl finanse ettiği, ya da ne kadar kar etmeyi amaçladığı, program hazırlarken dışarıdaki yapımcılardan ne kadar faydalandığı da dahil olmak üzere bütçe pek çok bakımdan yayın akışını etkileyen bir faktördür.

Yayın akışına bütçe faktörünün etkisi öncelikle, en büyük bütçe ayrılan programın kanalın en çok izlenen saatlere yerleştirilmesinde görülür. En pahalı yapımın kanalın en çok izleyiciyi ekran başına toplayacağı saate planlanmasının başta gelen nedeni, reklam veren için bu saati cazip kılmaktır. En çok izleyiciyi çekeceği düşünülen programlar “Prime Time”da yayınlanırken görece düşük bütçeli yapımlar, hedef kitlenin daha az sayıda televizyon izlediği saatlerde yayınlanır. Gece 02:00’den sonra ise tekrar yayınlar başlar.

Sabah kuşağı, gündüz kuşağı, akşam kuşağı, gece kuşağında hedef kitle değişiklik gösterdiği için yayın akışları da bu zaman dilimlerindeki hedef kitleye göre tasarlanır. Örneğin sabahları henüz evden çıkmamış erkek izleyici de hedef kitle olarak düşünüldüğünden sabah gazete haberlerinin okunduğu vb. haber programları yerleştirilir. Öğleye doğru ev hanımlarının ağırlıklı olduğu izleyici için kadınlara yönelik programlar yerleştirilir.

Çeşitlilik ve dengede gözetilen husus hedef kitlenin çeşitliliğidir. Çeşitli yaş grupları, çeşitli eğitim düzeyleri, meslek grupları, kırsal alanda yaşayanlar, kentli izleyiciler vb. toplumda yaşayan farklı izleyici kesimlerine yönelik farklı türlerde programlar, belirli bir denge içinde yayın akışına yerleştirilir. Örneğin sabah erken saatlerde tarım programı, biraz daha geç saatlerde haber programı, öğleye doğru kadın programları, akşam üstü gençlik programları, gece yarısından sonra kültür-sanat programları yayınlanır.

Yayın akışlarında rakip kanaları izleyerek bu kanallarda yayınlanan programlara alternatif oluşturma ya da tezat oluşturma da önemli bir stratejidir. Rakip kanallarda çok izlenen bir programın karşısına seçenek oluşturmak için benzer güçlü bir yapımı koyarak izleyici almak düşünülebilir. Son yıllarda genel hedef kitleye seslenen kanallardaki kıyasıya yaşanan rekabet sonucu, en çok izlenen yayın akışı stratejilerinden birisi alternatif oluşturmadır. Bir kanalda dönem dizisinin karşısına daha güçlü bir dönem dizisi ile çıkmak, gençlik dizilerinin karşısına alternatif gençlik dizileri yerleştirmek sık görüler uygulamalardır.

“Yayın politikası” kanal sahipleri tarafından belirlenir ve bu kavram kanalın amaçları doğrultusunda izlenecek yol ve yöntemleri ifade etmek için kullanılır. Sahiplik özel medyada kanalın yayını için gerekli kaynağı sağlayan sermayedar, kişi, kurum ya da kuruluşlar olabilir; TRT ya da BBC örneğinde olduğu gibi kamu hizmeti yayın kurumlarında sahiplik kamuya aittir. Çünkü kamu hizmeti yayın kurumunun finansı kamu tarafından sağlanmaktadır.

Yayıncı kuruluş ve/veya kanal yöneticileri belirlenen yayın politikası doğrultusunda en çok sayıda izleyiciye ulaşmak için kimi stratejiler belirler. Bu stratejilerin amacı büyük bir rekabetin yaşandığı yayıncılık dünyasında kendini konumlandırmak, yer açmak ya da daha iddialı bir şekilde en büyük kanallar arasına girmek olabilir.

“Yayın kalıbı”, bir yayın dönemi boyunca yayınlanacak program türlerinin yerleştirildiği çizelgedir ve televizyon planlamasında önemli işlev görür, değişebilir ve esnektir.

Bir yayın dönemini kapsayan yayın planlamasına (veya yayın kalıbına) göre programların temini için çalışmalar başlar. Programların temininde 4 yöntem vardır: • Kurum içi yapımlar • Kurum dışı yapımlar • Dış kaynaklı programlar • Ortak yapımlar

Televizyon kanalının sahibinden izleyicisine, kanala içerik üreten yapımcılardan kanal çalışanlarına değin sayısız faktör yayın akışlarına etki eder, ancak yayın akışı hazırlanırken göz önünde tutulan temel faktörler kanalın amacı, hedef kitle, yasalar, program türleri ve bütçedir.

İzleyici eğilimleri, özel günler, yayın kuşakları, yeri sabit programlar, yerli yapım/dış kaynaklı yapım oranları, denge ve çeşitlilik, tekrar yayınlar, tutundurma, koruma, rakipleri izlemek.

En önemli yayın akışı stratejisi hedef kitlenin tercihlerini dikkate alan ve hedef kitleye göre yapılan yayın akışı çalışmalarıdır. Hedef kitlenin demografik yapısı, tercihleri gibi bilgiler izleyici ölçümleri ile sağlanmaktadır.

Eğitim ve gelir düzeylerine göre

Daha eğitimli ve gelir grubu yüksek olarak nitelenen izleyicileri

Daha düşük eğitim ve gelir düzeyine sahip olan kitle için

BBC, ZDF, TRT gibi kamu hizmeti yayını yapan bütün kurumların kanallarında özellikle “Prime Time”de yerli yapım oranının yüksek olmasına dikkat edilir. Çünkü kamu hizmeti yayıncılık anlayışı, ulusal kültürün yaşatılması ve geliştirilmesi gibi bir amaç da gütmektedir.

Bu çeşitlilik ve dengede gözetilen husus hedef kitlenin çeşitliliğidir. Çeşitli Yaş grupları, çeşitli eğitim düzeyleri, meslek grupları, kırsal alanda yaşayanlar, kentli izleyiciler vb. toplumda yaşayan farklı izleyici kesimlerine yönelik farklı türlerde programlar, belirli bir denge içinde yayın akışına yerleştirilir.

Bütün televizyon kanallarının yayın akışlarında tekrarlar vardır. Bunun başta gelen nedeni, asıl yayın saatinde yayınlanan programı izlemeyen kitleyi bir başka saatte yakalamaktır. Tekrar yayınların başka bir amacı ise kanalın maliyetini düşürmektir. İzleyici kitlesinin daha az televizyon izlediği gece yarısından sabaha kadar yayın akışları tekrar programlardan oluşur.

Tekrar yayınlar gündüz kuşaklarında ya da gece kuşaklarında yayın akışına yerleştirilirken maliyet, reyting, rakip kanalardaki tekrar yayınlar göz önüne alınır. Bazı programların özellikle drama türünde yapımların tekrar yayınlarının önemli nedenlerinden biri de programın tanıtımı ve çabuk benimsenmesini sağlamaktır. Diziler, kanalda farklı saatlerde defalarca yayınlanarak izleyiciye tanıtımı amaçlanır. Kimi zaman da farklı yerlerde yayını denenerek en çok izleyiciye ulaştığı gün ve saat belirlenmeye çalışılır.

İzleyicinin henüz bilmediği yeni bir programın tanınmasını ve tutunmasını sağlamak için de çeşitli stratejiler uygulanır. Yeni bir program çok izlenen bir programın arkasına yerleştirilerek, önceki programı izleyenlerin yeni programı izlemesi ve tanıması düşünülebilir.

Bazı yüksek bütçeli programlar, kanal yöneticilerinin tercih ettiği bir strateji nedeni ile yüksek izlenme oranları elde edememiş olmasına rağmen istikrarlı bir şekilde yayına devam etmekte ve zamanla sevilip izleneceğine inanılmaktadır. Bu strateji sonucunda başlarda çok izlenmeyip uzun bir süre sonra yüksek izlenme oranlarına ulaşan yapımlar vardır

Yayın akışlarında rakip kanaları izleyerek bu kanallarda yayınlanan programlara alternatif oluşturma ya da tezat oluşturma da önemli bir stratejidir. Rakip kanallarda çok izlenen bir programın karşısına seçenek oluşturmak için benzer güçlü bir yapımı koyarak izleyici almak düşünülebilir. Son yıllarda genel hedef kitleye seslenen kanallardaki kıyasıya yaşanan rekabet sonucu, en çok izlenen yayın akışı stratejilerinden birisi alternatif oluşturmadır. Bir kanalda dönem dizisinin karşısına daha güçlü bir dönem dizisi ile çıkmak, gençlik dizilerinin karşısına alternatif gençlik dizileri yerleştirmek sık görüler uygulamalardır.

Televizyon programları söz konusu olduğunda türlerin bunca artması, televizyon kanallarının izlenme oranını artırmaya yönelik arayışlarının/stratejilerinin bir sonucudur (Gans, 1999: 28). Kadınlara yönelik pembe diziler, erkekler için spor programları eskiden beri hep var olmakla birlikte, 1980 sonrası tematik kanalların yanı sıra her kesime seslenen televizyon kanallarında yaş grubu, cinsiyet, ırk vb. gibi hedef kitlelere yönelik çeşitli program türleri ortaya çıkmıştır.

1. Haber 2. Spor Programları 3. Kültür Programları 4. Din ve Moral Programları 5. Eğitim programları 6. Bilgilendiren/Eğlendiren Programlar 7. Gerçek İnsan Hayatlarından Yola Çıkılarak Oluşturulan Programlar 8. Dramatik Programlar 9. Müzik Programları 10. Eğlence Programları 11. Program tanıtımları 12. Reklamlar 13. Diğer Tür Programlar

Yayın akışına bütçe faktörünün etkisi öncelikle, en büyük bütçe ayrılan programın kanalın en çok izlenen saatlere yerleştirilmesinde görülür. En pahalı yapımın kanalın en çok izleyiciyi ekran başına toplayacağı saate planlanmasının başta gelen nedeni, reklam veren için bu saati cazip kılmaktır. En çok izleyiciyi çekeceği düşünülen programlar “Prime Time”da yayınlanırken görece düşük bütçeli yapımlar, hedef kitlenin daha az sayıda televizyon izlediği saatlerde yayınlanır. Gece 02:00’den sonra ise tekrar yayınlar başlar.