Radyo dinleyicilerini düzenli ve rastgele dinleyenler olmak üzere ikiye ayırmak mümkündür. Düzenli dinleyiciler, radyo istasyonunun sürekli, bir başka ifadeyle sadık dinleyicileridir. Rastgele dinleyiciler ise, daha çok diğer radyoları dinleyen ve diğer medyayı daha fazla tercih eden dinleyicilerdir.

Dinleyiciler hakkında yapılacak araştırmada, dinleyicinin büyüklüğü, ne tür insanlardan oluştuğu, yaş, cinsiyet ve meslek durumları, hangi gün ve saatlerde radyo dinlediği, zamanını nasıl geçirdiği, ne tür içeriğin onları az ya da çok ilgilendirdiği, ne tür sunumlardan hoşlandığı ya da hoşlanmadığı, ne tür programlara olumlu ya da olumsuz tepki verdiği gibi sorular bir araştırmanın soruları olabilir.

Dinleyicilerin özelliklerini bilmek, radyo yapımcılarına, dinleyiciyi eğlendirme, bilgi verme ve eğitim materyalleri sağlamanın yanı sıra, onlara uygun programlar yapmak konusunda yaratıcı olma şansını da beraberinde getirmektedir.

• Programın konusu
• Programın biçimi
• Programın dili
• Programın süresi
• Programın yayın zamanı
• Programın parasal yönü olmak üzere altı başlık altında toplamaktadır.

Başlangıç aşaması için programın konusunu belirlerken, sadece bir başlık değil, o konunun nasıl işleneceği, konunun kapsamı, nelerden ve nasıl söz edileceği ile ilgili tüm bilgilerin de detaylı bir biçimde oluşturulması gerekmektedir.

Bir radyo programının konusu; program yapımcısının önerisi, kanal yöneticisi ile radyo istasyonun hedef ve amaçları ile dinleyici beklentileri ve önerileri doğrultusunda belirlenebilmektedir. Ticari radyo istasyonlarında da, bunlara ek olarak program sponsorları bir radyo programının belirlenmesinde etken unsurlar arasında yer almaktadır.

Sanat, spor, eğitim, çevre, kültür ve sağlık gibi çok farklı alanlarda yapılan her türlü etkinliğe (radyo program yapımı ve yayını dahil) para vererek ya da gerekli araç, gereç ve materyal desteği sağlayan kişi ya da kurum.

• Düz Programlar
• Çok Sesli Programlar
• Oyunlaştırılmış ya da Dramatik Programlar
• Müzik Formatı
• Karma Programlar olarak sıralanmaktadır.

Düz Programlar, haber ve sohbet, konuşma programları, söyleşi, röportaj, soru-yanıt türü program türü içinde yer almaktadır. Düz programlarda efektlere yer verilmezken, sadece bir ya da iki insan sesinden yararlanılmaktadır. İnsan sesinin kullanılma biçimine göre, tek sesli veya iki sesli program olarak tanımlanmaktadır. Düz programların bir kısmı benzerlik göstermekle birlikte, programın özelliği ve sunuş biçimi ile farklılıklar bulunmaktadır.

Radyo muhabirinin bir konuyu, bir uzman ya da bilgi sahibi bir kişi ile görüşmesidir.

Muhabirin olay yerinden bir haberi, bir gelişmeyi ayrıntılı olarak çevre koşullarıyla, izlenimleriyle birlikte aktarmasıdır.

Çok Sesli Programlar, ikiden fazla sesin kullanıldığı, açık oturum, forum, panel, yuvarlak masa gibi bir konunun derinlemesine ele alınıp 30-60 dakikalık süre içinde tartışıldığı, gerek hazırlıklı gerekse hazırlıksız olarak katılımcıların yer aldığı programlar olarak tanımlanmaktadır. Çok sesli programlar içinde yarışma, bulmaca gibi program biçimlerini de saymak mümkündür.

Konusunda uzman kişilerin toplumun tümünü ya da bir bölümünü ilgilendiren güncel, siyasal, sosyal ve bilimsel konular veya sorunlar üzerinde tartışmalarıdır.

Açık oturum, dinleyici sorularının alınması ve cevaplanması durumunda “forum” haline dönüşmektedir. Radyodan tartışmayı izleyen dinleyiciler, açık oturuma telefon sorularıyla katılabilmektedir.

Panel uzman kişilerin açık oturum tanımında olduğu gibi toplumun tümünü ya da bir bölümünü ilgilendiren güncel, siyasal, sosyal ve bilimsel konular veya sorunlar üzerinde tartışmalarıdır. Panelin açık oturumdan farkı, tartışılan konu üzerinde karara varmaktan çok sorunu çeşitli yönleriyle aydınlatmak, farklı görüşleri, farklı anlayışları ortaya koymaktır.

Oyunlaştırılmış ya da Dramatik Programlar, oyun olarak da adlandırılan drama tekniğine dayanılarak hazırlanmış program biçimleridir. Bir programın düz bir anlatım yerine oyunlaştırarak oluşturulmasını, tiyatro eserleri, öykü ve romanlardan uyarlanarak programlarda konuların ele alınmasını sağlamaktadır. Bu tür programlara haber dışındaki her tür programda yer verilebilmektedir.

Şarkının başladığı andan şarkı sözüne kadar geçen süredir. Genellikle ticari radyo istasyonlarında radyo programcısı bu intro süresinde anonsunu yapar.

Stratejik olarak planlanmış ve yayın akışı içinde çalınacak şarkıların listesi içinde kategori, tür, intro süresi, şarkı ve şarkıcı adı bilgileri yer alır.

Hot clock ya da format wheel olarak da tanımlanmaktadır. Bir saatlik yayın içinde yer alacak farklı unsurların birbiri ardına dizildiği içeriğin, program formatının görselleştirilmesidir. Müzik, haberler, spor, hava durumu, reklamlar, kamu spotları vb. bütün program unsurlarının uzunluklarını ve belirlenmiş düzenini göstermek için kullanılmaktadır.

Karma Programlar, yukarıda adı geçen program biçimlerinin çoğunun kullanıldığı yapım biçimleri olarak karşımıza çıkmaktadır. Karma programlara, blok ya da kuşak adı verilen ve bir saatten fazla süre içinde yayınlanan programlarda rastlamak söz konusudur.

Kısa söz ve/veya müzik bölümlerinden oluşan, kesintisiz bir canlı yayın akışıyla en yüksek sayıda hedef dinleyiciye ulaşmak istenen, bir saatten daha uzun süreli radyo program biçimidir.

Bir radyo istasyonunu dinleyicileri açısından cazip hale getirecek müzik, konuşma, reklam veya diğer program öğelerinin seçimi ve düzenlemesidir.

Bir radyo istasyonunun zaman çizelgesindeki programlama dilimidir. Bu zaman dilimi en çok dinleyiciye ulaşılan, sabah işe gidiş ve akşam eve dönüş saatlerinde yolda geçirilen zamanda dinlenen saatleri tanımlamaktadır.

• İnsan Sesi
• Müzik
• Efektler olmak üzere üç şekilde sınıflandırılmaktadır.

Radyo programlarında müziğe iki amaçla yer verilmektedir. Bunlardan ilki; ana öğe olarak müziğin kullanıldığı müzik programlarından oluşan Doğrudan Müzik İletisi; ikinci olarak da, ana mesajın söz ile iletildiği, fakat söze vurgu yapmak ve güçlendirmek durumunda program içindeki geçişleri sağlamak amacıyla kullanılan Dolaylı Müzik İletisi olarak tanımlanabilir.

Müziğin dolaylı kullanımı beş biçimde sınıflandırılmaktadır. Bunlar: Tanıtım (sinyal) müziği, geçiş müziği, fon müziği, ses efekti olarak müzik ve dinleti müziği olarak sıralanabilir.

Programın başladığını bildirmek üzere başında ve bittiğini bildirmek üzere de sonunda yer alan, programı tanıtan kısımdır. Söz ve müzikten oluşur.

Ses efektleri, radyoda konunun geçtiği yeri belirleme, sözün etkisini güçlendirme, olayın geçtiği zamanı belirtme, olayın geçtiği atmosferi belirleme, program giriş ve çıkışlarını sunma ve konu, zaman ve yerin değiştiğini belirtmek için kullanılır.

Doğal ve yapay efektler olmak üzere ikiye ayrılmaktadır. Doğal efektler, daha önceden birebir ses kaynağından kaydedilmiş efektlerdir. Yapay efektler ise, iç efektler olarak da tanımlanır ve seslendirme sırasında bir efektin mekanik olarak özel araçlarla yapılması veya yaratılmasıdır.

Piyano biçiminde tuşlarla yönetilen ve doğal seslerin, efektlerin toplandığı araçlara verilen isim.

• Araştırma Aşaması
• Öneri Aşaması
• Planlama Aşaması
• Metin Yazma Aşaması
• Prova Aşaması
• Seslendirme Aşaması
• Kurgu Aşaması
• Zamanlama Aşaması
• Denetim Aşaması
• Yayın Aşaması

Bir programın yapım sürecinin başlangıcı olan araştırma aşaması iki basamaktan oluşmaktadır. Bunlarda ilki; program konu ve türüne bakmaksızın ele alınacak program konusu hakkında genel bir araştırma yapmaktır. Genel araştırmada, program çerçevesini belirlemeye yardımcı olacak genel bilgiler toplanmaktadır. Araştırma aşamasının ikinci basamağı, özel araştırmadır. Bu özel araştırmada ise, program konusu ile ilgili materyaller toplanmaktadır.

Öneri aşaması, program yapım aşamasının aslında programın tüm bilgilerini oluşturacak aşama olduğu söylenebilir. Bu aşamada, yapılan araştırmalar sonucunda konu veya konuların belirlenmesinden, dinleyici kitlenin belirlenmesine, süresine, hangi zamanda yayınlanacağına kadar tüm detaylar belirlenmektedir.

Bir programın genel biçimi

Bir programın oluşmasını sağlayan aşamalardan biri olarak planlama aşamasında, elde edilen tüm materyaller düzenlenmekte ve program metninin oluşturulma aşamasına hazır hale getirilmesini sağlanmaktadır. Bu aşamada program içinde kullanılacak efekt, müzik, drama gibi unsurlar belirlenmekte ve söz ya da müzik programı olmasına göre farklı planlama aşamalarından geçirilmektedir.

Programın belirlenen amaç ve konusu doğrultusunda program metninin oluşturulma aşamasıdır. Bu aşamada program içinde yer alacak söz, müzik, efekt gibi yardımcı unsurlar, röportaj vb. kullanılacak diğer unsurlar belirlenerek düzenlenmektedir.

• Program metnini dinleyicilerin zihninde canlandırabileceği şekilde oluşturmak,
• Radyo diline özgü işitsel metin yazmak,
• Hedef kitleye kısa ve basit cümlelerle ulaşmak,
• Konuşma dilini ve üslubunu kullanmak,
• Yazım kurallarına uymak,
• Biçimi, bir başka deyişle metni seslendirmeye uygun bir görsellikte kâğıda dökmek,
• Rakam bilgilerini gerekmedikçe sadeleştirerek kullanmak,
• Özel sembollerden sakınmak,
• Yabancı kelimelerin nasıl seslendirileceğini belirlemek,
• Kısaltmalardan kaçınmak,
• Şimdiki zamanı veya geniş zamanı kullanmak.

Deneme aşaması olarak da tanımlanan bu aşama, özellikle oyunlaştırılmış biçimlerdeki söz programları ve dramatik türdeki programlar için önem taşımaktadır. Seslendirme hatalarının olmaması, karakter rollerinin en iyi biçimde performansının sağlanması için gerek duyulmaktadır. Prova aşaması, yayına girmeden önce, stüdyoda ya da başka bir mekanda program metnini okuyarak gözden geçirme, süre, efekt ve kullanılacak müziği belirleme gibi işleyişin gerçekleştirilmesini sağlamaktadır.

Sayısal medya dosyalarının taşınabilir medya oynatıcılarda veya bilgisayarlarda oynatılmak üzere internet üzerinden beslemeler yoluyla dağıtılma tekniğidir.