Dünya Sağlık Örgütünün modelinde yapı taşlarının oluşturduğu sistemin; yeterli erişim, kapsayıcılık, kaliteli ve güvenli hizmet yoluyla belli sonuçlara ve nihai hedeflere ulaşılacağı öngörülmektedir. Nihai hedef olarak “hakkaniyetli ve yüksek bir sağlık düzeyine erişme”, “cevap verebilirlik”, “sosyal ve finansal riskten koruyuculuk” ve “artan verimlilik” tanımlanmıştır.

Birincil koruyuculuk, hastalıklardan korunmak amacıyla alınan önlemlerdir. Örneğin kişiler hastalanmadan önce yapılan aşılar, üreme sağlığı hizmetleri birincil koruma hizmetleridir.

İkincil koruyuculuk, hastalık ortaya çıkmadan ya da hastalığın hafif seyrettiği durumlarda yapılan koruma hizmetleridir. Amaç, hastalığı erken teşhis ve tedavi etmektir; böylece hastalığın ilerlemesi ve yayılması önlenebilmektedir.

Sağlık sistemlerinin dinamik yapılanma şeması kaynakları ve hizmet sunumunu etkileyen beceriler liderlik ve yönetişimdir.

Sistemin işlerliği açısından devletteki güç odakları, kabinenin farklı bakanları, bürokratik yapı, sağlık sektörünün çeşitli paydaşları ve sağlık finansmanının araçları arka plan unsurları olarak dikkate alınmak zorundadır.

Sosyal sonuçları olan sağlık sisteminin şekillenmesinde değerler, önemli işlevlere sahiptirler. Sosyal devlet anlayışına sahip ve dayanışma kültürünün etkili olduğu toplumlardaki hakkaniyet duygusu, Amerika gibi liberal anlayışın baskın olduğu toplumlardaki kabullerden farklıdır. Bu farklılık, sağlık sisteminin şekillenmesinde de etkisini göstermektedir.

Akılcı ilaç kullanımı Dünya Sağlık Örgütünün 1985 yılında
Nairobi’de tanımlamış olduğu şekliyle; “kişilerin klinik bulgularına ve bireysel
özelliklerine göre uygun ilacı, uygun süre ve dozajda, en uygun maliyetle ve kolayca sağlayabilmeleridir”.

Finansal koruyuculuk bakımından değerlendirmede sağlık güvence sistemlerinin nüfusu kapsayıcılığı, bilhassa yoksulların ve riskli grupların sistemdeki yeri ile sunulan sağlık teminat paketinin kapsamı dikkate alınmaktadır.

Sürveyans Sistemleri, sağlık hizmetlerinde planlama yapabilmek, müdahalede bulunabilmek ve yapılan hizmetleri değerlendirebilmek amacıyla sağlıkla ilgili verilerin süreğen ve sistematik olarak toplanması, analizi, yorumlanması ve ilgili tüm birimlere dağıtılmasını sağlayan eylemler bütününün ifade eder.

Liderlik buyurgan olmak yerine, yönetişim ilkeleri çerçevesinde yürütülürse, sistemi oluşturan paydaşlar arasında koordinasyon ve karşılıklı ilişkileri yönetecek düzenlemeler yapılarak sağlık sisteminin bütününe bir anlamda politika rehberliği yapılmış olur. Böylece kaynakların en uygun şekilde dağılımını sağlamaya ve sistemin paydaşlarına karşı hesap verebilir olmaya çalışılır.

Reaktif davranmak, pasif kalıp, sorumluluk ve inisiyatifi hastaya bırakmaktır. Reaktif yaklaşımda hastanın talebi karşılanır.

Ülkemizde Cumhuriyet döneminde Sağlık Bakanları olan Refik Saydam ve Behçet Uz politikaları, kalıcı izler bırakmıştır.

Komplikasyon, sunulan sağlık hizmeti sonrasında, günümüz tıbbi teknolojisi ve bilgi düzeyi kapsamında belli bir oranda olması muhtemel, istenmeyen durumdur.

Tedavinin doğasında var olup tedavi sonrasında görünen istenmeyen duruma sekel denilmektedir.

Aile hekimi liderliğinde bağışıklama ile anne ve çocuk sağlığına yönelik birinci basamak sağlık hizmetleri veren kurum aile sağlığı merkezleridir.

Özel hastanelerin açılması Sağlık Bakanlığının ihtiyaç planlaması kriterlerine bağlıdır. Az sayıda kâr amacı gütmeyen vakıf hastaneleri dışında tamamına yakını kâr amacı güden kuruluşlardır. Büyük çoğunluğu, Sosyal Güvenlik Kurumu ile sözleşmeli olarak hizmet bedellerini Sosyal Güvenlik Kurumuna
fatura etmektedir. Ancak bu hastanelerde hastalardan doğrudan fark alınmaktadır. Bu fark, ödemelerinin ihmal edilebilir bir miktarı özel sigortalarla
karşılanmakta, cepten harcamaların önemli bir kısmı bu farklardan kaynaklanmaktadır. Özel hastaneler, tüm hastane hizmetlerinin yaklaşık %
30’unu üstlenmiştir.

Sosyal Sigortalar, Bağkur ve Yeşil Kart uygulamalarındaki parçalı yapı, 2008 yılında Genel Sağlık Sigortası adı altında yasalaşmış ve kademeli geçişlerle
2012 yılı başında tamamen uygulanmaya başlanmıştır.

OECD, çoğu ekonomik olarak üst düzey gelir grubunda olan 34 ülkenin üyesi
olduğu Ekonomik Kalkınma ve İşbirliği Örgütü (Organisation for Economic Cooperation and Development)’dür.

Türkiye sağlık sisteminde Sağlıkta Dönüşüm Programının uygulamaya başlandığı 2003 yılından bugüne oldukça belirgin değişiklikler olmuştur. Örneğin on yıl içinde, doğumda beklenen ömür 72,5 yıldan 78 yıla çıkmış; bebek ölüm hızı bin doğumda 31,5’ den 7,6’ya; anne ölüm hızı yüz bin doğumda 64’ten 14,7’ye düşmüştür. Yine katastrofik sağlık harcamasının on bin hane halkında 81’den 31’e düşmüştür.

Katastrofik Sağlık Harcaması, hanehalkının, finansal korumadan yoksun olarak ve onların ihtiyaçlarından fedakarlık etmelerine yol açacak biçimde var olan varlıklarını satmak yoluyla sağlık harcaması yapmalarıdır.