Muhasebe, işletmelerin finansal nitelikteki varlık, kaynak ve işletmelerine ait bilgileri belirli kural ve esaslar çerçevesinde üreten ve bu bilgileri ihtiyaç duyanlara ileten bir sistemdir.

Finansal muhasebe, işletmede meydana gelen ekonomik ve mali olayları para cinsinden toplayıp, kaydedip, sınıflandırıp, özetler ve ilgili kişilere sunar. Finansal muhasebenin işlemleri objektif belgelere dayanarak ve olduğu gibi kaydetmesi ve bu işlemleri sürekli olarak saklaması gerekmektedir.

Yönetim muhasebesi, yönetimin özellikle maliyet muhasebesinin ürettiği bilgileri kullanarak yönetsel kararlar almasına yardımcı olan bir muhasebe alt sistemidir.

Genel olarak maliyet muhasebesi işletmede üretilen mal ve hizmetlerin maliyetini belirleyen muhasebenin bir alt bölümüdür. Daha geniş tanımıyla maliyet muhasebesi, bir işletmede üretilen mal ve hizmetlerin elde edilmesi ve bunların alıcılara ulaştırılıp paraya çevrilmesi için, işletmenin yaptığı fedakarlıkların parasal ölçüsünü gösteren maliyetlerin, hangi giderlerden oluştuğunu belirleyen, söz konusu giderleri türleri, fonksiyonları ve gider yerleri bakımından hesap planındaki sınıflandırma doğrultusunda kaydedip izleyen, bu bilgilerin incelenme ve yorumunun yapılmasına imkan verecek raporların hazırlanmasını ve maliyetlerin kontrolünü amaç bilen işlemler bütünüdür.

Maliyet muhasebesinin temel görevi satın alınan hammadde ve malzemelerin kayıt edilmesi, sınıflandırılması ve üretilen mamul için kullanılan miktarların hesaplanmasıdır. Maliyet muhasebesi ve analizinin amaçları işlemenin türüne ve faaliyet konusuna göre değişmekle beraber genel amaçları; birim maliyetlerin belirlenmesi, stok değerlerinin hesaplanması, plan ve bütçelerin hazırlanması, fiyatlama, maliyet kontrolü yapılması, gelirlerin hesaplanması ve yönetime bilgi sağlanmasıdır.

• Finansal muhasebe gerekli kısımları kapsarken yönetim ve maliyet muhasebeleri geniş kapsamlıdır. Yönetim muhasebesi ayrıca çok disiplinlidir.
• Finansal muhasebede kayıtlarda ve raporlamalarda zaman dönemi esastır. Yönetim ve maliyet muhasebelerinde zaman dönemleri yanında, üretim birimleriyle ilgili kayıt ve hesaplamalar ağırlık taşır.
• Finansal muhasebede kayıtlarda tutarlar kesindir ve belgelere dayanır. Yönetim ve maliyet muhasebelerinde parasal tutarlar yanında para dışı ölçüler de kullanılır.
• Finansal muhasebe uygulamalarının yasal nedenlerle tutulma zorunluluğu bulunur. Ancak maliyet muhasebesi ve yönetim muhasebesi için böyle bir yasal zorunluluk yoktur. Bu fonksiyonların işletmede uygulanması isteğe bağlıdır.
• Finansal muhasebede yer alan belgeler ve kayıtlarının yasal nedenlerle tutulma zorunluluğu bulunur. Finansal muhasebe genel kabul görmüş muhasebe ilkelerine göre ve objektif belgelere dayanır. Maliyet muhasebesi ve yönetim muhasebesi isteğe bağlı bulunduğundan tutulacak kayıtlarda ve belgelerde bir zorunluluk yoktur.
• Kayıt ve analizlerde kullanılacak yöntemler, finansal muhasebede yasaca belirlenirken, maliyet muhasebesi ve yönetim muhasebesinde esneklik söz konusudur.
• Finansal muhasebede kayıtlar raporlara başka bir ifade ile finansal tablolara dönüştürüldüğünden dışa dönük muhasebe olarak yorumlanır. Maliyet muhasebesi işletmede ortaya çıkan maliyetlerin belirlenmesi amacıyla uygulanan ve bu faaliyetlerle ilgili bilgileri işletme içinde kullanacak kişilere iç raporlar olarak sunması nedeniyle işletmenin içe dönük muhasebesi olarak kabul edilir.
• Kullanım amaçları açısından karşılaştırma yaptığımızda finansal muhasebesinin amacının raporlama ve bilgi sunma, yönetim ve maliyet muhasebelerinin amaçları yönetim aracı olma olduğunu söyleyebiliriz.

• Finansal muhasebede bilanço ve gelir tablosu gibi finansal tabloların hazırlanması, maliyet muhasebesinde de maliyet verilerine ulaşılması için finansal muhasebe ve maliyet muhasebesi birbirlerine ihtiyaç duyar. Finansal muhasebe ve maliyet muhasebesi arasındaki bu bilgi akışı aralarındaki ilişkiyi ortaya koyar.
• Finansal muhasebede finansal tabloların hazırlanması için maliyet muhasebesi tarafından belirlenen üretilen mamul veya hizmetlerin maliyet bilgilerine ihtiyaç bulunmaktadır. Finansal tablolardan biri olan gelir tablosu, işletmenin belirli bir dönemde elde ettiği tüm gelirler ile aynı dönemde katlandığı bütün maliyet ve giderleri gösteren bir tablodur. Gelir tablosunda satılan mamulün maliyeti ile satış hasılatının karşılaştırılabilmesi için yani başka bir ifade ile satışı yapılan mamul ya da hizmetten elde edilen gelir ile giderinin karşılaştırılabilmesi için dönem içinde üretilen mal ya da hizmetlerin maliyet bilgilerinin bilinmesi gereklidir.
• Maliyet muhasebesinin temel amacı olan mamul ya da hizmet maliyetlerinin hesaplanabilmesi için finansal muhasebe ürettiği ya da kaydettiği bilgilere ihtiyaç duyur. Örneğin ilk madde malzeme, işçilik ve genel üretim giderlerine ilişkin bilgiler finansal muhasebeden sağlanır.
• Finansal muhasebe ve maliyet muhasebesi arasındaki ilişkiyi gösteren diğer bir durum ise bilgi akışının şeklidir. Maliyet muhasebesi, maliyetler ile ilgili rakamları finansal muhasebeden ve diğer ilgili servislerden almakta, bunları üretimle ilgili çeşitli hesaplara kaydetmektedir. Satışlar ile birlikte yeniden finansal muhasebe kayıtlarına dönülmekte ve satışların maliyeti ile satış hasılatı finansal muhasebede ilgili hesaplara kaydedilmektedir.

Sistem yaklaşımına göre maliyet muhasebesi departmanı üst yönetime yardımcı olan ve işletmenin finansal bilgi gereksinmelerini karşılayan alt sistemlerden biridir. Bir işletme ya da sağlık kurumunun organizasyon yapısı içerisinde finansal muhasebe ve maliyet muhasebesinin yeri işletmenin büyüklüğü ve faaliyet alanı gibi değişkenlere göre farklılık göstermektedir.

Maliyet muhasebesi işletmeyi başarıya taşımak için bir araç olduğundan işletme içindeki rolü ve önemi büyüktür. Maliyet muhasebesi planlama, üretim ve kontrol için anahtar bilgiler sunarak yöneticilere karar vermede yardımcı olur. Maliyet muhasebesi bilgileri öncelikli olarak işletme yöneticilerinin ileriye dönük hesaplama ve planlama yapmasına yardımcı olur. Finansal planların hazırlanmasında, kullanılan bütçelerin hazırlanmasında maliyet muhasebesi bilgileri önemli veri kaynağıdır. Özellikle gider bütçesinde yer alacak giderlerin tespiti için maliyet verileri kullanılmaktadır. Üretim planlamasında da maliyet bilgileri çok önemlidir. Örneğin, bir poliklinikte üretilecek hizmetlerin miktarını tespiti ve kara geçilecek hizmet miktarının belirlenmesi için maliyet bilgilerine ihtiyaç bulunmaktadır. Maliyet muhasebesinin kontrolde de önemi bulunmaktadır. Bütçe rakamlarının tutturulup, tutturulmadığının karşılaştırılmasında ve sapmaların belirlenmesinde maliyet muhasebesinden yararlanılır. Ayrıca maliyet kontrolünü sağlamak ve sapmaları tespit etmek amacı ile de gerçekleşen maliyetler ile planlanan maliyetlerin karşılaştırılması gerekmektedir. Sözü edilen tüm bu sapmaların olumsuz sapmalar olması durumunda da nedenlerinin araştırılması ve düzeltici önlemler alınması için geri bildirimlerin olması gerekmektedir

Sağlık sektörü, sağlık elde etmek ve toplumu sağlıklı kılmak amacını gerçekleştirmek üzere, çok geniş bir alanı kapsayan sağlıkla ilgili mal ve hizmet türündeki her türlü ürünü üretmek ve tüketmek üzere kurulan sistem ve alt sistemler ve bunların içinde yer alan kişi, kurum, kuruluş, statü, ürün vb. unsurların tümünü belirtmek için kullanılan genel ve kapsayıcı bir kavramdır.

Sağlık hizmetleri ise koruyucu sağlık hizmetleri, tedavi edici sağlık hizmetleri, rehabilitasyon hizmetleri ve sağlığın gelitirilmesi olarak sınıflandırılmakla beraber, sağlık sektörünün başlıca ürünleri ise aşağıdaki gibi sınıflanabilir:

• Üst kademe sağlık yönetimi hizmetleri,
• Sağlık insan gücü eğitimi hizmetleri,
• Koruyucu sağlık hizmetleri,
• Yataklı tedavi hizmetleri,
• Ayakta tedavi hizmetleri,
• Poliklinik ve muayenehane hizmetleri,
• Laboratuar hizmetleri,
• İlaç, aşı, serum vb. üretim ve satış hizmetleri,
• İlaç dağıtım hizmetleri,
• Eczane hizmetleri,
• Tıbbi cihaz ve tıbbi malzeme üretim ve satışı,
• Ortez ve protez üretim ve satışı,
• Ambulans hizmetleri,
• Adli tıp hizmetleri,
• Hudut ve sahiller sağlık hizmetleri,
• Sağlık güvenliği hizmetleri.

Sağlık kurumlarında maliyet muhasebesinin amaçları aşağıdaki gibi özetlenebilir:
• Sağlık kurumlarında poliklinik, klinik, teşhis ve görüntüleme üniteleri gibi departmantal maliyetler ve kurumsal (toplam) maliyetlerin tespiti.
• Birim maliyetlerin belirlenmesi. Bu maliyetler arasında; yatan hasta maliyeti, hasta günü başına maliyet, eğitim saati başına maliyet, tetkik başına maliyet, hasta yatağı başına maliyet, hastalığa özgü maliyetler gibi maliyetler yer alır.
• Finansal tablolarının hazırlanmasında maliyetler verileni kullanmak (Gelir Tablosu ve Bilançoyu hazırlarken Satılan Mamullerin Maliyeti Tablosunu kullanmak).
• Sağlık kurumlarında teşhis ve tedavi birimlerinin ve sağlık kurumunun toplam maliyetlerini tespit etmek.
• Birim maliyetleri ve sağlık kurumunun toplam maliyetlerini belirleyerek maliyet kontrolünü sağlamak.
• Fiyatlandırmada kullanılacak maliyet artı yöntemi gibi yöntemler için maliyet verilerini kullanmak.
• Kapasite kullanım kararlarında maliyet verilerini kullanmak.
• Makine ve donanım (teknoloji yenileme) kararlarında maliyet verilerini kullanmak.
• Sunulacak sağlık hizmetleri arasında tercih yapmak, gerektiğinde ve uygun hizmet karmasını oluştururken maliyet verilerini kullanmak.

• Hastaneye başvuran her hasta ayrı bir vakadır ve bu nedenle hizmetlere yönelik maliyet analizleri başta olmak üzere maliyetleri ve buna bağlı olarak da finansman maliyetlerini standardize etmek oldukça zordur.
• Sağlık sektörünün ve hizmetlerinin kamu, özel, kar amaçlı ve kar amaçlı olmamak üzere çok kompleks bir yapıda olmasıdır. Aynı sektörde ve pazarda aynı hizmetlerini sunmalarına rağmen, sağlık işletmelerinin farklı finansal motivasyonları bulunmaktadır. Bu ise farklı türdeki sağlık isletmelerinde farklı finansal amaçların ortaya çıkmasına neden olmaktadır.
• Sağlık sektörünün diğer tüm sektörlerden daha kompleks ve farklı bir çevreden etkilenmesidir. Çevresel faktörden en önemli olanı ise hukuki ve idari çevredir. Bu nedenle özellikle kamu sağlık işletmelerinde başta sermaye yatırımları olmak üzere finansal kararların alınması çok daha zordur.

• Sağlık sektörünün emek yoğun olması ve yüksek teknolojinin kullanılmasına bağlı olarak sağlık hizmetlerinin maliyeti çok yüksektir. Bu durum finans yöneticilerini bir yandan maliyet baskısı altında bırakmakta bir yandan da alacakları kararlarda esnekliklerini azaltmaktadır.
• Sağlık hizmetlerinin sunumu kesintisiz, 24 saat esasına göre sunulmaktadır. Hizmetlerin aksamadan yürütülmesi noktasında gerekli kaynakların sağlanması için finansal yönetime önemli roller düşmektedir.
• Sağlık hizmetleri arz ve talep finansmanında ve sunumunda sosyal güvenlik kurumları, Hazine ve Maliye Bakanlığı, Sağlık Bakanlığı, üniversiteler başta olmak üzere birçok kurum yer almaktadır. Bu ise; sağlık isletmeleri finans yöneticilerinin tüm mevzuata hakim olmasını ve sözleşme yönetimi ile kurumsal ilişkiler konusunda uzman olmasını zorunlu hale getirmektedir.

Hastane muhasebesi, hastane işletmeleri için finansal sonuçlar doğuran ekonomik olaylara ilişkin verileri toplayan, belli yasalar uyarınca bu verileri kaydederek sınıflayan, analiz yoluyla değerlendiren ve elde ettiği sonuçları belirli yasalar uyarınca belirli biçim ve usullerle ilgililere sunan sistematik bir bilgi sağlama düzenidir.

Gider, bir işletmenin belirli bir dönemdeki mal teslimi veya üretim, hizmet kullanımı veya sürekli ana iş konusuyla ilgili diğer işlemleri sonucunda işletmenin varlıklarında meydana gelen azalışlar veya yükümlülüklerinde meydana gelen azalışlardır.

1. Harcamaların işletme faaliyetlerinin devamı için yapılmış olması gerekir. Harcamanın örneğin hastanenin sağlık hizmeti sunabilmesi için gerekli olan tıbbi sarf malzemelerinin alımı için yapılması gerekmektedir. Hastane sahibinin ya da ortaklarının kendi kişisel ihtiyaçları için yaptığı harcamalar gider sayılmamaktadır.
2. Harcamanın işletmenin öz sermayesini azaltmış olması gerekir. Harcamanın işletmenin net varlığında azalışa neden olması gerekmektedir. Örneğin, hekimlere ödenecek maaşlar varlık çıkışına ve özsermaye azalışına neden olacağından harcama gider olacaktır.
3. Harcamanın işletmenin öz sermayesini korumak için yapılması gerekir. Harcamanın işletmenin net varlığında ya da özsermayesinde ortaya çıkacak azalmaları önlemek için yapılaması gerekir. Örneğin risklerin önlenmesi için ödenen sigorta primleri harcamaları giderdir.

Hasılat, işletmenin satmak için başkasından satın aldığı veya işletmelerin ürettiği mal veya hizmetin satışından veya satış dışından sağlanan değerlerdir. Hasılat üretim dışı hasılat veya işletme hasılatı olarak
ikiye ayrılır;
Üretim dışı hasılat: Üretilen mal veya hizmetlerin satışı dışında sağlanan değerlerdir. Örneğin; kiralar, kur farkları, tahvil karları, kar payları vb.
İşletme hasılatı: Üretilen mal veya hizmetlerin satışı ile üretimle ilgili işlemler karşılığında sağlanan değere denir. İşletme hasılatı kendi içinde üçe ayrılır;
• Satış hasılatı: Üretilen mal ve hizmetin satışı sonucu elde edilen değerdir.
• Yan hasılat: Üretim sonucunda meydana gelen kırıntı, döküntü gibi maddelerin satışından elde edilen değerdir.

“Vazgeçme maliyeti” ya da “Alternatif Maliyet” adlarıyla bilinen bu maliyet ilgili sonuç uğruna “kaçınılan net kazanç” tutarıdır. Yani, bir seçeneğin seçilmesi nedeni ile vazgeçilen diğer seçeneklerin kullanılmamasından dolayı işletmenin kaybettiği gelirlerdir.

Marjinal ya da ek maliyet, ekstra bir birim üretim sonucu katlanılan giderlerdir. Diğer bir deyişle üretim miktarındaki bir birimlik artışın toplam maliyetlerde meydana getirdiği maliyet artışıdır. Örneğin bir hastanede bakılan hasta sayısı yıllık 50.000 kişiden 51.000 kişiye çıkmış ve toplam maliyette 600 milyar T’den 610 milyar T’ye çıkmışsa marjinal maliyet 10 Milyar T’dir.

Bir karar işlemi sırasında o karardan etkilenmeyen maliyetlere batmış maliyet denir. Batık maliyet seçenekler arasında yapılan seçime ilişkin kararlardan etkilenmezler. Bu nedenle kararları etkilemez. Batmış maliyetler sabit veya değişken nitelik taşıyabilirler. Bu tür maliyetler genelde geçmişte kalan maliyetlerdir.

 DÖNEN VARLIKLAR
2 DURAN VARLIKLAR
3 KISA VADELİ YABANCI VARLIKLAR
4 UZUN VADELİ YABANCI VARLIKLAR
5 ÖZKAYNAKLAR
6 GELİR TABLOSU HESAPLARI
7 MALİYET HESAPLARI
8 BÜTÇE HESAPLARI
9 NAZIM HESAPLARI