SAĞLIK KURUMLARINDA OPERASYON YÖNETİMİ Dersi SAĞLIK KURUMLARINDA KAYNAK TAHSİSİ,ÜRETİM VE KAPASİTE PLANLAMADA DOĞRUSAL PROGRAMLAMA İLE MODELLEME soru cevapları:
Toplam 34 Soru & Cevap#1
SORU: Bir kısıtın gölge fiyatı ne anlama gelir?
CEVAP: Bir kısıtın gölge fiyatı, diğer bütün parametreler sabit kalmak şartıyla, o kısıtın sağ taraf değeri değiştikçe, amaç fonksiyonunda meydan gelen değişme olarak tanımlanır. Gölge fiyatı 0 olan kısıtlar çözümde bağlayıcı olmayan kısıtlardır. Gölge fiyatı 0’dan farklı olanlar ise bağlayıcı kısıtlardır.
#2
SORU: Eşkazanç ve eşmaliyet doğruları nedir?
CEVAP: Maksimizasyon problemlerinde kaydırıldıkça ortaya çıkan amaç fonksiyonu katmanları eşkazanç doğruları olarak adlandırılır. Bu doğruya minimizasyon problemlerinde eşmaliyet doğrusu denir.
#3
SORU: Tamsayılı doğrusal programlama (TDP) nedir?
CEVAP: Gerçek hayat problemlerinde karar değişkenlerinin tamsayı değerler alması gerekliliği kimi zaman kaçınılmaz olmaktadır. Bu amaçla doğrusal programlamanın özel bir durumu geliştirilmiş olup, bu yaklaşım tamsayılı doğrusal programlama (TDP) olarak adlandırılmaktadır.
#4
SORU: ‘Temel değişkenler’ ve ‘temel olmayan değişkenler’ nelerdir?
CEVAP: Optimal çözümde yer alan karar değişkenleri temel değişkenler; optimal çözümde yer almayan karar değişkenleri de temel olmayan değişkenler olarak adlandırılır.
#5
SORU: Doğrusal programlama modellerini çözmek için kullanılabilecek yöntemler nelerdir?
CEVAP: Doğrusal programlama modellerini çözmek için iki yöntem kullanılabilir: • Eğer modeldeki karar değişkeni sayısı iki ise, grafik çözüm yöntemi kullanılabilir. • İkiden fazla sayıda değişkene sahip olan modellerin çözümünde ise MS Excel içerisindeki Çözücü eklentisi kullanılabilir.
#6
SORU: Doğrusal programlama modellerinin MS Excel’de modellenmesi ve “Çözücü” kullanılarak çözülmesi sırasında, içerisine gerekli formüller girilerek tabloda yer almak zorunda olan kısımlar nelerdir?
CEVAP: Tabloda yer almak zorunda olan ilgili kısımlar şunlardır: • Karar değişkenlerinin yer alacağı aralık, • Amaç fonksiyonunun hesaplanacağı hücre, • Kısıtların sol taraflarının hesaplanacağı aralık.
#7
SORU: Çözüm raporu kaç bölümden oluşmaktadır?
CEVAP: Çözüm raporu üç bölümden oluşmaktadır: • İlk bölüm olan ”Hedef Hücre”, amaç fonksiyonu hücresi, adı, orijinal değeri ve çözümden sonraki değeri kısımlarını içermektedir. • İkinci bölüm olan “Değişken Hücreleri” karar değişkenleri ile ilgili bölümdür ve ilk bölümle aynı kısımlardan oluşmaktadır. Burada dikkat edilmesi gereken bir nokta vardır. Karar değişkenlerinin isimlerine bakılırsa, Çözücü’nün bu isimleri, Excel tablosundan karar değişkenlerinin en yakın sol ve en yakın üst başlıkları birleştirerek aldığı görülür. Bu nedenle, Excel’de tablo hazırlanırken en yakın sol ve en yakın üst hücrelere ilgili başlıklar koymaya dikkat edilmelidir. • Üçüncü bölüm olan “Kısıtlamalar” kısmı altı sütundan oluşmaktadır: • İlk sütunda kısıtların TOPLA.ÇARPIM fonksiyonu ile formülleri yazılan sol taraflarının hücre adları bulunmaktadır. • İkinci sütunda kısıt adları verilmiştir. Bu adlar verilirken yine kısıtlara en yakın sol ve en yakın üst başlıklar alınmıştır. • Üçüncü sütunda “Hücre Değeri” ile sol tarafların aldıkları değerler verilmiştir. • Dördüncü sütunda kısıtların ifadeleri Excel formunda görülmektedir. • Beşinci sütunda çözümde bağlayıcı olan ve olmayan kısıtlar verilmiştir. • Altıncı sütundaki “Serbestlik” ile kısıtların serbestlikleri (gevşeklikleri) verilmiştir.
#8
SORU: Bir doğrusal programlama modelinin hangi parametrelerine duyarlılık analizi (değişmelere tepkisi) yapılabilir?
CEVAP: Bir doğrusal programlama modelinin üç ayrı tip parametresinin duyarlılık analizi (değişmelere tepkisi) yapılabilir. Bunlar; • Amaç fonksiyonu katsayılarının değişmesi, • Kısıtların sağ taraf sabitlerinin değişmesi ve • Kısıtların katsayılarının (teknoloji katsayıları) değişmesinin duyarlılık analizidir. Bunlardan ilk ikisi özellikle değişme ihtimali daha yüksek olan parametrelerdir.
#9
SORU: ‘İndirgenmiş maliyet’ ne anlama gelir?
CEVAP: İndirgenmiş maliyet, çözümde yer almayan bir değişkenin, çözümde pozitif bir değer alması için, o değişkenin amaç fonksiyonu katsayısında yapılması gereken geriletme olarak tanımlanabilir.
#10
SORU: Her doğrusal programlama modelinde bulunan temel bileşenler nelerdir?
CEVAP: Her doğrusal programlama modelinde üç temel bileşen bulunur. Bunlar; • Karar değişkenleri, • Amaç fonksiyonu ve • Kısıtlardır.
#11
SORU: Doğrusal programlama yaklaşımının uygulama alanları nelerdir?
CEVAP: Doğrusal programlama yaklaşımının uygulama alanları şunlardır: • Hedef kitleyi kapsayacak hastane yer seçimi, • Hastalara etkili hizmet edecek şekilde acil servis hizmetlerinin tasarımı, • Sağlık hizmetleri kapasite planlaması, • Poliklinik hizmetleri randevu planlaması, • Ameliyathane ve yatakların hastalara/kliniklere dağıtılması, • Sağlık personeli vardiya planlaması, • Tedarik kararları optimizasyonu, • Teşhis ve tedavi süreçlerinde karar destek sistemleri kurulumu, • Koruyucu sağlık hizmetleri ile ilgili kararların optimizasyonu.
#12
SORU: Grafik çözüm yönteminde minimizasyon modelleri ile maksimizasyon modellerinin farkı nedir?
CEVAP: Minimizasyon modellerinde optimal çözüm noktasını elde etmek için amaç fonksiyonu güneybatı yönünde kaydırılırken maksimizasyon modellerinde kuzeydoğu yönünde kaydırılır.
#13
SORU: Doğrusal programlama modellerinin grafik yöntemi ile çözülmesinde ‘uygun bölge’ ve ‘uygun çözüm’ tanımları neyi ifade etmektedir?
CEVAP: Karar değişkenlerinin aldığı değerlerin tüm kısıtları eş zamanlı olarak sağladığı bölgeye uygun bölge denir. Uygun bölge içinde yer alan tüm karar değişkenleri uygun çözüm olarak adlandırılır.
#14
SORU: ‘Duyarlılık analizi’ nedir?
CEVAP: Gerçek hayat koşullarında modellerin çözümünde değerlerini veri olarak kabul ettiğimiz parametrelerde değişiklikler, planlardan sapmalar olabilecektir. Bu noktada yönetici, planlarda sapma olduğunda modelin nasıl tepki vereceğini bilmek isteyecektir. Bu amaçla geliştirilmiş olan yaklaşım, doğrusal programlama terminolojisinde duyarlılık analizi ya da optimallik sonrası analizi olarak adlandırılır.
#15
SORU: Doğrusal programlama yaklaşımının sağlık sektöründe nasıl düzenlenir?
Doğrusal programlama yaklaşımının sağlık sektöründe nasıl düzenlenir?
CEVAP: -
Hedef kitleyi kapsayacak hastane yer seçimi,
-
Hastalara etkili hizmet edecek şekilde acil servis hizmetlerinin tasarımı,
-
Sağlık hizmetleri kapasite planlaması,
-
Poliklinik hizmetleri randevu planlaması,
-
Ameliyathane ve yatakların hastalara/kliniklere dağıtılması,
-
Sağlık personeli vardiya planlaması,
-
Tedarik kararları optimizasyonu,
-
Teşhis ve tedavi süreçlerinde karar destek sistemleri kurulumu,
-
Koruyucu sağlık hizmetleri ile ilgili kararların optimizasyonu.
-
Hedef kitleyi kapsayacak hastane yer seçimi,
-
Hastalara etkili hizmet edecek şekilde acil servis hizmetlerinin tasarımı,
-
Sağlık hizmetleri kapasite planlaması,
-
Poliklinik hizmetleri randevu planlaması,
-
Ameliyathane ve yatakların hastalara/kliniklere dağıtılması,
-
Sağlık personeli vardiya planlaması,
-
Tedarik kararları optimizasyonu,
-
Teşhis ve tedavi süreçlerinde karar destek sistemleri kurulumu,
-
Koruyucu sağlık hizmetleri ile ilgili kararların optimizasyonu.
#16
SORU: Doğrusal programlama yaklaşımı nedir?
Doğrusal programlama yaklaşımı nedir?
CEVAP: Doğrusal programlama yaklaşımı, doğrusal bir yapıdaki kısıtları ihlal etmeden, doğrusal formdaki amaç fonksiyonunu en iyilemeyi (maksimize yada minimize etmeyi) sağlayan, bu en iyileme sonucunda karar değişkenlerinin aldıkları değerleri bulan bir yaklaşımdır.
Doğrusal programlama yaklaşımı, doğrusal bir yapıdaki kısıtları ihlal etmeden, doğrusal formdaki amaç fonksiyonunu en iyilemeyi (maksimize yada minimize etmeyi) sağlayan, bu en iyileme sonucunda karar değişkenlerinin aldıkları değerleri bulan bir yaklaşımdır.
#17
SORU: Hematom şirketi kan transfüzyonlarında kaç farklı şekilde olmaktadır?
Hematom şirketi kan transfüzyonlarında kaç farklı şekilde olmaktadır?
CEVAP: Hematom şirketi kan transfüzyonlarında kullanılan üç farklı modelde transfüzyon kitleri üretmektedir; Standart, Plazma ve Trombo.
Hematom şirketi kan transfüzyonlarında kullanılan üç farklı modelde transfüzyon kitleri üretmektedir; Standart, Plazma ve Trombo.
#18
SORU: Problemin amacı neyi ifade eder?
Problemin amacı neyi ifade eder?
CEVAP: Problemin amacı kullanılan hammadde maliyetini minimize etmektir.
Problemin amacı kullanılan hammadde maliyetini minimize etmektir.
#19
SORU: Karışım probleminde, her biri ürün içinde yer alacak hammadde miktarına karşılık gelen üç karar değişkeni tanımlanmalıdır. Bunlar nelerdir?
Karışım probleminde, her biri ürün içinde yer alacak hammadde miktarına karşılık gelen üç karar değişkeni tanımlanmalıdır. Bunlar nelerdir?
CEVAP: Karışım probleminde, her biri ürün içinde yer alacak hammadde miktarına karşılık gelen üç karar değişkeni tanımlanmalıdır. Bunlar;
Hi = ürünün içinde yer alacak hammadde i oranı.
Karışım probleminde, her biri ürün içinde yer alacak hammadde miktarına karşılık gelen üç karar değişkeni tanımlanmalıdır. Bunlar;
Hi = ürünün içinde yer alacak hammadde i oranı.
#20
SORU: Problemdeki ilk iki kısıt nedir?
Problemdeki ilk iki kısıt nedir?
CEVAP: Problemdeki ilk iki kısıt, ürünün içinde A ve B maddelerinden bulunması gereken en az miktarı sağlayan kısıtlardır
Problemdeki ilk iki kısıt, ürünün içinde A ve B maddelerinden bulunması gereken en az miktarı sağlayan kısıtlardır
#21
SORU: Bu yönü ile grafik çözüm yöntemi nelerde kullanılmaz?
Bu yönü ile grafik çözüm yöntemi nelerde kullanılmaz?
CEVAP: Grafik çözüm yönteminin kullanılabileceği doğrusal programlama modelleri sadece iki karar değişkeni içerebilir. Bu yönü ile grafik çözüm yöntemi, genellike çok sayıda karar değişkeni içeren gerçek hayat problemlerinin çözümünde kullanılamamaktadır.
Grafik çözüm yönteminin kullanılabileceği doğrusal programlama modelleri sadece iki karar değişkeni içerebilir. Bu yönü ile grafik çözüm yöntemi, genellike çok sayıda karar değişkeni içeren gerçek hayat problemlerinin çözümünde kullanılamamaktadır.
#22
SORU: Eşmaliyet doğrusu nedir?
Eşmaliyet doğrusu nedir?
CEVAP: Maksimizasyon problemlerinde kaydırıldıkça ortaya çıkan amaç fonksiyonu katmanları eşkazanç doğruları olarak adlandırılmıştı. Minimizasyon problemlerinde ise, bu doğruyu eşmaliyet doğrusu olarak adlandırıyoruz
Maksimizasyon problemlerinde kaydırıldıkça ortaya çıkan amaç fonksiyonu katmanları eşkazanç doğruları olarak adlandırılmıştı. Minimizasyon problemlerinde ise, bu doğruyu eşmaliyet doğrusu olarak adlandırıyoruz
#23
SORU: Günümüzde sağlık yöneticileri nasıl karar vermektedirler?
Günümüzde sağlık yöneticileri nasıl karar vermektedirler?
CEVAP: Günümüzde sağlık yöneticileri büyük ölçekli modelleri çözerek karar vermek durumundadır.
Günümüzde sağlık yöneticileri büyük ölçekli modelleri çözerek karar vermek durumundadır.
#24
SORU: Elimizde hiçbir matematiksel programlama yazılımı olmasa modeller nasıl çözümlenir?
Elimizde hiçbir matematiksel programlama yazılımı olmasa modeller nasıl çözümlenir?
CEVAP: Ancak elimizde hiçbir matematiksel programlama yazılımı olmasa bile, MS Excel’in içerisinde gelen “Çözücü” eklentisi kullanılarak da modeller çözülebilir. Bu bölümde de doğrusal programlama modellerinin MS Excel’de modellenmesi ve “Çözücü” kullanılarak çözülmesi anlatılacaktır.
Ancak elimizde hiçbir matematiksel programlama yazılımı olmasa bile, MS Excel’in içerisinde gelen “Çözücü” eklentisi kullanılarak da modeller çözülebilir. Bu bölümde de doğrusal programlama modellerinin MS Excel’de modellenmesi ve “Çözücü” kullanılarak çözülmesi anlatılacaktır.
#25
SORU: Gerçek hayat koşullarında modellerin çözümünde değerlerini veri olarak kabul ettiğimiz parametrelerde değişiklikler nasıl değerlendirilmelidir?
Gerçek hayat koşullarında modellerin çözümünde değerlerini veri olarak kabul ettiğimiz parametrelerde değişiklikler nasıl değerlendirilmelidir?
CEVAP: Gerçek hayat koşullarında modellerin çözümünde değerlerini veri olarak kabul ettiğimiz parametrelerde değişiklikler, planlardan sapmalar olabilecektir. İşte bu noktada yönetici, planlarda sapma olduğunda modelin nasıl davranacağını bilmek isteyecektir.
Gerçek hayat koşullarında modellerin çözümünde değerlerini veri olarak kabul ettiğimiz parametrelerde değişiklikler, planlardan sapmalar olabilecektir. İşte bu noktada yönetici, planlarda sapma olduğunda modelin nasıl davranacağını bilmek isteyecektir.
#26
SORU: Duyarlılık analizi yada optimallik sonrası analizi nasıl adlandırılabilinir?
Duyarlılık analizi yada optimallik sonrası analizi nasıl adlandırılabilinir?
CEVAP: Bütün bu soruların cevabını bulmak için geliştirilmiş olan yaklaşım, doğrusal programlama terminolojisinde duyarlılık analizi yada optimallik sonrası analizi olarak adlandırılır.
Bütün bu soruların cevabını bulmak için geliştirilmiş olan yaklaşım, doğrusal programlama terminolojisinde duyarlılık analizi yada optimallik sonrası analizi olarak adlandırılır.
#27
SORU: Bir doğrusal programlama modelinin kaç farklı analizi olabilir?
Bir doğrusal programlama modelinin kaç farklı analizi olabilir?
CEVAP: Bir doğrusal programlama modelinin üç ayrı tip parametresinin duyarlılık analizi (değişmelere tepkisi) yapılabilir.
Bir doğrusal programlama modelinin üç ayrı tip parametresinin duyarlılık analizi (değişmelere tepkisi) yapılabilir.
#28
SORU: Bir doğrusal programlama modelinin üç ayrı tip parametresinin duyarlılık analizi nelerdir?
Bir doğrusal programlama modelinin üç ayrı tip parametresinin duyarlılık analizi nelerdir?
CEVAP: Bunlar, amaç fonksiyonu katsayılarının değişmesi, kısıtların sağ taraf sabitlerinin değişmesi ve kısıtların katsayılarının (teknoloji katsayıları) değişmesinin duyarlılık analizidir. Bunlardan ilk ikisi özellikle değişme ihtimali daha yüksek olan parameterlerdir
Bunlar, amaç fonksiyonu katsayılarının değişmesi, kısıtların sağ taraf sabitlerinin değişmesi ve kısıtların katsayılarının (teknoloji katsayıları) değişmesinin duyarlılık analizidir. Bunlardan ilk ikisi özellikle değişme ihtimali daha yüksek olan parameterlerdir
#29
SORU: İndirgenmiş Maliyet nasıl adlandırılır?
İndirgenmiş Maliyet nasıl adlandırılır?
CEVAP: İndirgenmiş Maliyet, çözümde yer almayan bir değişkenin, çözümde pozitif bir değer alması için, o değişkenin amaç fonksiyonu katsayısında yapılması gereken geriletme olarak tanımlanabilir.
İndirgenmiş Maliyet, çözümde yer almayan bir değişkenin, çözümde pozitif bir değer alması için, o değişkenin amaç fonksiyonu katsayısında yapılması gereken geriletme olarak tanımlanabilir.
#30
SORU: Bir kısıtın gölge fiyatı nasıl tanımlanır?
Bir kısıtın gölge fiyatı nasıl tanımlanır?
CEVAP: Bir kısıtın gölge fiyatı, diğer bütün parametereler sabit kalmak şartıyla, o kısıtın sağ taraf değeri değiştikçe, amaç fonksiyonunda meydan gelen değişme olarak tanımlanır. Gölge fiyatı 0 olan kısıtlar çözümde bağlayıcı olmayan kısıtlardır.
Bir kısıtın gölge fiyatı, diğer bütün parametereler sabit kalmak şartıyla, o kısıtın sağ taraf değeri değiştikçe, amaç fonksiyonunda meydan gelen değişme olarak tanımlanır. Gölge fiyatı 0 olan kısıtlar çözümde bağlayıcı olmayan kısıtlardır.
#31
SORU: Karar değişkenlerinin tümünün ya da bir kısmının tamsayı değerler almak zorunda olduğu, doğrusal programlamanın bir uzantısı olan nedir?
Karar değişkenlerinin tümünün ya da bir kısmının tamsayı değerler almak zorunda olduğu, doğrusal programlamanın bir uzantısı olan nedir?
CEVAP: Karar değişkenlerinin tümünün ya da bir kısmının tamsayı değerler almak zorunda olduğu, doğrusal programlamanın bir uzantısı olan, tamsayılı doğrusal programlama (TDP) modeldir.
Karar değişkenlerinin tümünün ya da bir kısmının tamsayı değerler almak zorunda olduğu, doğrusal programlamanın bir uzantısı olan, tamsayılı doğrusal programlama (TDP) modeldir.
#32
SORU: Elimizde hiçbir matematiksel programlama yazılımı olmasa bile, MS Excel’in içerisinde gelen hangi eklenti ile modeller çözülür?
Elimizde hiçbir matematiksel programlama yazılımı olmasa bile, MS Excel’in içerisinde gelen hangi eklenti ile modeller çözülür?
CEVAP: Elimizde hiçbir matematiksel programlama yazılımı olmasa bile, MS Excel’in içerisinde gelen “Çözücü” eklentisi kullanılarak da modeller çözülebilir.
Elimizde hiçbir matematiksel programlama yazılımı olmasa bile, MS Excel’in içerisinde gelen “Çözücü” eklentisi kullanılarak da modeller çözülebilir.
#33
SORU: Hangisi toplam günlük işgücü maliyetini minimize edecek şekilde işgücü planlaması yapmak istemektedir?
Hangisi toplam günlük işgücü maliyetini minimize edecek şekilde işgücü planlaması yapmak istemektedir?
CEVAP: Hastane işletmesi toplam günlük işgücü maliyetini minimize edecek şekilde işgücü planlaması yapmak istemektedir.
Hastane işletmesi toplam günlük işgücü maliyetini minimize edecek şekilde işgücü planlaması yapmak istemektedir.
#34
SORU: Günümüzde sağlık yöneticileri nasıl karar vermek zorundadır?
Günümüzde sağlık yöneticileri nasıl karar vermek zorundadır?
CEVAP: Günümüzde sağlık yöneticileri büyük ölçekli modelleri çözerek karar vermek durumundadır. Binlerce hasta işlemini dikkate alarak, optimal poliklinik hizmetleri planlaması yapan modeller, yüzlerce semtin ikili kombinasyonların taşıma rotası değişkenleri olarak alıp optimal ambulans taşıma planı yapan modeller, üretilen onlarca ürünün her ay üretim miktarlarını değişken olarak alıp, bir yıllık dinamik optimal üretim planları yapan modeller, büyük ölçekli modellere örnek olarak verilebilir.
Günümüzde sağlık yöneticileri büyük ölçekli modelleri çözerek karar vermek durumundadır. Binlerce hasta işlemini dikkate alarak, optimal poliklinik hizmetleri planlaması yapan modeller, yüzlerce semtin ikili kombinasyonların taşıma rotası değişkenleri olarak alıp optimal ambulans taşıma planı yapan modeller, üretilen onlarca ürünün her ay üretim miktarlarını değişken olarak alıp, bir yıllık dinamik optimal üretim planları yapan modeller, büyük ölçekli modellere örnek olarak verilebilir.