Anonim şirket, sermayesi belirli ve paylara bölünmüş olan, borçlarından dolayı yalnız malvarlığıyla sorumlu bulunan şirket olarak tanımlanır. Gerek yukarıda ve tanımda belirtilen sınırlı sorumluluk, gerek bu şirketlere tanınan bazı avantajlar (vergi vb. konularda) gerekse bazı konularda faaliyette bulunmak için anonim şirket olma koşulunun getirilmiş olması Türkiye’de kurulan anonim şirket sayısını artırmaktadır.

Anonim şirketin temel özellikleri şu şekilde sıralanabilir:
1. Şirket kanunen yasaklanmamış her türlü ekonomik amaç ve konular için kurulabilir (TTK 331).
2. Şirket en az T50.000 sermaye ile kurulur. Kayıtlı sermaye sistemini seçen halka açık olmayan
anonim şirketlerde başlangıç sermayesi T100.000 ’den aşağı olamaz (TTK 332).
3. Şirket ortakları gerçek ve tüzel kişilerden oluşabilir (TTK 337). Anonim şirketin kurulabilmesi
için pay sahibi olan bir veya daha fazla kurucunun varlığı şarttır (TTK 338).
4. Şirkete sermaye olarak emek konulamaz (TTK 342).
5. Şirket tüzel kişiliğe sahiptir.
6. Şirket sermayesi belirli paylara bölünmüştür ve bu paylar hisse (pay) senedi ile temsil edilirler.
7. Şirket ve ortaklarının sorumluluğu sahip oldukları sermaye ile sınırlıdır.
8. Sermaye ve ortaklık hisse senediyle temsil edildiğinden, ortak değişikliği hisse senedinin
devriyle kolaylıkla gerçekleştirilir.
9. Şirket, Kurumlar Vergisi mükellefidir.

Tüzel kişiliğe sahip olan anonim şirkette iki yönetim organı vardır:
• Genel kurul
• Yönetim kurulu
Genel kurul, anonim şirketin en yüksek karar organıdır ve bütün hisse senedi sahiplerinden oluşur. Hisse senedi sahipleri şirket işlerine ilişkin haklarını genel kurulda kullanırlar. Olağan genel kurul toplantısı her faaliyet dönemi sonundan itibaren üç ay içinde yapılır. Bu toplantıda; organların seçimi, finansal tablolar, yönetim kurulunun yıllık raporu, karın kullanım şekli, dağıtılacak kar ve kazanç paylarının oranlarının belirlenmesi, yönetim kurulu üyelerinin ibra edilmesi ile faaliyet dönemini
ilgilendiren ve gerekli görülen diğer konular ele alınır. Gerekli görülmesi durumunda olağanüstü genel kurul toplantısı yapılabilir (TTK 409).
Yönetim kurulu anonim şirketi yöneten ve temsil eden organ olup, şirketin yasal temsilcisidir ve bu görevi şirket sahibi gibi yürütür. Yönetim kurulu, esas sözleşmeyle atanmış veya genel kurul tarafından seçilmiş bir veya daha fazla kişiden oluşur. Bir tüzel kişi de yönetim kuruluna seçilebilir. Bu durumda, tüzel kişi tarafından belirlenen bir gerçek kişi, tüzel kişi adına yönetim kurulunda yer alır (TTK 359)

Anonim şirketin kuruluşu belirli şekil şartları taşır. Hukuki konumu, niteliği ve işletme konusu ne olursa
olsun, şirketin kuruluşu ve esas sözleşme değişiklikleri herhangi bir makamın iznine bağlı değildir (TTK 333). Ancak bazı anonim şirketlerin kuruluşu Ticaret Bakanlığı’nın izni ile kurulur. Şirketin esas sözleşmesindeki değişiklikler de aynı bakanlığın iznine bağlıdır. Bakanlık bu izinleri verirken sadece kanunun emredici hükümlerine aykırılık bulunup bulunmadığını inceler. Halka açık anonim şirketler, TTK hükümleri dışında Sermaye Piyasası Kanunu hükümleriyle Sermaye Piyasası Kurulu’nun yaptığı düzenlemelere uygun hareket etmek zorundadır.
Bir anonim şirketin kuruluş süreci ana hatlarıyla şu şekilde özetlenebilir:
• Kurucu ortaklar tarafından esas sözleşmenin yazılı olarak hazırlanması
• Tüm ortakların imzalarının Noter veya Ticaret Sicilince onaylanması
• Başvuru - İlgili kuruluşlardaki kayıt ve işlemler
• Tescil ve ilanla ilgili işlemlerin yapılması
• Kuruluşun tamamlanması

Şirket esas sözleşmesinde aşağıdaki gibi hususların yer alması gerekir (TTK 339):
a. Şirketin ticaret unvanı ve merkezinin bulunacağı yer
b. Şirketin faaliyet konusu
c. Şirketin sermayesi, her hissenin itibari (nominal) değeri, sermayenin ödenme şekli ve şartları
d. Hisse senetlerinin nama veya hamiline yazılı olacakları, bu hisselere tanınan imtiyazlar
e. Paradan başka sermaye olarak konan haklar ve ayınlar, bunların değerleri
f. Kuruculara, yönetim kurulu üyelerine ve diğer kimselere şirket karından sağlanacak menfaatler
g. Yönetim kurulu üyelerinin sayıları, bunlardan şirket adına imza koymaya yetkili olanlar
h. Genel kurulun toplantıya nasıl çağrılacağı, oy hakları
i. Şirket bir süre ile sınırlandırılmışsa, bu süre
j. Şirkete ait ilanların nasıl yapılacağı
k. Şirketin hesap dönemi

Şirket, ticaret siciline tescil ile tüzel kişilik kazanır. Tescilden önce şirket adına işlem yapanlar ve taahhütlere girişenler, bu işlem ve taahhütlerinden şahsen ve müteselsilen sorumludur. İşlem ve taahhütlerin, ileride kurulacak olan şirket adına yapıldığı açıkça bildirilmiş ve tescil işleminden sonra üç ay içinde bu taahhütler şirket tarafından kabul edilmişse, yalnız şirket sorumlu olur. Şirketçe kabul edilmemişse kuruluş giderleri kurucular tarafından karşılanır.

Her şirket belirli bir sermaye tutarı karşılığında kurulur. Şirketin amacına, faaliyet konusuna ve hacmine uygun olarak ortaklar tarafından taahhüt edilen bu sermaye tutarına esas (nominal) sermaye denir.

Anonim şirkette kuruluş, ani kuruluş olarak da bilinen şekliyle, kurucu ortakların ortaklık sermayesinin tamamını ödemeyi taahhüt etmeleriyle gerçekleşir. Bu doğrultuda anonim şirketin kuruluş işlemleriyle ilgili muhasebe kayıtları iki aşamada incelenebilir:

1. Ortakların sermaye taahhüdünde bulunması: Bu aşamada ortakların sermaye olarak yerine getirmeyi taahhüt ettikleri payların kayıtları yapılır. Bu aşamada şirkete getirilmiş herhangi bir değer yoktur.
2. Ortakların sermaye taahhütlerini yerine getirmeleri: Bu aşamada ortaklar tarafından taahhüt edilen değerler şirkete getirilir ve bunların kayıtları yapılır.

500 Sermaye Hesabı şirketin tescil edilmiş sermayesinin raporlandığı hesaptır. Aynı zamanda ortakların getirmeyi taahhüt ettikleri tutarı da gösterir. Diğer bir bakış açısıyla, ortakların şirket varlıkları üzerindeki haklarının izlendiği pasif karakterli bir hesaptır. Şirket, sermayesinde herhangi bir değişikliğe gitmediği sürece bu hesaba başka bir kayıt yapılmaz.

Şirket kuruluş giderini gider olarak muhasebeleştirmek yerine bilançoda da izleyebilir. Bu durumda katlanılan kuruluş giderleri “262 Kuruluş ve Örgütlenme Giderleri” hesabında muhasebeleştirilir.

Şirketlerde kuruluşta belirlenen ve getirilen sermayede artırıma gidilmesinin temel nedenleri şunlardır:
1. Kuruluş sırasında ihtiyaca göre düşük belirlenmiş ve getirilmiş bir sermaye tutarı olabilir.
2. Şirketin iş hacminin genişlemesi veya iş hacminin genişletilmesi yönünde karar alınmış olması
nedeniyle yeni durum için sermaye yetersiz kalabilir.
3. Yanlış yatırım politikaları, kötü yönetim vb. nedenlerle nakit sıkıntısı yaşanıyor olabilir.
4. Faaliyetler sonucunda ortaya çıkan büyük zararlar nedeniyle sermaye yetersiz kalabilir.
5. Paranın satın alma gücünde meydana gelen azalma nedeniyle ek sermayeye ihtiyaç duyulabilir.
6. Şirket borç yerine özkaynak ağırlıklı bir finansman yapısıyla faaliyette bulunma kararı almış
olabilir.
7. Yedekler veya geçmiş yıl kârları sermayeye dönüştürülmek istenebilir.

Sermaye artırımı çeşitli yollarla yapılabilir. Bu amaçla;
• Şirkete yeni ortaklar almak,
• Dağıtılmamış kârları ve yedekleri sermayeye eklemek,
• Tahvilli borçlar karşılığında hisse senedi ihraç etmek,
• Başka şirketlerle birleşmek,
• Mevcut ortakların sermaye paylarını arttırmak,
• Şirket borçlarını sermayeye dönüştürmek mümkündür.

Sermaye artırımının muhasebe kayıtları, kuruluş kayıtlarında olduğu gibi iki aşamada yapılır. Arttırılan sermaye tutarı 500 Sermaye hesabına eklenirken, ilgili tutar aynı zamanda 501 Ödenmemiş Sermaye hesabına ortakların taahhüdü olarak kaydedilir. Sermaye taahhütlerinin yerine getirilme aşamasında ise 501 Ödenmemiş Sermaye hesabı kapatılarak ilgili diğer hesaplara aktarılır. Sermaye artırımı sırasında katlanılan giderlerin bilançoda aktifleştirilmesi veya gider olarak muhasebeleştirilmesi
mümkündür.

Sıklıkla karşılaşılmamakla birlikte, anonim şirketlerde sermaye azaltımına gidilmesi sözkonusu olabilmektedir. Bunun nedenleri aşağıdaki gibi sıralanabilir:
1. Şirket, faaliyetleri için gerekli olan sermaye miktarından fazla bir sermaye ile kurulmuş olabilir
veya zaman içerisinde şirket faaliyetlerindeki daralma nedeniyle sermayenin bir kısmı atıl kalmış olabilir.
2. Şirket, sürekli veya büyük zararlara uğramış olabilir.
3. Varlıklarda önemli değer kayıpları yaşanmış olabilir.
4. Şirket kendi hisse senetlerini elinden çıkaramamış olabilir.

Sermaye azaltımında aşağıdaki yöntemler kullanılabilir:
1. Ortaklardan hisse senetleri toplanır ve bedelleri ödenir. Böylece hisse senedinin nominal değeri değiştirilmeden hisse senedi sayısı azaltılır.
2. Piyasadan hisse senetleri toplanır ve iptal edilir.
3. Yeni ihraç edilen nominal değeri daha düşük hisse senetleri eski hisse senetleriyle değiştirilir.

Anonim Şirketlerde Kâr Dağıtım Esasları
Kâr dağıtımı kararı alan bir anonim şirket çeşitli düzenlemeleri (TTK, SPK, esas sözleşme, genel kurul kararı, vergi mevzuatı vb.) dikkate alarak bu süreci yönetir. Aşağıda bu süreçte dikkate alınması gereken temel esaslar yer almaktadır:
• Esas sözleşmede aksine bir hüküm yoksa, kâr payı pay sahibinin sermaye payı için şirkete yaptığı ödemelerle orantılı olarak hesaplanır. Yıllık kâr yıllık bilançoya göre belirlenir (TTK 508).
• Kâr payı ancak net dönem kârından ve serbest yedek akçelerden dağıtılabilir (TTK 509).
• Her yıl yıllık kârın yüzde beşi, ödenmiş sermayenin yüzde yirmisine ulaşıncaya kadar genel kanuni yedek akçe olarak ayrılır (TTK 519). Ayrıca bu sınıra ulaşıldıktan sonra da;
• Yeni payların çıkarılması dolayısıyla sağlanan primin, çıkarılma giderleri, itfa karşılıları ve hayır amaçlı ödemeler için kullanılmamış bulunan kısmı,
• Iskat nedeniyle iptal edilen hisse senetlerinin bedeli için ödenmiş olan tutardan, bunların yerine verilecek yeni senetlerin çıkarılma giderlerinin düşülmesinden sonra kalan kısmı,
• Pay sahiplerine yüzde beş oranında kar payı ödendikten sonra, kârdan pay alacak kişilere dağıtılacak toplam tutarın yüzde onu, genel kanuni yedek akçeye eklenir.
• Esas sözleşmeye konulacak hükümlerle şirket isteğe bağlı olarak da yedek akçe ayırabilir (TTK 521).
• Esas sözleşmede hüküm bulunmasa bile, genel kurul bilanço kârından yedek akçe ayrılması yönünde karar alabilir.

Kâr dağıtımı süreci ve hesaplanacak tutarlar şu şekilde özetlenebilir:
1. İlgili dönemin Kurumlar Vergisi tutarı hesaplanır.
2. Ödenmiş sermayenin yüzde yirmisine ulaşıncaya kadar, dönem kârının yüzde beşi I. Tertip Yasal Yedek Akçe olarak ayrılır.
3. Ödenmiş sermayenin en az yüzde beşi ortaklara I. Temettü olarak ayrılır.
4. Kurumlar Vergisi, I. Tertip Yasal Yedek Akçe ve ortaklara I. Temettü ayrıldıktan sonra kalan tutarın yüzde onu kadar II. Tertip Yasal Yedek Akçe ayrılır.
5. Kalan tutardan, varsa esas sözleşme hükümlerince statü yedeği ve/veya genel kurul tarafından alınan kararla olağanüstü yedek ayrılır.
6. Yukarıdaki tüm aşamalardan sonra şirket eğer isterse kalan kârın tamamını ortaklara II. Temettü olarak dağıtabileceği gibi, isterse bir kısmını ileriki dönemlerde kullanmak amacıyla şirkette geçmiş yıllar kârları olarak tutup kalan kısmını II. Temettü olarak dağıtabilir. Halka açık anonim şirketler kâr dağıtımı konusunda Sermaye Piyasası Kanunu’nun hükümlerine ve Sermaye Piyasası Kurulu’nun düzenlemelerine de uymak zorundadırlar.

Anonim şirketin faaliyet dönemini zararla kapatması durumunda, bu zarar aşağıdaki şekillerde tasfiye edilebilir:
1. İzleyen dönemlerde kâr elde edilmesi durumunda önceki dönemlerden devreden zarar bu kârdan mahsup edilebilir.
2. Şirketin ayırmış olduğu yedekler varsa, dönem zararı bu yedeklerden karşılanabilir.
3. Şirket zararı normal faaliyet koşullarında kapatılamayacak kadar büyük tutarlara ulaşmışsa, sermaye azaltımı yoluna gidilebilir.

ANONİM ŞİRKETİN DENETİMİ
Anonim şirketlerin denetimi iki şekilde yapılmaktadır. Birinci şekilde halka açık olmayan ve bağımsız denetime tabi olmayan şirketlerin denetimi Ticaret Bakanlığının çıkardığı Anonim Şirketler ile tarım satış kooperatifleri ve üst kuruluşlarının denetlenmesine dair yönetmelikçe Serbest Muhasebeci Mali Müşavir ve Yeminli Mali Müşavirlerce yapılır.
İkinci denetim şekli ise, bağımsız denetimdir. Anonim şirketin finansal tabloları denetçi tarafından, uluslararası denetim standartlarıyla uyumlu Türkiye Denetim Standartları’na göre denetlenir. Yönetim
kurulunun yıllık faaliyet raporu içinde yer alan finansal bilgilerin, denetlenen finansal tablolar ile tutarlı olup olmadığı ve gerçeği yansıtıp yansıtmadığı da denetim kapsamı içindedir. Denetçinin denetiminden geçmemiş finansal tablolar ile yönetim kurulunun yıllık faaliyet raporu düzenlenmemiş hükmündedir (TTK 397).

Denetçi, şirket genel kurulunca; topluluk denetçisi, ana şirketin genel kurulunca seçilir. Denetçinin, her faaliyet dönemi ve her halde görevini yerine getireceği faaliyet dönemi bitmeden seçilmesi şarttır.
Seçimden sonra, yönetim kurulu, gecikmeksizin denetleme görevini hangi denetçiye verdiğini ticaret siciline tescil ettirir ve Türkiye Ticaret Sicili Gazetesi ile internet sitesinde ilan eder (TTK 399).