Adalet sistemi, içinde hukuk, adalet, eşitlik gibi sistemleri barındıran bir bütün olarak ele alınmaktadır.

Toplumsal norm, belli bir durumda toplum içinde nasıl davranılması gerektiğini gösteren ve yaptırım gücü taşıyan kurallar sistemidir.

İnsan haklarının gelişimi ve toplumları etkisi altına alan pek çok değişime paralel olarak ceza adaleti sisteminde de değişim ve dönüşüm yaşanmıştır. Bu dönüşüm ise pozitivist bir
bakış açısını sağlamıştır.

Pozitivist yaklaşım, suç davranışının kaynağının dış kaynaklardan etkilendiğini kabul eder ve bu nedenle suçu önlemek için suçluların tedavi edilmesi gerektiğini
söyler. Klasik ekolün aksine, pozitivistler suçlu davranışın biyolojik, psikolojik ve sosyal faktörlerin bir sonucu olarak ortaya çıktığını savunurlar.

Sosyal hizmet bakış açısı, pozitivist yaklaşımı büyük ölçüde destekler. Sosyal hizmetin insancıl prensipleri, suçluların adalet sisteminde tedavi edilmeleri gerektiğinin altını çizmektedir. Ceza adaleti sistemine yönelik gelişen pozitivist bakış açısı sonucunda adalet sisteminin doğru bir şekilde işlemesine yardımcı olabilecek pek çok meslek
grubu hukukçularla birlikte adli sistem içerisinde yerini bulmuştur. Adli sistem içinde yer alan bu meslekler arasında sosyal adaleti sağlama misyonunu üstlenen sosyal hizmet mesleği, ön plana çıkan mesleklerden biridir

Çağdaş sosyal hizmet uygulamalarında müracaatçı ile birlikte, müracaatçı için hak savunuculuğu mesleğin en önemli rollerinden biridir. Müracaatçıların yasal sistemlerden
mümkün olduğu kadar çok faydalanması amacıyla sosyal hizmet uzmanı savunuculuk rolü üstlenmiştir. Bunun yanı sıra sosyal hizmet uzmanı, adalet sistemi içerisinde müracaatçının sosyal hizmet ve insani ihtiyaçlarının araştırılması ve tespiti konusunda hukuk profesyonellerine yardımcı olmaktadır.

adli sosyal hizmet, mahkeme sistemine doğrudan müdahale eden özel bir sosyal hizmet alanıdır.

Adli sosyal hizmet uzmanı adli süreçle ilişkili olan müracaatçısı ile yaptığı psikososyal değerlendirme sonucunda müracaatçının risk faktörlerini, suça yönelme
nedenlerini, ailevi durumunu, görgü şahitlerinin suç ile ilgili düşüncelerini raporlaştırarak mahkemeye sunar ve hâkimin karar vermesine etki eder. Aynı zamanda mahkeme kararında yer verilecek bir rehabilitasyon planı (treatment) hazırlar.

Sosyal problem olarak tanımlanabilecek ev içi şiddet, çocuğa kötü muamele, hükümlü, suç ve çocuk adalet sistemi, yaşlı istismarı, boşanma, koruyucu aile, evlat edinme gibi pek çok konu sosyal hizmet mesleğinin ilgi alanına girmektedir. Görüldüğü gibi mahkeme sistemine doğrudan müdahale edebilecek pek çok alanda sosyal hizmet uzmanlarına ihtiyaç duyulmaktadır.

Yurt dışında görev alan adli sosyal hizmet uzmanlarının görevleri:

• Mağdurlara yardım etme programlarında görev alma; mağdurların ihtiyacı olan yardım ve güvenlik önlemlerini alır ve eğer mağdur isterse suçlu ile görüşmelerini
düzenler (Ülkemizde Adalet Bakanlığı bünyesinde Mağdur Hakları ile ilgili birim 2014 yılında kurulmuştur).
• Mahkûmların tahliye sonrasına ilişkin hazırlıklarını destekleme ve kalacak yeri olmayan mahkûmların toplum kaynaklarına ulaşmasını sağlama
• Suç önleme programlarında görev alma
• Göçmen aileleri ve çocukları ile çalışma
• Şartlı tahliye hizmetleri ve denetimli serbestlik hizmetleri içerisinde madde bağımlılarına danışmanlık hizmeti verme

• Ağır ruhsal rahatsızlıkları veya madde bağımlılığı olan evsiz kişilere ev desteği sağlayan kurumlarda görev alma
• Aile içi şiddetten korunmak için oluşturulan sığınma evlerinde çalışma (Genellikle cinsel istismara uğramış olan kadın ve çocuklarla ilgili programlarda görev alır.)
• Denetimli serbestlik hizmetlerinde görev yapmadır.

Bu görevlerin bir çoğu Ülkemizde henüz hayata geçmemiştir.

Adli sosyal hizmet uzmanlarının amacı:

• Aldığı mesleki eğitimle bağlantılı olarak müracaatçısının yüksek yararı için en
doğru kararı almak ve onun topluma faydalı bir birey olmasına yardım etmek,
• İnsanların kişisel ve sosyal ihtiyaçları konusunda hukuk profesyonellerine (avukat,
hakim, savcı) bilgi vermek,
• Meslektaşlarını yasal mevzuat hakkında bilgilendirmek olarak özetlenebilir

Şartlı tahliye, uzun süre cezaevinde kaldıktan sonra koşullu olarak özgürlüğüne kavuşan kişilere, cezaevinin olumsuz etkilerini azaltmak ve sosyal rehabilitasyonlarını sağlamak amacıyla uygulanmaktadır.

Adli sosyal hizmetin köklerinin 1601 Elizabeth Yoksullar Yasası’na kadar uzandığı bilinmektedir.  Yoksullar Yasası, sosyal hizmet alanındaki ilk yasalardan biridir ve ilkel anlamda yoksullara devlet tarafından yapılacak yardımları tanımlaması nedeniyle sosyal hizmet alanı için önemli bir yasa olarak kabul edilmektedir. Vatandaşlara yönelik yasal süreçleri tanımlıyor olması nedeniyle de adli sosyal hizmetin başlangıç noktası olarak düşünülebilir. 

1825’te çocuk ve gençler için ayrı kurumlar açıldı. 1800’lerin ortalarında sosyal hizmet kendini, ıslah ve yatılı bakım kurumları gibi sosyal refah kurumları ile tanımlamıştır. Bu
dönemde “çocukları koruma hareketi” ortaya çıkmıştır. Gençler ve çocuklar ceza olarak hizmetçilik ve çıraklık yapmaları için çiftçilerin veya dükkân sahiplerinin yanına veriliyordu ve bu şekilde yanına çocuk/genç alanlara “fahri ebeveyn” deniliyordu. Bu uygulama günümüzde “koruyucu aile” olarak adlandırılmaktadır

1800'lü yılların sonlarında toplum merkezinde çalışanlar, toplum merkezi yakınlarındaki bir polis merkezi ile işbirliği yapmışlar ve tutuklanan gençlere hizmet vermeye başlamışlardır. Bu gelişme, adli sosyal hizmet tarihinde çocuklar için uygulanan ilk denetimli serbestlik uygulamaları olarak bilinmektedir. Bir yıl sonra bu uygulamaya 5 kişi daha eklenmiş ve bu uygulama daha sonra diğer toplum merkezlerinde de hızla yayılmıştır.

1959’da 13 ciltlik bir sosyal hizmet müfredatı yayımlanmıştır. Bunların içindeki 5. ciltte ıslah (rehabilitasyon) sosyal hizmetinin müfredatı da yer almıştır. Bundan sonra sosyal
hizmet okullarında ıslah (rehabilitasyon) ile ilgili dersler verilmeye başlandı.

Suçu önlemeye yönelik yüksek maliyetli uygulamalardan sonra, yeniden suç işleme eğiliminin azaltılması konusunda saptamalar şu şekilde özetlenebilir:

1. Tek başına cezalandırma suçu önlememektedir, ıslaha yönelik tedavi hizmetleri
geliştirilmelidir.
2. Suçlunun özelliklerini değerlendiren klinik ve psikolojik uygulamalar eşliğinde,
cezai yaptırımlarla ıslah hizmetleri yararlı olabilir.

3. Uygun ıslah tedavi hizmetinin sağlanması suçluların ihtiyaçlarına duyarlı değerlendirmelere bağlıdır.

Adli sosyal hizmet alanı hukuk sistemi içerisinde yer alan bir alt sistem olup diğer alt sistemlerle de ilişki içerisindedir ve yasal sistemler ve mahkemeleri doğrudan etkileme
gücüne sahiptir

Yasal sistem ve mahkemelerin ilişkide olduğu sitemler incelendiğinde; eğitim, sağlık, aile, madde kullanımı, göçmen olma gibi sorun ağlarının diğer kurumsal
sistemlerle etkileştiğini görebiliriz. Bu süreçte suç adaleti sistemi, çocuk adalet sistemi, çocuk refahı sistemi ve sosyal hizmet sistemi ile sosyal sorunlar arasında ilişki kurulmaktadır

Başta çocuk mahkemesinde olmak üzere sosyal hizmet uzmanı mahkemeye sunmak için sosyal inceleme raporu hazırlar. Sosyal inceleme raporu bireyi
biyo, psiko, sosyal açıdan inceleyen ve değerlendiren bir rapordur. Raporda odak bireydir. Bireyi sistem ve ekolojik yaklaşım olmak üzere temel sosyal hizmet yaklaşımları çerçevesinde değerlendirir.

Adli sosyal hizmet uzmanının rolleri:

• Danışmanlık: Psikososyal danışmanlık, arabuluculuk ve grup danışmanlığı
• Rapor Yazmak: Mahkeme raporları, sosyal inceleme raporları
• Vaka Yöneticiliği
• Araştırmacılık ve değerlendiricilik
• Savunuculuk: Vakaları veya yasaları savunmak
• Bilirkişilik: Mahkeme de tanıklık, uzmanlık alanı ile ilgili rapor yazmaktır.
Adli sosyal hizmet uzmanları tüm bu rollerini gerçekleştirirken etik davranma sorumluluğuna sahip olmalıdır.

Her adli sosyal hizmet uzmanı, uygulamayı etkileyen kanun değişikliklerini takip edecek, hizmetiçi eğitim programlarına, profesyonel konferanslara katılacak,
profesyonel yayınlar aracılığıyla uygulama becerilerini genişletecek, adli konularda profesyonel iş arkadaşlarına danışacak ve talep edildiğinde iş arkadaşlarına ve
diğer profesyonellere eğitim konusunda destek olacaktır.

Amerikan Ulusal Adli Sosyal Hizmet Örgütü’nün kabul ettiği ve 40 maddeden oluşan adli sosyal hizmet uygulayıcılarının sorumlulukları:

1. Ulusal Adli Sosyal Hizmet Örgütü’ne Karşı Etik Sorumluluk
2. İşverenler ve İş Arkadaşlarına Karşı Etik Sorumluluklar
3. Müracaatçılara Karşı Etik Sorumluluklar
4. Topluma Karşı Etik Sorumluluk olmak üzere dört bölümden oluşmaktadır.

Amerikan Ulusal Adli Sosyal Hizmet Örgütü’nün kabul ettiği ve 40 maddeden oluşan adli sosyal hizmet uygulayıcılarının İşverenler ve İş Arkadaşlarına Karşı Etik Sorumlulukları aşağıdaki gibi sıralanabilir:

• İlke 10. Adli sosyal hizmet uzmanı gönüllü yapılan çalışmalara katılacaktır.
• İlke 11. Adli sosyal hizmet uzmanı, işverenlerin ve iş arkadaşlarının etik dışı davranışlarını uygun kurumlara/veya profesyonel örgütlere bildirecektir.

• İlke 12. Adli sosyal hizmet uzmanı, herhangi bir müracaatçı, iş arkadaşı veya kurum aleyhindeki herhangi bir etik dışı davranış veya prosedüre katılmayı reddedecektir.
• İlke 13. Adli sosyal hizmet uzmanı, müracaatçılara, iş arkadaşlarına, denetlenenlere, öğrencilere ve stajyerlere saygılı ve insan onuruna yakışır şekilde davranacaktır.
• İlke 14. Adli sosyal hizmet uzmanı, denetlenenler, öğrenciler veya stajyerlerin değerlendirmesini kurumun normlarına veya personel uygulamalarına uygun olarak adil ve eşit bir tutumla yapacaktır. Bu tür değerlendirmeler, değerlendirilen kişiyle paylaşılacaktır.
• İlke 15. Adlisosyal hizmet uzmanı, gerektiği durumlarda iş arkadaşlarına danışacaktır.
• İlke 16. Adli sosyal hizmet uzmanı, çalıştığı kurum politikalarına uygun olmadığı sürece özel uygulama için başka bir sosyal hizmet uzmanının müracaatçısını almayacaktır.

Adli sosyal hizmet uzmanlarının müracaatçılara Karşı Etik Sorumluluklarıdır.

Başlangıçta çocuk mahkemeleri çocuk suçlulara ve ihmal edilen çocuklara bakım hizmeti veren bir “non-legal (hukuk sistemiyle bütünleşmemiş) sosyal hizmet kuruluşu” olarak düşünülmüş ve işlev görmüştür. Bu anlayış doğrultusunda çocuk mahkemeleri kimsesiz, ihmal ve istismar edilen veya suç işlemiş çocukların tedavisi için öngörülen birçok değişik yapı ve nitelikte sosyal refah kuruluşunun ortaya çıkışını yönlendirirken sosyal hizmet mesleğinin gelişimine de önemli ölçüde katkıda bulunmuştur.

1915 ve 1920 yılları arasında polis teşkilatı içinde Kadınlar Bürosu kurulmuştur. Kadın polislerin büyük çoğunluğu sosyal hizmetin savunuculuk rolü kapsamında hareket etmişlerdir. 1919 yılında Chicago’da 29 polis sosyal hizmet uzmanı bulunmaktaydı. Polis birimlerinde çalışan sosyal hizmet uzmanları 1950’lerdeki genç çetelerinin artışına
paralel olarak sayıca artmıştır. 1950’lerin sonlarına doğru ise ülke çapında 600’e yakın çocuk izleme merkezi bulunmaktaydı ve sosyal hizmet uzmanları mahkemelerde çalışmaktaydı. 

Adli sosyal hizmet uzmanı, herhangi belgeli veya şüphelenilen çocuk istismarını veya ihmalini, hasta veya herhangi başka bakmakla yükümlü olunan kişilerin istismarını, ilgili yerel ve ulusal kanunlara göre uygun kurumlara bildirecektir.

Adli sosyal hizmet uzmanı, reşit olmayan müracaatçılara karşı dikkatli olacak ve müracaatçınn tedavisinin ilerlemesini etkinleştirmek için anne babalara, velilere veya ilgili ajanslara sadece gereken bilgilerin verilmesini sağlayacaktır.

Adli sosyal hizmet uzmanı, kişisel, aile ve/veya profesyonel sorumluluklar arasında olası bir çatışma varsa müracaatçısını reddederek potansiyel çıkar çatışmalarından kaçınacaktır.

 Adli sosyal hizmet uzmanlarının topluma karşı etik sorumlulukları şu şekilde sıralanabilir:

• Adli sosyal hizmet uzmanının, adli sosyal hizmet uygulamalarına ilişkin mevzuatı etkileme, değiştirme konusunda bir yükümlülüğü vardır.
•  Adli sosyal hizmet uzmanı, adli sosyal hizmetin bütün insanlara eşit ölçüde verilmesi için kaliteli hizmeti ve yüksek standartları destekleyecektir.
•  Adli sosyal hizmet uzmanı, yalan yere yemin etmeyecektir.
•  Adli sosyal hizmet uzmanı görevlerini veya sorumluluklarını, bu görevleri yerine getirme veya sorumlulukları kabul etme konusunda yetkin olmayan hiç kimseye devretmeyecektir.
•  Adli sosyal hizmet uzmanı, profesyonel bilgi ve becerilerini kamuoyunun iyiliğini bozacak hiçbir girişimde kullanmayacaktır

Ülkemizde  ceza infaz kurumları, mahkemeler, denetimli serbeslik uygulaması, mağdur hakları birimleri ve emniyete bağlı çocuk şube müdürlükleri gibi
adli uygulama alanlarında sosyal hizmet uzmanları istihdam edilmektedir.

Ülkemizde mahkemelerde sosyal hizmet uzmanı çalıştırılma zorunluluğu ise 2005 yılından sonra başlamıştır. Son
yıllarda Avrupa Birliği uyum yasaları kapsamında çocuğun yargılama usullerinde yapılan
değişiklik ile çocuk mahkemelerinde sosyal inceleme raporu zorunlu olmuştur