Portekiz ilk defa 1143’te bağımsız bir ülke hâline geldi. 1147’de Lizbon Endülüs Emevileri’nden alındı. 1249’da Algarve’nin güney bölümleri ele geçirildi.

Portekiz Prensi Denizci Henry (1394-1460), Portekiz sömürgeciliğini başlatan isimlerden biridir.

Bilim adamı Azurara’nın eserinde Portekizlilerin muhtemel keşiflerle ilgili hedefleri şu şekilde anlatılır:
“1. Cebelitarık’ın Afrika kıyısında bulunan Ceuta’yı aldıktan sonra gemilerini hazır tutan Henry, Kanarya Adaları’nın ve Bojador Burnu’nun ötesinde ne olduğunu öğrenmek istiyordu. Henry bu işi Tanrı aşkına ve kral olan abisi Edward için yaptı.
2. Söz konusu yerlerde eğer bir Hristiyan topluluk varsa bir ticaret yolu açarak ülkesine yarar sağlamak bu seferlerin bir diğer sebebiydi.
3. Afrika’da yıllardır mücadele ettikleri ve aralarında hiç Hristiyan bulunmayan Moorların gücünün belirlenmesi gerekiyordu.
4. Afrika’da yapılacak mücadelelerde kendisiyle birlikte savaşacak Hristiyan prenslerin olup olmadığını merak eden Henry, yapılacak seferlerle muhtemel müttefiklerini arıyordu.
5. Hristiyanlığı yaymak en önemli sebeplerdendi. Gidilecek yerlerde Hz. İsa’nın öğretisini yaymanın Tanrı’ya hizmetin en güzel yolu olduğuna inanan Henry, bu hizmetlerinin kendisini Tanrı katında yücelteceğine de inanıyordu.”

Lizbon’da sıklıkla dile getirilen Hindistan’a ulaşma fikri, Kolomb tarafından krala arz edilmiş olsa da Portekizliler Afrika’yı dolaşma fikrine daha sıcak baktıklarından bu yolda ilerlediler. Nitekim Kolomb’un İspanya himayesinde yola çıkmasından önce 1485 yılında
Bartolomeu Dias, Ümit Burnu’nu dolaşarak Hindistan yolunu açtı.

Ümit Burnu’nun geçilmesi ile birlikte Hindistan’a ulaşma hususunda sabırsızlanan Portekizliler, 8 Temmuz 1497’de Vasco de Gama idaresinde dört gemiden oluşan bir filoyu Lizbon’dan yolcu ettiler. Filo, 18 Mayıs 1498’de Malabar kıyısındaki Calicut Limanı’na
ulaştı. Gördüğü liman şehirleri ve buralardaki muazzam ticaret ağından oldukça etkilenen Gama, buraları ele geçirmenin zorluğunu anlayarak gemilerine baharat doldurup Lizbon’a döndü.

XVI. yüzyıl ortalarında en parlak dönemini yaşayan Portekiz İmparatorluğu;
• Brezilya ve Amazon kıyı kesiminden Rio de Plata’ya kadar olan Güney Amerika topraklarını,
• Afrika’nın batı kıyılarında yer alan Maderia, Asor Adaları, Gine ve Angola’daki Hindistan yolu konaklama bölgeleri, Kongo çevresi ile Ümit Burnu’nun doğusundaki Delagoa, Sofala ve Mozambik’i içine alan Afrika topraklarını,
• Madagaskar Adası’nı,
• Basra Körfezi girişinde, Hürmüz’deki ticaret merkezlerini,
• Koçin, Seylan, Pegu, Malakka ve Macao’yı içine alan Doğu Hint Adaları’nı kapsamaktaydı.

Kral Sebastian’ın (1557–1578) Fas üzerindeki hâkimiyet mücadelesi sırasında maiyetindekilerle birlikte öldürülmesiyle başlayan siyasî kriz 1580 yılında Portekiz’in İspanya’yla birleşmesi ile sona erdi. İspanya Kralı II. Philippe kendisini Portekiz Kralı I. Philippe olarak ilan ettirdi. Bu dönemde Portekiz sömürgelerinin Hollanda ve İngiltere tarafından işgali ile ülkede başlayan ekonomik çöküntü karşısında ortaya çıkan ayaklanmalar neticesinde Portekiz, İspanya’dan ayrıldı (1640). Ayrılma sürecindeki sıkıntıları İngiliz desteği ile aşan Portekiz, bu devletin Kıta Avrupası’ndaki en önemli müttefiki oldu. XVIII. yüzyıl, bir bakıma Portekiz’in elindeki sömürgelerini koruma gayreti ve İngiltere’nin desteğiyle İspanya ile mücadele içinde geçti

Kral Sebastian’ın (1557–1578) Fas üzerindeki hâkimiyet mücadelesi sırasında maiyetindekilerle birlikte öldürülmesiyle başlayan siyasî kriz 1580 yılında Portekiz’in İspanya’yla birleşmesi ile sona erdi. İspanya Kralı II. Philippe kendisini Portekiz Kralı I. Philippe olarak ilan ettirdi. Bu dönemde Portekiz sömürgelerinin Hollanda ve İngiltere tarafından işgali ile ülkede başlayan ekonomik çöküntü karşısında ortaya çıkan ayaklanmalar neticesinde Portekiz, İspanya’dan ayrıldı (1640). Ayrılma sürecindeki sıkıntıları İngiliz desteği ile aşan Portekiz, bu devletin Kıta Avrupası’ndaki en önemli müttefiki oldu. XVIII. yüzyıl, bir bakıma Portekiz’in elindeki sömürgelerini koruma gayreti ve İngiltere’nin desteğiyle İspanya ile mücadele içinde geçti

Tüm kayıplara rağmen I. Dünya Savaşı sonunda toprak büyüklüğü bakımından Portekiz sömürge imparatorluğu Dünya’da üçüncü sıradaydı. 1960 yılından itibaren Portekiz’in sömürge topraklarında ayaklanmalar başladı. Parçalanma 1973 Karanfil Devrimi ile hızlandı. 1974’te Gine, 1975’te Cabo Verde, Angola ve Mozambik bağımsızlıklarını kazandılar. Goa, Damao gibi Hindistan’daki topraklar ise Hindistan devletine katıldı.

Portekizlilerin Afrika’daki ilk hedefleri Batı Afrika sahilleri oldu. Prens Henry’nin de bölgeye yerleşerek gemicileri desteklemesi ile birlikte Portekiz himayesindeki denizciler batı kıyılarından güneye doğru indiler.
Portekizliler, 1492 yılında Kongo kralını vaftiz ederek işe başladılar. 1493 yılındaki “Inter Caetera” adlı Papalık fermanı ile Afrika’daki Hristiyanlaştırmanın tekelini de elde ettiler. Johannes adını alan Kongo kralı, Mbali olan ülkesinin başkentinin ismini Sao Salvador olarak değiştirdi. Ancak Johannes’in torunu Diogo, Portekizlileri Sao Salvador’dan kovdu ve Portekizliler kıyı bölgesinde ancak tutunabildi. Portekizlilerin kovulmasındaki en büyük etken köleleştirilmiş zencilere uygulanan şiddet, beyaz papazların davranışları ve doğu kıyısı melezlerinin şiddeti oldu. Portekizlilerin Afrika’daki varlıkları bu olay ile zarar görse de köle ticareti bu kıtadan daha uzun zaman devam etti.

Mozambik’te 1949 yılında Eduardo Mondlane tarafından “Nucleodos Estudandes Secundarios de Mocambique” isimli örgüt kurularak Portekiz sömürgeciliğine karşı ilk mücadele başlatıldı. 1962’de kurulan Mozambik Kurtuluş Cephesi’nin, Sovyetler Birliği
ve Çin’den aldığı destekle yürüttüğü silahlı mücadeleye karşı sert tedbirler alan Portekiz, direniş hareketinin lideri Mondlane dâhil binlerce Mozambikliyi öldürdü. 1974 yılında Portekiz’de meydana gelen darbe sonrası, direnişçilerle yapılan görüşmeler sonucu 25 Haziran 1975’te Mozambik’in bağımsızlığı ilan edildi.

Portekizlilerin Afrika’daki ilk hedefleri Batı Afrika sahilleri oldu. Prens Henry’nin de bölgeye yerleşerek gemicileri desteklemesi ile birlikte Portekiz himayesindeki denizciler batı kıyılarından güneye doğru indiler.
Portekizliler, 1492 yılında Kongo kralını vaftiz ederek işe başladılar. 1493 yılındaki “Inter Caetera” adlı Papalık fermanı ile Afrika’daki Hristiyanlaştırmanın tekelini de elde ettiler. Johannes adını alan Kongo kralı, Mbali olan ülkesinin başkentinin ismini Sao Salvador olarak değiştirdi. Ancak Johannes’in torunu Diogo, Portekizlileri Sao Salvador’dan kovdu ve Portekizliler kıyı bölgesinde ancak tutunabildi. Portekizlilerin kovulmasındaki en büyük etken köleleştirilmiş zencilere uygulanan şiddet, beyaz papazların davranışları ve doğu kıyısı melezlerinin şiddeti oldu. Portekizlilerin Afrika’daki varlıkları bu olay ile zarar görse de köle ticareti bu kıtadan daha uzun zaman devam etti.

1500’de Alvares Cabral komutasındaki Portekiz filosu, Ümit Burnu’na yönelmişken Gulf Stream Akıntısı’nın da etkisiyle Brezilya’nın Porto Seguro sahillerine ulaştı. Bölgeye Brezilya ismini veren Cabral, Tordesillas ile çizilen sınırın doğusunda yer aldığı için buraya el koydu.

Mozambik’te 1949 yılında Eduardo Mondlane tarafından “Nucleodos Estudandes Secundarios de Mocambique” isimli örgüt kurularak Portekiz sömürgeciliğine karşı ilk mücadele başlatıldı. 1962’de kurulan Mozambik Kurtuluş Cephesi’nin, Sovyetler Birliği
ve Çin’den aldığı destekle yürüttüğü silahlı mücadeleye karşı sert tedbirler alan Portekiz, direniş hareketinin lideri Mondlane dâhil binlerce Mozambikliyi öldürdü. 1974 yılında Portekiz’de meydana gelen darbe sonrası, direnişçilerle yapılan görüşmeler sonucu 25 Haziran 1975’te Mozambik’in bağımsızlığı ilan edildi.

Portekizliler, Hindistan’a vardıklarında biri Hint geleneğinden beslenen diğeri Müslüman olan iki siyasî güç hüküm sürmekteydi. Bunlar güneydeki Vijanagar Hindu Devleti ile kuzeyde ülkenin geniş kısmına hâkim olan Müslüman sultanlıklardı. Hindular, Müslümanlara karşı Portekizlilerle ortak hareket ederek onların tekliflerini kabul etti ve limanlarını bu yabancı konuklara açtı.

Kristof Kolomb, 1492’de İspanyol Krallığı adına seferlerine çıktı. 12 Ekim 1492’de Bahama takımadalarından olan Guanahani Adası veya Kolomb’un isimlendirmesiyle San Salvador’a ulaştı. Bölgedeki adaları ve Haiti’yi işgal eden Kolomb yanında altın ve Kızılderililerle İspanya’ya döndü.

1493’te Papa VI. Aleksandre Borgia, “Inter Caetera” adlı fermanıyla İspanya ve Portekiz’in etki alanlarını belirledi. 1494’te imzalanan Tordesillas Anlaşması’yla paylaşım netleşti. Böylelikle İspanyolların Batı Hindistan egemenliği başlarken Orta ve Güney
Amerika’yı istila etmelerinin yolu da açılmış oluyordu. Kolomb diğer seferinde Japonya’yı aradığı sırada Jamaika’yı keşfederken diğerleri Haiti Adası’nı toptan köleleştiriyordu.

Kolomb, 1500 yılında Hispaniola’da tutuklanıp İspanya’ya gönderildi. Tekrar özgür kalsa da eski ilgiyi göremedi ve 20 Mayıs 1506’da öldü.

Yeni Dünya’da ilk İspanyol yerleşmeleri Büyük Antiller’de oluştu. Ardından Hispaniola Adası, Porto Riko ve 1513’te Florida ele geçirildi. Aynı tarihlerde Küba da İspanyol idaresine girdi.

Kılıç, zırh, at ve ateşli silahların getirdiği teknik üstünlük ile Hernando Cortes, 1521 yılında Aztek Devleti’ni (Meksika) İspanya adına işgal etti.

1532’de Peru’daki İnka Devleti, Francisco Pizarro önderliğindeki İspanyolların eline geçti. İspanyollar, Kral Atahualpa’yı esir alıp halkının gözü önünde yakarak öldürdükten sonra binlerce İnkalıyı da ortadan kaldırdı. İspanyollar burada Avrupa’nın elli yıllık üretimine eş değer gümüş ve altını ele geçirdiler. İşgal altındaki İnka Devleti, son kralları II. Tupac Amaru’nun 1781’de ölümüyle tarihe karıştı.

Yeni Dünya’da ilk İspanyol yerleşmeleri Büyük Antiller’de oluştu. Ardından Hispaniola Adası, Porto Riko ve 1513’te Florida ele geçirildi. Aynı tarihlerde Küba da İspanyol idaresine girdi.

İspanya’nın Amerika kıtasında sahip olduğu topraklar toplu olarak şu şekildedir:

• Kuzey Amerika’da Meksika, Kaliforniya, New Mexico, Arizona, Texas, Nevada, Florida, Utah ve Colorado, Wyoming, Kansas ve Oklahoma’nın bir bölümü. İspanya bu bölgelerdeki egemenliğini 1519–1821 yılları arasında korumuştur. Lousiana’yı ise 1762–1801 arası kısa bir süre elinde tutmuştur.

• Güney Amerika’da Peru, Kolombiya, Arjantin, Ekvator, Şili, Paraguay, Uruguay ve Brezilya’nın bir kısmı, Venezuella’nın güneyi ve Panama’nın tamamı.

• Orta Amerika’da Guatemala, El Salvador, Nikaragua, Honduras, Kosta Rika ve Meksika’nın Chiapas eyaleti ve Karayip Adaları.