MS V. yüzyıldan itibaren Roma İmparatorluğu’nun dağılmaya başlamasıyla Britonlar (Keltler), tedbir olarak Germen kabileleri Angıllar ve Saksonları adaya getirip güvenliklerini temin etmek istediler. Adanın doğu ve güney kısımlarına yerleşen bu yeni gelenler, zamanla kendi hâkimiyetlerini oluşturarak İngiltere’de Anglo-Sakson dönemini başlattılar. Bu arada Angıllar’ın hâkim olduğu bölgeye Doğu Anglia denildiği gibi adanın tamamı da bu isimle anılmaya başlandı (Angıl-İngil). Ülkede İngiliz bilincinin oluşmasında etken olan diğer bir gelişme de milattan sonra VII. yüzyıldan itibaren Roma’dan gelen misyonerlerin etkisiyle başlayan Hristiyanlaştırma faaliyetleri ve kilisenin örgütlenmesidir.

İngiltere bunun için yapılan Yediyıl Savaşları’nda (1756-1763) Fransa’ya karşı büyük bir zafer kazandı ve Fransızları Kanada ve Hindistan’dan uzaklaştırarak dünya çapında deniz üstünlüğünü ve sömürgeciliğini pekiştirdi. Aynı zamanda İngiltere’de sanayi devrimi olarak bilinen önemli bir değişim süreci neticesinde İngiltere dünyanın sanayileşen ilk ülkesi ve en güçlü devleti hâline geldi.

Yüzyılın sonuna gelindiğinde İngiltere, sömürge toprakları 6,5 milyon km2 bir genişliğe ulaşan ve toplam 400 milyona yakın bir nüfusa sahip elli beş sömürgeden oluşan büyük bir imparatorluk oldu.

“Başkalarına ait kaynakları haksız yere kullanmak” manasında insanlık tarihiyle başlatılan sömürgecilik, modern anlamıyla XV. yüzyıl sonlarından itibaren ortaya çıkan ve günümüze kadar devam eden bir süreç olarak Avrupa’nın güçlü devletlerinin dünyanın diğer ülkelerinin topraklarını ve kaynaklarını keşif, ilhak, işgal ve istimlak ederek kendi ülkeleri için kullanma olgusudur.

İngiliz sömürgeciliğini başlıca beş aşamaya ayırmak mümkündür:
1. 1763 Paris Antlaşması’na kadar olan genişleme dönemi
2. XIX. yüzyılın ortalarına kadar gelen ilhak ve yerleşme süreci
3. I. Dünya Savaşı’na kadar olan modern emperyalizm
4. 1945’e kadar gelen tutunma dönemi
5. 1945’ten sonra sömürge imparatorluğunda dağılma süreci

İngiliz Doğu Hindistan Şirketi (British East India Company) İngiliz sömürgeciliğinin ciddi anlamda ilk adımıdır.

XIX. yüzyıla gelindiğinde İspanya ve Portekiz de sömürgelerini kaybederek dağılma sürecine girdi. Genellikle bağımsızlıklarını kazanarak İspanyol ve Portekiz imparatorluklarından ayrılan Güney Amerika’daki ülkeler de böylece canlı bir pazar olarak İngiltere’ye açıldılar.

Hindistan’daki İngiliz hâkimiyeti de hızlı bir genişleme sürecine girdi. Ancak İngilizlerin ağır vergi politikaları, yerli halkı küçümsemeleri, gittikçe kötüleşen ekonomik durum, eğitim sistemine yapılan müdahaleler, misyonerlerin rencide edici faaliyetleri, hukukî mevzuatın karmaşık bir hâl alması ve bürokrasideki ayrımcılıklar gibi gelişmeler yüzyıllardır bu ülkenin
ve siyasî kültürel hâkimiyetin sahibi Müslümanların tepki göstermelerine yol açtı. Bunun üzerine 1857’de Orta Hindistan, Doğu Bengal, Asam bölgelerinden sonra Delhi’de İngilizleri ülkeden çıkarmak için bir askerî hareket başlatıldı. Ancak İngilizler bu ayaklanmayı zorlukla da olsa bastırarak artık sembolik konumda bulunan Babürlü Devleti’ne tamamen son verdiler. Böylece değişik bölgelere yerleşmiş bağımsız sultanlıkların dışındaki (bunlar da ancak İngilizlerle özel anlaşmalar yaparak varlıklarını devam ettirebiliyorlardı) bütün Hindistan önce Doğu Hindistan Şirketinin hâkimiyetine girdi, ardından İngiliz hükûmeti şirketi lağvederek ülkeye doğrudan hâkim oldu (1858).

XIX. yüzyılın ikinci yarısında dünya “modern emperyalizm” denilen süreci yaşadı. Genel anlamda daha önce yoğunlukla şirketler marifetiyle yürütülen sömürgecilik faaliyetlerinin kızışan rekabet ve güvenlik telakkileriyle doğrudan devletler eliyle yani sömürge topraklarına hâkim olup idarî sorumluluğunu da üstlenerek yürütülmesi şeklinde anlaşılabilecek olan bu süreç, dünya topraklarının neredeyse %80’inin birkaç Avrupa devleti arasında paylaşıldığı dönemdir. İngiltere’nin %20’yi aşan bir oranla en büyük paya sahip olduğu bu yarışta Almanya, İtalya ve Belçika gibi yeni rakiplerin ortaya çıkması, dünyanın geri kalan kısımlarının paylaşımını hızlandırdığı gibi daha önce paylaşılmış olanları da yeniden gündeme getirdi ve giderek savaşa sürüklenen bir gerginliği başlattı.

Hindistan’ın I. Dünya Savaşı sırasındaki hizmetlerinden dolayı yönetime Hintlilerin de alınmasıyla başlatılan yeni dönem 1935’te kabul edilen Hindistan Yönetimi (Indian Civil Service) kanunu ile devam etti. İngiltere, Hindistan’da Hindularla Müslümanlar arasında ortaya çıkan toplumsal çatışmalarda hakem rolünü üstlenerek ülkenin bölünmesine zemin hazırladı. II. Dünya Savaşı’ndan sonra gerek İngiltere’nin imparatorluk gücünü kaybetmesi gerekse artık önlenemeyecek bir aşamaya ulaşan bağımsızlık talepleri neticesinde 1947’de Hindistan bağımsızlığını kazanırken Pakistan da ayrı bir devlet olarak ortaya çıktı.

İngiliz İmparatorluğu’ndan ayrılan son topraklar ise 1997’de Çin’e özel bir statü ile devredilen Hong Kong idi.

İngiliz sömürgeciliği genel olarak diğer ülkelerin sömürge politikalarına kıyasla daha esnek ve derin olarak değerlendirilir. Çoğunlukla doğrudan yönetimin maddî ve manevî külfetiyle sorumluluğundan kaçınmak için dolaylı yönetim tarzı benimsenmiş, şirketler, sivil yapılar ve misyoner örgütler ön plana çıkarılmıştır.

Macaulayizm, yerli kültür ve hayat tarzının eğitim sisteminde uygulanan değişiklikle sömürgeci devletin kültürüyle değiştirilmesi amacına yönelik yapılan çalışmalar için kullanılan bir tabirdir. İngiliz Siyasetçi Thomas Babington Macaulay (1800-1859), tarafından hazırlanan bu programa göre Hindistan’ın eğitim dili zaman içerisinde İngilizce olmuştur.

Kraliçe Victoria dönemi olarak adlandırılan bu dönemde (1837-1901) İngiltere hemen hemen tüm dünyada ağırlığını kabul ettirdi, başta Akdeniz havzası ve civarı olmak üzere milletlerarası bütün olaylara doğrudan müdahale etmeye başladı.

Ocak 1973’te Avrupa Ekonomik Topluluğuna (bugünkü Avrupa Birliği) giren İngiltere’deki ekonomik sıkıntılar ve işsizlik sorunu, 1977’de Kuzey Denizi’nde zengin petrol kaynakları bulununcaya kadar devam etti.

Şirket, ilk seferini 1601’de Doğu Hint Adalarına (Malezya-Endonezya) düzenledi. Başarılı geçen bu seferden sonra 1612’de Hindistan’ın batısındaki Gucerât’ın limanı Sûret’e girme imtiyazı aldı.

İslam “inanç olarak ilkel, medenî hayata kapalı ve her çeşit değişime, ilerlemeye karşı direnç gösteren vahşi bir şiddet öğretisidir”.

Hindistan’da XVIII. yüzyılın sonlarından itibaren Tîpû Sultan ile başlayan ve 1857’de büyük bir ayaklanma ile sonuçlanan bağımsızlık mücadeleleri İngilizleri Hindulardan çok Müslümanlar üzerine yöneltmiş ve İngiliz hâkimiyetine karşı oluşan bütün hareketlerden Müslümanlar sorumlu tutulmuşlardır. Böylece sosyal, ekonomik ve eğitim alanlarında baskı altına alınarak çok kısa bir zaman diliminde daha önceki hâkim durumlarını kaybetmişler, âdeta önemsiz hâle gelmişlerdir.

Mısır’daki Albay Urâbî hareketi ve Sudan’da Mehdî Muhammed’in İngiliz hâkimiyetine karşı direnişi gibi somut gelişmelerin yanı sıra Osmanlı hilafeti merkezli oluşan ittihâd-ı İslam hareketleri İngiliz sömürgeciliğinin İslam ve Müslümanlara yönelik politikalarına mesnet teşkil etmiştir.

...gelişen ulaşım ve haberleşme vasıtalarının imkânlarıyla değişik coğrafyalardaki Müslümanların birbirleriyle irtibat kurarak içinde bulundukları siyasî, fikrî ve iktisadî az gelişmişlikten kurtulma çarelerini araştırmaları, sömürgeciliğe karşı oluşturulan dünya çapında bir teşkilatlanmanın işaretleri olarak algılanıp dönemin siyasî literatüründe Avrupa kamuoyu için son derece menfi çağrışımlar uyandıran “panislamizm” kavramıyla nitelendirilmiştir. Bu tür İngilizce literatürde panislamizm, Osmanlı hilafeti etrafında örgütlenen ve hedefi yeryüzünden Hristiyanlığı kaldırmak olan dünya çapında bir organizasyon olarak takdim edilmektedir. Bu takdimin arka planında sömürgeciliği güçlendirecek politikalara meşruiyet arayışının bulunduğu açıktır ve aynı tespit bazı çağdaş İngiliz yazarlarca da açıkça ifade edilmiştir.