Sosyal hizmet mesleğinin nihai amaçlarından birisi mikro, mezzo ve makro düzeyde uygulamalar yaparak sosyal adalet çerçevesinde bireylerin yaşam kalitelerini ve sosyal işlevselliklerini artırarak, bireylerin kendi yaşamlarını kontrol edecek ve yaşamlarına yön verecek becerileri sağlamalarına yardımcı olmaktır.

Ben ötesi yaklaşım, en üst seviyede mutluluk yönetimi ve kişiliğin gelişmemiş veya kaybolmuş karanlık kısımlarının bütünleşmesini kapsayan tinsel gelişim üzerine odaklanır.

Sağlık görüşü: Müracaatçı tinsel olarak geliştiğinde, evrenle ve kendi ruhu ile daha geniş bir ilişki geliştirmektedir. Müracaatçı aynı zamanda hayatında daha fazla iç huzur, egoya bağımlılıktan özgürlük ve bir amaç ve hizmet bilinci geliştirmiştir. Amaç acılardan kaçmak değil kendisiyle ve evren ile bir kabul ve bilinç oluşturmaktır. Müracaatçılar olmak istedikleri kişi olurken çok fazla değişmemektedirler ve kendi kişiliklerini daha fazla sevmeyi öğrenirler. Müracaatçılar tinsel olmayı öğrenmeye çalışan insanlar olarak değil olabilecekleri en iyi insan olmayı öğrenmeye çalışan tinsel varlıklar olarak görülür. Sağlıklı müracaatçı sadece diğer insanlarda karşılaştığı çok çeşitli tinsel yönleri hoş görebilmekle kalmaz aynı zamanda gerektiğinde kendi tinsel inancını da ifade edebilir.

Patoloji görüşü: Müracaatçı kendi tinsel yörüngesinin belli bir aşaması boyunca yö- nünü başarılı bir şekilde belirlemekte zorluk yaşamıştır ki bu aşamalar; ben öncesi, ben ya da ben ötesi olabilir. Her ne kadar tinsel gelişim ömür boyu sürecek egodan kurtulma süreci olarak görülse de insanlar bu süreç boyunca yeni ego bağımlılıkları kazanabilirler. Bu görünüşe bakılırsa “tinsel materyalizm” diye de adlandırılabilecek çelişkili bir eğilim olan bir çeşit egoistik formdur ki bu durumdaki kişiler kısa bir süre içerisinde belli bir düşünce veya hareket tarzına takıntılı hâle gelirler.

Uzman, müracaatçı ile yatay düzlemde bir ilişki geliştirir. Bu ilişkide uzman ve müracaatçı sadece eşit değildir aynı zamanda ikisinin de dünya hakkında erdeme ulaşma imkânı vardır. Uzman bu ilişkide profesyonel taraf olarak kalmasına rağmen müracaatçıyı kendi hayatı için başka bir öğretmen olarak görür.

İnsan gelişiminin bütün boyutları özellikle de sosyal hizmet uygulamalarında göz ardı edilen tinsel boyut dikkate alınmaktadır. Müracaatçıların yaş, kültür, cinsiyet vb. noktalardaki farklılıkları ilişkilendirilebilir bir temel tinsel boyut elde etmek için dikkate alınır. Ben ötesi yaklaşım çok kapsamlıdır; Birinci, İkinci ve Üçüncü Güç psikoloji kullanılır.

Sosyal hizmet uzmanları tarafından karşılaşılan problemlerin çoğu tinsel bir unsur barındırır. Bu tinsel unsur genellikle en çok görmezlikten gelinen noktadır.

Ben ötesi yaklaşım özellikle bazı müracaatçıların kendi dini ve kültürel törenleri kullanılarak iyileşmesi ve gelişmesine yardımcı olmakta çok faydalı olabilir.

Sosyal hizmet uzmanı özellikle uzmanın kültürü ve ırkı müracaatçıdan farklı olduğu durumlarda önerisi veya uyguladığı müdahaleleri ile ilgili müracaatçının ne hissettiği konusunda her zaman hassas olmalıdır.

“Transpersonal” teriminin kavramsal anlamı “ben ötesi” dir.

Ben ötesi psikoloji kişiliğin ötesinde herkesin sahip olduğu ve hepimizi birbirimize bağlayan şeye ilişkin bir kavramdır. Birçok batı kaynaklı psikoloji farkındalık ve acıdan kurtulma arayışı fonksiyonu gören ve kişilikle ilgili olan ilk üç gücü temsil eder. Ben ötesi psikoloji, kişiliği ilgi alanından dışlamaz, bunun yerine insan kişiliği üzerine yapılan çalışmaların üzerine, dünya üzerindeki birçok büyük dinî geleneğin ilgilendiği, görüş bildirdiği daha yüksek seviyede bir bilinci hedefleyen insani arzular üzerine çalışmaları da ekler.

Tinsel gelişmeyi devam ettirme adına verimli bir aşamadır. Müracaatçıda tinselliği geliştirmenin en iyi yolu müracaatçının tinsel olarak şimdi ve burada bağlamında nerede durduğunu kabul etmesine yardımcı olmaktır.

Uzman müracaatçıya karşı yönlendirici olmaz. Uzman müracaatçının sadece hedefleri de- ğil müdahaleleri de belirtmesine olanak sağlar hatta onu destekler. Uzman müracaatçının ilk seanstaki ifadeleri doğrultusunda yol alır. Bu ifadeler her haftaki çalışmanın temelini oluşturur.

Tinsel aktarımlar müracaatçının uzmanın tinselliğine verdiği reaksiyonlardır. Bilinen iki aktarım vardır ve bunlar birbirinin tersidir: tinsel idealleştirme ve tinsel onaylamama. İdealleştirme, müracaatçının uzmanı idealleştirdiği, onu çok iyi ve mükemmel tinsel öğretici olarak kabul ettiği kaçınılmaz gelişim basamağıdır. Müracaatçı uzmanı idealize ettiğinde hayatında kendisine model alacağı tinsel bir öğreticiye ihtiyaç duymaktadır. Tinselliğini geliştirmek için uzmanın bir takım özelliklerini bünyesine toplar ve uzmanın bu durumu anlaması ve kabul etmesini bekler. Uzman, müracaatçı hazır olana kadar (uzmanın) sınırlarını görmesine yardımcı olmaz. Onaylamama, müracaatçının uzmana eleştirel baktığında ve onu tamamen kötü hatta zararlı gördüğünde ortaya çıkar. Uzman, müracaatçını görüşlerini değiştirmeye çalışmaz aksine onu anlamaya ve kabul etmeye çabalar.

Tinsel karşı aktarımlar uzmanın müracaatçının tinselliğine verdiği tepkilerdir. Uzman ya aşırı özdeşim kurar ya da hiç kurmaz.

Aşırı özdeşim koyma tepkisi müracaatçının tinsel yörüngesini kendisininkiyle özdeş- leştirdiğinde ortaya çıkar. Uzman müracaatçının da kendisiyle aynı basamaklardan geçmesi gerektiği yanlışına düşer. Uzmanın bu tepkisinin farkına varması ve müracaatçının yörüngesinin biricikliğini kabul etmesi gerekir.

Tinsel yakınlık, her iki partnerin kendi ruhuyla, dünyayla ve birbirleriyle bağlantı kurdukları “ruhların paylaşımı” olarak tanımlanabilir.

Günümüzde yapılan en büyük yanlış ebeveynlerin kendi tinsel inançlarını çocuklarına öğretmek üzerinde önemle durmaları ve çocuklarının kendi tinsel deneyimlerini anlatmalarını dinlemeyi önemsememeleridir.

Yapısal işlevselci yaklaşım toplum, toplumun işleyişi, toplumsal yapılar, toplumsal yapıların fonksiyonları ve toplumsal sistemlerle ilgili açıklamalar getirmektedir.

İşlevselcilik “toplumsal ve kültürel olguların toplumsal-kültürel sistem içerisinde yerine getirdiği işlevlerin çözümlenmesi” şeklinde tanımlanmaktadır. İşlevselcilikte, toplum, birbiri ile ilişkili kısımlardan oluşan bir sistem olarak ifade edilmektedir. Bu görüşe göre, sistemin herhangi bir bölümündeki değişim, bir bütün olarak sistemin yeniden düzenlenmesine yol açmaktadır. İşlevselcilik toplumsal yapının bütün özellikleri ve toplumsal kurumların genel doğası ile ilgilenmektedir.

İşlevselciler, toplum ile büyük bir vücudun işlevini yerine getirebilmesi için birlikte çalışan parçalar veya sistemlerden oluşan canlı bir organizma arasında kıyaslama, benzetme yapılabileceğini öne sürmektedirler.

Bu yaklaşımdaki temel konu öncelikle toplum ve toplum yapı olmuştur. Bu yakla- şım çerçevesinde toplumun yapısı ve işlevleri dikkate alınmaktadır. Ortaya konulmaya çalışılan, toplumun bir bütünlük içerisinde kendi sürekliliğini sağlamasıdır.

Yapısal işlevselci yaklaşıma göre toplum, birbiriyle ilişki içinde olan sistemlerden meydana gelmektedir.

Durkheim toplumu bir bütün oluşturmak amacıyla farklı işlevler üstlenmiş parçalardan oluşan biyolojik bir organizmaya benzetmektedir. Bu açıdan da toplumun onu oluşturan bireylere indirgenemeyecek nitelikte bağımsız bir gerçekliği olduğunu düşünmektedir.

İşlevselci analizin en önemli açmazlarından birisi toplumu işlevsel birlik hâlinde bütünleşmiş bir sistem olarak ele alması ve dolayısıyla sistemde bozuk işlevsel olan öğe yokmuş gibi hep olumlu işlevler üzerinde yoğunlaşma olarak ortaya konması olarak ifade edilmektedir.

Yaptığı çeşitli çalışmalar sonucunda Bowen, ruhsal rahatsızlıkların zihinsel bir bozukluk olmaktan çok ilişkilerdeki bozukluklardan kaynaklandığına inanmıştır. Duygusal rahatsızlıklar teriminin kullanımını; aile ilişkileri içinde yaşananlar, bireysel aile üyelerinin duygusal bozulmalarının nedeni olabilir görüşüne çok iyi bir biçimde uyarlamış görünmektedir. Bowen, çalışmaları sırasında bu ailelerde yaşanan duygusal süreçlerin oldukça yoğun olduğunu gözlemlemiştir.

Üçgenler; Bowen, insan etkileşimindeki en temel öğenin üçgenler olduğunu belirtmiştir. Üçgen üç kişiyi kapsamaktadır. Bu üçgende iki kişi grubun içinde diğer kişi ise grubun dışındadır. Üçgenler, ilişkideki stres seviyesi arttığında oluşmaktadır. Eğer iki kişilik sağlam olmayan dengesiz bir sistem varsa sistem içinde gereksinim duyulan dengeyi yaratmak için üçüncü kişi dahil edilir. Anne-baba ve anne-çocuk arasındaki ilişki çatışmalıysa da baba-çocuk arasındaki ilişki dengeyi sürdürebilir.

Benliğin Farklılaşması-Kendini Ayrıştırma; bireyin kendisiyle ilgili güçlü bir duygu geliştirme ve diğerlerinin etkisinden bağımsız olarak seçimler yapabilme yeteneği ile ilgilidir. Kendisini iyi bir şekilde ayrıştırmış bireyler güçlü bir kendilik duygusuna sahiptirler ve kendi ilkeleri doğrultusunda hareket ederler.

Genogram, en az üç kuşak aile bireylerinin oluşturduğu ve aile ağacına benzetilen bir grafiktir.

Satir’in yaklaşımının odağında benlik saygısı ve kendilik değeri vardır.

Kendilik değeri, bireyin başka insanların görüşü ne olursa olsun kendisine verdiği değerdir.

Satir’e göre ailedeki iletişim çok önemlidir. Bireyler stresli olduklarında genellikle şu problemli örüntülerden birini sergilerler (Satir’den aktaran Murdock, 2014): • Yatıştırıcılar: Bu kişiler daima başkalarının onayını almaya çalışan ve karşısındakini memnun etmeye çalışan kişilerdir. • Suçlayıcılar: Genellikle sert ve gerginlerdir. • Hesapçılar: Bu kişiler her şeyi analiz ederler ve herhangi bir duygu belirtisi göstermezler. Soğuk ve mesafelilerdir. • Dağıtıcılar: Bu kişilerin söylediklerinin bir anlamı yoktur. Hiçbir zaman belli bir noktaya odaklanmazlar.

Fonksiyonel olan bir aile sistemi ise, aşağıdaki niteliklerin bazılarını ya da tümünü taşır: • Aile üyeleri birbirlerine karşı sıcak ve şefkatlidirler. • Aile üyeleri empatik, güvenilir ve açıktırlar. • Aile üyeleri bireyselliği tolere ederler ve diğerlerinin görüşlerine saygı gösterirler. • Aile üyeleri gücü paylaşırlar, beraber bir şeyler yaparlar ve birbirlerini desteklerler. • Anlaşma sağlanan ya da sağlanamayan durumlarda dürüstlük vardır. • Aile üyelerinin iletişimi doğrudandır. • Aile üyeleri kendi değerlerini bilirler ve bunu paylaşırlar.

Yapısal yaklaşım, bugünkü uygulamalar içinde en önemli eylem-yaklaşımlı sistemler teorilerinden biridir. Genel sistemler teorisine dayanıyor olmasına ek olarak eşsiz ve dinamik olan doğası; iletişim teorisinin, iletişim ağı teorisinin ve diğer bazı teorilerin unsurlarını da kapsamaktadır. İsminden de anlaşıldığı gibi yapısal aile teorisi aile sistemi içindeki yapının önemine vurgu yapmaktadır. Yol gösterici yaklaşımı, aile sistemi içindeki hızlı değişimleri önceden görebilmeyi getirir. Yapısal aile terapisi bireye bulunduğu sosyal çevre içinde yaklaşan bir modeldir. Bu yaklaşımda aile sisteminin alt sistemleri olan bireylerin tanımlanması ve birbirleriyle olan ilişkilerine özel önem verilir.

Stratejik yaklaşım da yapısalcı yaklaşım gibi aile hiyerarşisiyle ilgilenir. Ancak stratejik yaklaşım ailede tekrarlanan iletişim örüntülerine daha fazla vurgu yapar. Stratejik yaklaşıma göre iletişim iki farklı düzeyde gerçekleşir. Bunlar dijital ve analojiktir. Dijital iletişim, ifade edilen şeyin tek bir anlam ifade etmesidir. Analojik iletişim ise bir ifadenin çok değişik anlamlar ifade etmesidir. Bireylerin birbirleriyle kurdukları ileti- şim daha çok analojik ilişki düzeyinde gerçekleşmektedir.