Kongar, mesleğin nitelikleri konusunda bir mesleğin belirlenmesi için beş ögenin açıklığa kavuşturulmasından söz eder. Bunlar sırası ile 1)Amaç. 2)Yöntem. 3)Bilgi haznesi. 3)Uygulama alanı ve uygulayıcılar kadrosu. 5.Eğitim ve mesleki değerler olarak sayılabilir. 

Gordon altı değer temelli kavramın sosyal hizmet uygulamasının zeminini oluşturduğunu iddia eder:
1. Birey toplumun temelidir.
2. Bu toplumdaki bireyler birbirlerine bağımlıdır.
3. Bu bireylerin birbirlerine karşı sosyal sorumlulukları vardır.
4. Her bireyde ortak olan insan gereksinimleri vardır ancak her birey son derece eşsizdir ve diğerlerinden farklıdır.
5. Demokratik topluma katılım, her bireyin bütün potansiyelini gerçekleştirme çabası ve toplum içindeki aktif katılımıyla mümkündür.
6. Toplumun kendini gerçekleştirme yani, bireyler ve çevresi arasındaki eşitsizliğe neden olan engelleri kaldırma veya yenebilme yollarını sağlamak gibi bir sorumluluğu vardır.

Sosyal çalışmanın mesleki değerleri genel olarak şöyle özetlenebilir:
1. Toplumsal hizmet ve olanaklardan eşit yararlanma sağlanmalıdır.
2. İnsanoğlunun refahı için toplumsal ve ekonomik koşullar iyileştirilmelidir.
3. Birey, grup ve toplum düzeyindeki değişmelerle, yukarıdaki amaçların gerçekleştirilmesine çalışılırken; a)mesleki bilgi ve beceriye dayanmalı, b)mesleki amaç, kişisel çıkarların üstünde tutulmalı, c)gizliliğe uyulmalı ve d)yapılan işin sorumluluğu yüklenilmelidir.

Sosyal hizmetler kişi, grup ve toplulukların yapısından, koşullarından doğan ya da kendi kontrolleri dışında olan yoksulluk ve eşitsizlikleri gidermek, toplumun değişen koşullarından ortaya çıkan sorunları önlemek, insan kaynaklarını geliştirmek, kişi, aile ve toplum refahını sağlamak amacı ile düzenlenen hizmet programlarını kapsayan bir çalışma alanıdır. Bu alanlar örneğin, sosyal yardım hizmetleri, çocuk ve aile refahı hizmetleri, fiziksel ve ruhsal engelliler için yapılan hizmetler, ıslah hizmetleri, sosyal sigortalar, aile planlaması, konut sorunları ve toplum kalkınması gibi hizmet ve programları kapsar.

Sosyal çalışmanın mesleki etkinliğinin odağı, bireyin toplumsal işlevselliği ve çevresi ile olan etkileşimidir. Çünkü insan kişiliği, her bir insanın içinde bulunduğu anlamlı toplumsal matriksin koşullarına göre oluşan iletişimsel etkileşim yoluyla biçimlenen toplumsal sürecin bir parçası olarak ele alınmadıkça anlaşılmaz.

Sosyal hizmet alanlarında salt sosyal çalışmacılar çalışmazlar. O alanla ilgili başka sosyal meslek elemanları da çalışırlar. Duruma göre psikologlar, ruh hekimleri, diğer tıp hekimleri, hemşireler, bakıcılar, yani çocuk bakıcıları, yaşlı bakıcıları, engelli bakıcıları, hasta bakıcılar, öğretmenler, eğitmenler, savcılar, hukukçular gibi. Bunların arasına Türkiye’de çeşitli görevler üstlenecek ara elemanlar da katılmaktadırlar artık. Yukarıda adları geçenlerin dışında sosyal sekreterler, sosyal yardımcılar, yaşlı bakım elemanları, gençlik yardımcıları, kadın yardımcılar, bakıcı anneler vb… gibi.

Her meslekte olduğu gibi sosyal çalışmanın da amaçları vardır. Genel olarak sosyal çalışma uygulamasının amaçları şunlardır:
1. Kişiler ve gruplara, kendileri ile çevreleri arasındaki dengesizlikten doğan sorunların belirlenmesi, çözülmesi ya da etkisiz hale getirilmesi için yardım etmek.
2. Dengesizliğin meydana gelmesini önlemek için kişiler ya da gruplarla çevreleri arasındaki potansiyel dengesizlik alanlarını belirlemek.
3. Tedavi edici ve önleyici önlemlere ek olarak, kişilerin grupların ve toplumların en yüksek gelişme güçlerini aramak, belirlemek ve ortaya çıkarmak. Kısaca, insanların, öteki insanlarla ve doğa ile olan ilişkilerini, mevcut çelişkileri ortadan kaldıracak şekilde düzenlemelerine yardım etmektir.

Friedlander’e göre ise mesleki roller bağlamında sosyal çalışma uygulamasının amaçları şöyle sıralanabilir:
1. Kişiler veya gruplar ile çevre arasında çatışma yaratmaya müsait alanları teşhis etmek ve böyle çatışmaları önlemek için kişiler, gruplar ve çevrede değişikliklerin meydana gelmesine yardımcı olmak.
2. Kişi, grup ve toplumlarda, bunların azami güçlerinin değerlendirilmesine yol açacak yaratıcı olanak ve güçleri bulmak ve güçlendirmek.
3. Kişi ve gruplara, kişiler veya gruplarla bunların çevreleri arasındaki dengesizlikten doğacak sorunları çözmekte yardımcı olmak.

Sosyal çalışma uygulamasında önemsenen konuların başında etik olgusu gelmektedir. Mesleki yöntemlerin uygulanmasında sosyal çalışma etiği; değişmeye ve gelişmeye açık bir yöndedir. Mesleğin, mesleki uygulamaların ve sosyal çalışmacının gelişmesinde yol gösterir. Sosyal çalışma etiği; evrensel çerçevede mesleğin ortak ilke ve standartlardan esinlenmesine, ulusal düzeyde özgün yorum ve katkılar yapmaya olanak sağlayan boyutlar taşımaktadır.

Sosyal çalışmanın uygulama alanlarında etik yaklaşım (ethic approach) bilim ve meslek kavramları ile ilişkilidir. Etik alanı; ‘bilim etiği’ ve ‘meslek etiği’ kavramlaştırmalarıyla çok boyutlu, birbirini geliştiren bir bütünlüğü oluşturur.

Sosyal çalışmada bilim etiği; bilimsel eylemlerle ilgili bilgileri veren, bilimsel üretim sürecinde yapılacak değerlendirmelerin ve bilimsel önermelerin oluşturulmasında gerekli olan değerleri açıklar.

Sosyal çalışma etiği (ethics of social work); sosyal çalışma mesleğinin evrensel mesleksel temelini oluşturan etik, yani meslekle ilgili ahlaksal kuralları kapsar.

Kitapçığın ilgili bölümünde sosyal çalışmacıların bağlı bulunduğu sorumluluklardan şöyle söz edilmektedir:
1. Her insanın kendine özgü bir değeri vardır ve bu değer onun saygı görmesini gerektirir.
2. Her insanın, başkasının hakkını ihlal etmemek koşuluyla, kendisini geliştirme hakkı ve toplumun gelişimine katkı verme sorumluluğu vardır.
3. Her toplum, yönetim biçimi ne olursa olsun, tüm üyelerinin en üst düzeyde yararı için işlev görmeli; üyelerinin kendilerini geliştirmeleri için gerekli koşul ve olanakları sağlamalıdır.
4. Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Evrensel Bildirge’sinde ve kaynağını bu Bildirge’den alan diğer uluslararası belgelerde ifade edilen, bireylerin ve grupların temel insan haklarına saygı gösterilmelidir.
5. Sosyal çalışmacılar kendilerinin yardımına ve tavsiyesine gereksinim duyan herkese; cinsiyet, yaş, engelli olma, renk, ırk, toplumsal sınıf, dil, din, siyasal görüş veya cinsel tercih durumuna göre ayrım yapmaksızın, mümkün olan en iyi hizmeti sunar.
6. Sosyal çalışmacılar mesleki tutum, karar ve eylemlerinde sosyal adaletsizlikle mücadele ederler. 
7. Sosyal çalışmacıların nesnel olma, mesleki bilgi ve becerilerini geliştirme, uygulama yaptıkları alanlarda yetkin olma sorumlulukları vardır.
8. Sosyal çalışmacılar gizlilik, mahremiyet/özel hayatın korunması ve mesleki çalışmalarında elde ettikleri bilgiyi sorumlu bir biçimde kullanma ilkelerine uyarlar. Bu ilkelerle ülke mevzuatı arasında uyuşmazlık olduğu zaman bile gizlilik ilkesine bağlı kalırlar.
9. Sosyal çalışmacılar müracaatçılarıyla (başvuru sahipleriyle) işbirliği içinde çalışır ve onları en üst düzeyde katılım için desteklerler.
10. Sosyal çalışmacılar müracaatçılarından (başvuru sahiplerinden), sonuçları onların yaşamlarını etkileyebilecek eylemlerin belirlenmesinde, kendileriyle işbirliğine girmelerini ve sorumluluk almalarını beklerler. Yasal zorlamanın gerekli olabileceği durumlarda, bir tarafın sorunun çözümü ile ilgili diğer kişilerin aleyhine sonuçlar doğuruyorsa, tarafların beyanları dikkatli bir şekilde değerlendirilmelidir. Ancak, sosyal çalışmacılardan yasal zorlamanın kullanılmasını en aza indirmeleri beklenir.
11. Sosyal çalışmacılar terörizm, işkence ya da benzer yollara başvuran kişi, grup, siyasal güç veya diğer güç odaklarına doğrudan ya da dolaylı bir biçimde destek veremez veya kayıtsız kalamazlar.
12. Sosyal çalışmacılar, Uluslararası Sosyal Çalışmacılar Derneği’nce hazırlanan Sosyal Çalışma Mesleğinin Etik İlkeleri ve Sorumluluklarını kabul eder ve etik temele dayalı olarak karar verirler.

Sosyal çalışma bütün öteki meslekler gibi, çeşitli kaynaklardan bilgi alır ve uygulamada kendi süreçlerinden elde ettiği öteki bilgileri de kullanır. Süreç örgüsü şu şekilde sıralanabilir:
1. İnsan gelişmesi ve davranışı. Bu bilgi insanı bir bütün olarak alır ve kişi ile tüm çevresinin -beşeri, toplumsal, ekonomik ve kültürel-karşılıklı etkileşimine önem verir.
2. Bireyin kendi dışındaki bir kişi ya da kaynaktan yardım alması ve vermesinin psikolojisi.
3. Kişilerin iç duygularını kelimeler, hareketler ve etkinlikler halinde dış ifadelere dönüştürme ve insanların birbirleriyle haberleşme yolları.
4. Kişiyi etkileyen grup güçleri ve süreçleri ile kişinin grup üzerindeki etkisi.
5. Dini inançları, manevi değerleri, hukuk ve öteki toplumsal kurumları da kapsayan kültürün anlamı ve kişi, grup ve toplumlar üzerindeki etkisi.
6. Kişinin kişiyle, kişinin gruplarla ve grupların gruplarla olan ilişkileri yani etkileşim süreçleri.
7. Toplumdaki iç süreçler, gelişme ve değişme biçimleri, sosyal hizmetler ve kaynakları.
8. Sosyal hizmetler; bünyeleri, örgütleri ve yöntemler.
9. Uygulayıcı olarak kişinin kendisi, mesleki işlevlerini etkilemesi bakımından kendi hislerinin ve tutumlarının sorumluluğunu taşıması ve bunlardan haberdar olması.

Sosyal çalışma mesleğinin temel unsurları: 1)Bilgi temeli ve değer sistemi, 2)Toplum, 3)Hizmet Kurumu, 4) Başvuru sahibi (müracaatçı), 5)Sosyal çalışmacıdır.

Emre Kongar. “Sosyal Çalışmaya Giriş”. İlk baskısı 1972 yılında Sosyal Çalışmaya Giriş adıyla Türkiye Sosyal Bilimler Derneği tarafında yayınlanan kitap 1967 yılında Hacettepe Üniversitesi bünyesinde kendisi tarafından kurulan Sosyal Çalışma Bölümünde ders kitabı olarak okutulmak için hazırlanmıştır. Türkiye’de sosyal çalışmacı olarak yetişecek üniversite gençleri için yazılmış ilk ders ve giriş kitabıdır.

Belirtilen kitapların hepsinin ortak özellikleri herhangi bir alan araştırmasının sonuçlarının yayınlandığı kitaplar olmaması, sosyal çalışma mesleğine bütünsel olarak yönelen, bir mesleğin meslekleşmesini irdeleyen kitaplar olmasıdır. Sosyal çalışma ile ilgili olarak özellikle akademik kariyer amacıyla oluşturulmuş yüksek lisans, doktora ve doçentli gibi aşamalarda yazılmış eserler de bulunmaktadır. Bunun yanı sıra uygulama alanlarında çalışan meslek elemanlarının alan araştırmalarını ise kısmen kitap olarak yayınladıklarını görmekteyiz.

Sosyal çalışma eğitiminin içeriği konusunda iki açıdan yaklaşım gerekir. Bu yaklaşımlardan birincisi böyle bir eğitimin bilimsel içeriği ikincisi ise toplumsal içeriğidir. Sosyal çalışmanın bilimsel içeriği bir takım insan davranışı ve toplum bilimleri temeline dayalı olarak geliştirdiği kendi kuram ve yöntemleridir. Bu kuram ve yöntemlerin diğer disiplin ve bilim dallarında olduğu gibi evrenselliği ile toplum koşulları arasında etki ve tepki ilişkisinden kaynaklanmaktadır.

Sosyal çalışma eğitiminin üç temel alanı insan, toplum ve sosyal çalışma yöntem, kuram ve uygulamasıdır.

Eğitimle ilgili öneriler şunlar olabilir: Toplumsal sorunlarla baş etme noktasında yaşam stratejileri geliştirmek, onlarla başa çıkabilmek, başvuru sahipleriyle çalışabilmek, sosyal politika oluşturmak, mesleki gelişime hizmet etmek, toplumsal sistemi insancıllaştırmak ve daha birçok yaşamsal ve mesleksel öneme sahip konularda onurlu bir duruş sergilemek, sosyal adaleti amaçlayan bir mesleki kişiliğe sahip olabilmek için öğrenciler ve sosyal çalışmacılar; hem aldıkları örgün eğitimi içselleştirmeli, hem de bu yolla kişisel değişimi yakalamalıdırlar.