Tüm toplumsal yapı, ilişki ve pratiklerde toplumsal cinsiyet temelli eşitsizlikleri görmemizi sağlayan bir bakış açısıdır.

Biyolojik İndirgemecilik: Toplumsal bir olguyu toplumsal düzeyde açıklamak yerine daha alt düzey olan biyoloji ile açıklamaktır.

Özcülük: Toplumsal olguların tarihsel olarak değişen olgular yerine hiç değişmeyen sabit bir özleri olduğunu iddia etmektir.

Yetiştirilmenin bir sonucu olarak toplumsal cinsiyet

Clarke ve Braun’un (2012:308) da ifade ettiği gibi, toplumsal cinsiyet çok çeşitli toplumsal eşitsizliklerle, dışlamalarla ve istismar deneyimleriyle bağlantılı olduğu için önemlidir ve bir toplumsal sorundur

Toplumsal Cinsiyet Merceği: Tüm toplumsal yapı, ilişki ve pratiklerde toplumsal
cinsiyet temelli eşitsizlikleri görmemizi sağlayan bir bakış açısıdır.

Toplumsal cinsiyet kavramı 1970’lerin başında sosyal bilimlerde kullanılmaya başlanmıştır. Yani o zamana kadar cinsiyet kavramı ile ifade ettiğimiz olguların çok önemli bir kısmı için cinsiyet değil, toplumsal cinsiyet kavramı kullanılmaya başlanmıştır

Doğal olarak toplumsal cinsiyet

Yetiştirilmenin bir sonucu olarak toplumsal cinsiyet

Toplumsal bir kurgu olarak toplumsal cinsiyet

Bu model, bugün toplumsal olarak edindiğimizi kabul ettiğimiz “kadınsı” ve “erkeksi” özellik veya davranışların biyolojiden kaynaklandığını öne sürmektedir. Bu modele göre, örneğin kadınların ağlamasının “normal” karşılanması, erkeklerin ağlamasının “normal olmaması” biyoloji (genital organlar, cinsiyet hormonları, cinsiyet genleri, evrim) ile açıklanmaktadır. Kadınlar ve erkekler olarak bizim biyolojik bir özümüzün olduğu, bizi “kadın” ve “erkek” yapan özellikler ve davranışlar ne ise hepsinin biyolojiden kaynaklandığını, dolayısıyla bu özelliklerin doğumdan ölüme kadar sabit ve değişmez olduğunu ileri sürmektedir

Biyolojik İndirgemecilik: Toplumsal bir olguyu toplumsal düzeyde açıklamak yerine daha alt düzey olan biyoloji ile açıklamaktır.

Özcülük: Toplumsal olguların tarihsel olarak değişen olgular yerine hiç değişmeyen sabit bir özleri olduğunu iddia etmektir

Bu modelde toplumsal cinsiyet ise “kadınsı” ve “erkeksi” kişilik özelliklerini
işaret eder. Diğer bir deyişle cinsiyet biyolojik olan, toplumsal cinsiyet ise toplumsal olandır. Bu modelde cinsiyet ve toplumsal cinsiyet birbirinden ayrıştırılmışsa da bu ikisi arasında bir ilişki olduğu düşünülür. Her zaman çok açık belirtilmese de bu varsayılan ilişki, biyolojik cinsiyetin toplumsal cinsiyetin temelini oluşturduğu yönündedir.

Yetiştirilmenin bir sonucu olarak toplumsal cinsiyet

Toplumsal cinsiyet rolleri, bir kadını “kadın” ve bir erkeği “erkek” yapan her şeyin, toplumda öğrenilmeye hazır duran bir tür paket programlar gibi düşünülebilir.

Androjen: Biyolojik olarak er ve dişilerin, biyolojilerine bakılmaksızın her ikisininde de hem kadınsı hem erkeksi özellikleri barındırmasıdır.

İki temel eleştiri yapılmıştır: İlki, yaklaşımın sosyal yapıyı göz ardı ederek yalnızca bireye odaklanmış olmasıdır. İkincisi ise yaklaşımın tam da karşı çıktığı “kadınsı” ve “erkeksi” özellikler ya da değerleri yeniden üretmiş olmasıdır. Yani, yaklaşım androjen bireyi hem “kadınsı” hem de “erkeksi” özellikleri edinmiş bir birey olarak tarif ederken, aynı zamanda ister istemez çeşitli sosyal özelliklerin ya da değerlerin “kadınsı” ve “erkeksi” olarak ayrılabileceğini de kabul etmiş olur.

Toplumsal İnşacılık: Toplumsal gerçekliğin biyoloji veya kültür tarafından belirlenmeyip insanlar arasındaki etkileşimlerde, dilde kurulmasıdır.

Şeyleştirme: Toplumsal olgulara dair kavramlaştırmaların birer soyutlama olduğunu ihmal ederek, bu olguları canlı ve gerçek bir “şey” olarak görmektir.

Toplumsal cinsiyet kalıpyargıları: Kadın ve erkek kategorilerini homojenleştirerek, aşırı genelleme yaparak bu kategorilerin varsaydığı özelliklere sahip olduğu inancıdır.

Fiziksel kalıpyargılar, kişilik özelliklerine ait kalıpyargılar, rol kalıpyargıları ve mesleklere bağlı kalıpyargılar

Cinsiyetçilik: Kadın ve erkekler arasında varsayılan farklılıklara dayanarak toplumsal cinsiyet eşitsizliğini üreten bir ideolojidir.

Düşmanca Cinsiyetçilik: Geleneksel kadın rollerinin dışına çıkan kadınlara karşı
gösterilen olumsuz tutum ve davranışlardır.

Korumacı Cinsiyetçilik: Kadınların erkekler tarafından korunması gerektiği inancına dayalı olarak kadınlara yönelik görünüşte olumlu tutum ve davranışlardır.

Himayecilik: Sadece toplumsal cinsiyetler arasında değil, tüm hiyerarşik ilişkilerde üst konumda bulunanların alt konumdakilere ilişkin görünüşte iyicil olan söylem ve pratikleridir.

Androjen: Biyolojik olarak er ve dişilerin, biyolojilerine bakılmaksızın her ikisininde de hem kadınsı hem erkeksi
özellikleri barındırmasıdır.

İki temel eleştiri yapılmıştır: İlki, yaklaşımın sosyal yapıyı göz ardı ederek yalnızca bireye odaklanmış olmasıdır. İkincisi ise yaklaşımın tam da karşı çıktığı “kadınsı” ve “erkeksi” özellikler ya da değerleri yeniden üretmiş olmasıdır. Yani, yaklaşım androjen bireyi hem “kadınsı” hem de “erkeksi” özellikleri edinmiş bir birey olarak tarif ederken, aynı zamanda ister istemez çeşitli sosyal özelliklerin ya da değerlerin “kadınsı” ve “erkeksi” olarak ayrılabileceğini de kabul etmiş olur.

Toplumsal Bir Kurgu Olarak Toplumsal Cinsiyet

Toplumsal İnşacılık: Toplumsal gerçekliğin biyoloji veya kültür tarafından belirlenmeyip insanlar
arasındaki etkileşimlerde, dilde kurulmasıdır.

Şeyleştirme: Toplumsal olgulara dair kavramlaştırmaların birer soyutlama olduğunu ihmal ederek, bu olguları canlı ve gerçek bir “şey” olarak görmektir.

Toplumsal cinsiyet kalıpyargıları: Kadın ve erkek kategorilerini homojenleştirerek, aşırı genelleme yaparak bu kategorilerin varsaydığı özelliklere sahip olduğu inancıdır.

Toplumsal cinsiyet kalıpyargıları dört bileşenli bir sosyal/ zihinsel temsil olarak görülebilir: Fiziksel kalıpyargılar, kişilik özelliklerine ait kalıpyargılar, rol kalıpyargıları ve mesleklere bağlı kalıpyargılar

Cinsiyetçilik diğer sosyal bilim alanlarında daha çok ataerkil yani erkek egemen sistemi meşrulaştırmaya hizmet eden bir ideoloji ya da insanların birbirleriyle etkileşimlerinde inşa ettikleri bir söylem biçimi olarak ele alınır

Cinsiyetçilik, sosyal psikolojide yaygın olarak bir önyargı ve ayrımcılık meselesi olarak çalışılmaktadır. 

Sosyal psikolojide cinsiyetçiliğin bir çalışma alanı olarak ortaya çıkışı ABD’de 1970’lerdeki kadın hareketi/feminist hareketinin doğrudan bir sonucudur.

Cinsiyetçilik: Kadın ve erkekler arasında varsayılan farklılıklara dayanarak toplumsal cinsiyet eşitsizliğini üreten bir ideolojidir.

İnsanların geleneksel cinsiyetçi tutumları mı yoksa eşitlikçi toplumsal cinsiyet tutumlarını mı benimsediklerini ya da bu iki uç arasında nerede olduklarını ölçmek için Spence ve Helmrich tarafından 1972’de Kadınlara Yönelik Tutumlar Ölçeği (KTÖ) geliştirilmiştir.

Günümüzde sosyal psikolojide yeni ya da modern cinsiyetçilik yaklaşımları içinde en yaygın olanı Çelişik Duygulu Cinsiyetçiliktir (ÇDC) (Glick ve Fiske, 1996).

Her iki cinsiyetçilik de somut olarak üç alanla ilişkilidir: Himayecilik (paternalizm), toplumsal cinsiyet rol ve kalıpyargılarında farklılaşma ve heteroseksüellik

Düşmanca Cinsiyetçilik: Geleneksel kadın rollerinin dışına çıkan kadınlara karşı gösterilen olumsuz tutum ve
davranışlardır.

Korumacı Cinsiyetçilik: Kadınların erkekler tarafından korunması gerektiği inancına dayalı olarak kadınlara yönelik görünüşte olumlu tutum ve davranışlardır.

Himayecilik: Sadece toplumsal cinsiyetler arasında değil, tüm hiyerarşik ilişkilerde üst konumda bulunanların alt konumdakilere ilişkin görünüşte iyicil olan söylem ve pratikleridir