İletişim, kaynak-mesaj-araç-hedef olmak üzere dört temel öğeden oluşmaktadır.

Doğa karşısındaki yaşadıklarını ve hissettiklerini Aristoteles’in oyunculuğun temeli olarak kabul ettiği taklit yoluyla ifadelendiren ilk insandan günümüze kadar bireylerin birbirleriyle ve hatta diğer canlılarla kurduğu en eski iletişim türü sözsüz iletişimdir.

Sözsüz iletişim bireyler arasında konuşma dışındaki araçlarla gerçekleşen iletişimdir.

Sesin rengi, ses tonu, susma/sessizlik, beden dili, jest-mimikler, mekân ve zaman, kılık-kıyafet, sözsüz iletişim sürecine etki eden faktörlerdir.

Sözsüz iletişimin yerini vurgulamak için sözlü iletişimden farklarına değinmek gerekmektedir. Sözsüz iletişim ile sözlü iletişim arasındaki farklılıklar şunlardır:

• Sözlü iletişim sırasında gönderilen mesajlar dile dayanır. Dilin anlam kodlamaları keyfi olduğundan mesajın içeriğini ancak aynı dili konuşan bireylerin anlaması olanaklıdır. Buna karşın, sözsüz iletişimde kodlanan mesajlar için herhangi bir dile gereksinim duyulmaz.
• Sözlü ve sözsüz iletişim arasındaki bir diğer fark devamlılık ayrımıdır. Sözlü mesajlar süreksizdir. Buna karşın sözsüz iletişimin içerdiği mesajlar süreklidir.
• Sözlü ve sözsüz iletişim süreci insan beyni tarafından da farklı algılanır.
• Sözlü ve sözsüz mesajlara ilişkin çıktılarda birbirinden farklıdır. Sözlü mesajlar bilişsel fonksiyonlara ve içeriğe hizmet ederken, sözsüz mesajların etkilemeye, ilişkiselliğe ve duygusallığa ilişkin işlevleri vardır.
• Sözlü ve sözsüz mesajlar arasındaki bir diğer fark; sözlü mesajların genellikle açık niyet ya da anlamları varken sözsüz iletişimde gönderilen mesajlar çoğunlukla üstü kapalı ya da kesin olmayan anlamlar içerebilir.

Sözsüz iletişimin iletişim sürecindeki işlevlerini şu şekilde sıralamak olanaklıdır:

• Kimlik Tanımlama İşlevi
• Duygusal İşlev
• Güç ve Statü Göstergesi Olma İşlevi
• Düzenleme İşlevi
• Resmetme İşlevi
• Karşıtlık/ Yadsıma işlevi
• Dikkat Çekme İşlevi
• Uyarma İşlevi
• Seremoni ve Ritüelleri Yerine Getirme İşlevi
• Kültürel İşlev

Duygusal İşlev: Sözsüz iletişim sürecinde bedensel hareketler, jest-mimikler ve ses tonu hem kişinin içerisinde bulunduğu heyecan, korku, öfke, neşe, şaşkınlık gibi duygu durumunu yansıtır, hem de kişinin, iletişime geçtiği kişi ya da kişilerin duyguları üzerinde etki yaratır.

Seremoni ve ritüelleri yerine getirme işlevi; selamlaşma, tokalaşma gibi ritüellerin yerine getirilmesinde sözsüz iletişim kullanılır.

Sözsüz iletişim türlerinden beden dili, etkili iletişim sürecinde önemli yere sahiptir. Beden dilini belirleyen birçok faktör bulunmaktadır. Bunların arasında jest-mimikler, oturma ya da yürüme tarzımız gibi değiştirebileceğimiz özelliklerimizin yanı sıra vücut şeklimiz gibi değiştiremeyeceğimiz fiziksel özelliklerimiz de bulunmaktadır.

William Sheldon’a göre, ektomorfik beden yapısına sahip kişiler; sıska, narin, zayıf kas yapısına sahip olan sakin, ölçülü, hassas ve sanatçı ruhlu kişilerdir.

Endomorfik beden yapısına sahip kişilerin karakteristik özellikleri; gevşek, sempatik, hoşgörülü, rahatına düşkün, uysal, güler yüzlü ve ilgi meraklısıdır. Bu kişilerin biçimsel özellikleri ise; tombul, gelişmiş iç organlarına sahip ve balık etlidir.

Mezomorf beden yapısına sahip kişilerin karakteristik özellikleri şunlardır; hareketli, iddialı, güçlü, maceraperest, dominant ve hırslıdır.

Yakın mesafeli gözler: İletişim esnasında, çatışmadan çok idare etmeyi tercih eden bu bireyler ayrıntılara önem verirler.

Büyük kulaklara sahip bireyler, iyi dinleyici, araştırmacı ve duygusal olan karakter yapısına sahiptir.

Serçe parmağın gelişkin olması liderlik ve hitabet yeteneğinin göstergesidir.

İnce dudaklar daha fazla güçlülük, kararlılık ve soğukkanlılık göstergesidir. İnce dudaklı kişilerin daha az duygusal göründükleri düşüncesi yaygındır.

Yaygın olarak kullanılan avuç hareketlerinden avuç kapalı ve işaret parmağının ileriye uzatıldığı üçüncü hareket ise, özellikle konuşmanın temposuna göre el ya da parmak hareket halinde ise dinleyicide tehdit hissi yaratmaktadır.

Ellerin arkada kavuşturulması kendini kontrol etme göstergesidir ve hayal kırıklığını işaret etmektedir.

Kişi ya da kişilerin, iletişim sürecindeki duygu ve düşüncelerine ilişkin göstergelerden bir diğeri baş hareketleridir. Bu hareketlerden en yaygın olarak kullanılan ve anlamı evrensel olan iki tanesi, onay için baş sallama ve reddetmek için başı yana sallamadır.

Bakış çeşitlerini kendi içerisinde sınıflandırmak olanaklıdır. Bu sınıflandırma şu şekildedir:

• İş bakışı
• Sosyal bakış
• Mahrem bakış
• Yan bakış
• Gözle dışarda bırakma

Gözle Dışarda Bırakma: Çoğunlukla kafanın hafif geriye atılmasıyla yapılan bu hareket kişinin karşısındaki kişi ya da konuşulan konuya ilişkin ilgisizliğini, sıkılmışlığını ya da kendisini üstün gördüğünü göstermektedir.

Hogan ve Stubbs, oturma yerinin şeçilmesinde dikkat edilmesi gereken noktaları şu şekilde sıralamaktadırlar:

• Bir arkadaş ya da müşteriyle yapılan görüşmelerde iletişim kurulacak kişinin hangi elini kullandığına dikkat ederek oturmak önemlidir.
• Bir kadınsanız ve iletişim kurmaya çalıştığınız kişi de kadınsa her hangi bir yöne açılı oturmak yerine iletişim kurulacak kişinin tam karşısına oturmak daha doğrudur.
• Bir erkekseniz ve iletişim kurmaya çalıştığınız kişi bir kadınsa, iletişim nedeniniz çerçevesinde küçük bir masada onun tam karşısına oturmanız daha doğrudur.
• Oturduktan sonra özellikle yapılan iş görüşmesiyse ellerin saç ve yüzden uzak tutulması gerekmektedir.

Konuşmanın sözel olmayan öğelerini şu şekilde sıralamak mümkündür:

• Sesin perdesi
• Sesin tınlaması
• Boğumlama
• Tempo
• Yükseklik
• Ritim