İkinci kuşakla Türk edebiyatında hikâye ve roman türlerinde realist edebiyat eserleri verilmeye başlanır.

Tanzimat edebiyatının ikinci kuşağının az sayıda hikâye ve roman yazarı yetiştirmesi, yeniliğin henüz gereğince yayılmadığını gösterir.

Tanzimat Dönemi Türk edebiyatının ikinci kuşak hikâye ve romancıları Recaizâde Mahmut Ekrem ve Sami Paşazâde Sezai’dir.

İkinci kuşak hikâye ve romancıları, toplumsal sorunlara daha problematik yaklaşmaya
çalışırlar.

Romanlardaki dramatik aksiyona olaylardan çok; esaret, kadın hakları, kıskançlık, masumiyet, özentili yaşayışların yarattığı yıkımlar gibi konular yön vermeye başlar.

Birinci kuşağın romantizmden kaynaklanan anlayışa bağlı hikâye ve roman yazmasına karşılık ikinci kuşak daha çok realist anlayışa yaklaşan bir tutum sergiler

Romanı “büyük hikâye”, hikâyeyi ise “ufak hikâye” şeklinde adlandırır.

Recaizâde Mahmut Ekrem’in iki roman ve iki hikâyesi bulunmaktadır. Romanları, Saime ve Araba Sevdası; hikâyeleri ise “Muhsin Bey yahut Şairliğin Hazin Bir Neticesi” ve “Şemsa”dır.

Recaizâde Mahmut Ekrem’in iki roman ve iki hikâyesi bulunmaktadır. Romanları, Saime ve Araba Sevdası; hikâyeleri ise “Muhsin Bey yahut Şairliğin Hazin Bir Neticesi” ve “Şemsa”dır.

Araba Sevdası ise yanlış Batılılaşma ve özentili hayat üzerine kurulur. 

Saime, aslında hikâyeden çok romana yaklaşan formuyla Recaizâde Mahmut Ekrem’in ilk roman denemesi olarak kabul edilebilir

Saime’de günlük hayat içerisinde sıkça karşılaşılabilen sıradan olaylar dizisi ele alınır.

Recaizâde Mahmut Ekrem’in Saime’den sonra hikâye ve roman alanında yayımlanan diğer eseri “Muhsin Bey yahut Şairliğin Hazin Bir Neticesi” (1888)’dir

“Muhsin Bey yahut Şairliğin Hazin Bir Neticesi” romantik bir aşk hikâyesi üzerine kurulur.

Recaizâde Mahmut Ekrem’in “Şemsa” (1895) hikâyesi konusunu yaşanmış bir hayat sahnesinden alır. Bu hikâyede küçük yaşta öksüz ve yetim kalıp Anadolu’dan getirilen bir kız çocuğunun evlatlık olarak verildiği evde kendisine karşı gösterilen ilgiye ve tedavi çabalarına rağmen yakalandığı hastalıktan kurtulamayarak ölmesi konu edinilir (Parlatır, 1995, s. 217).

Âkif Paşa’dan itibaren işlenen çocuk sevgisiyle ölüm teminin iç içe ilerleyişi “Şemsa” ile bir daha karşımıza çıkar.

Küçük Şeyler başlıklı kitabında toplanan hikâyeleriyle Batı tarzı küçük hikâyenin yolunun açılmasında etkili olur.

Sami Paşazâde Sezai, Türk edebiyatında küçük hikâyenin öncüsüdür. Hikâye, onun kaleminden çıkan ürünlerle Batı tarzında başarılı örneklerine kavuşur. Hikâyeyi bağımsız bir tür olarak ilk kez kabul eden de odur.

Sami Paşazâde Sezai, yazdığı hikâyeleri 1891’de Küçük Şeyler başlığı altında bir kitapta toplar. Kitap, bir ön sözle sekiz farklı metinden oluşur.

Sami Paşazâde Sezai’nin Küçük Şeyler adlı kitabında yer alan hikâyeleri, araştırmacılar tarafından modern anlamda Türk edebiyatındaki kısa hikâyenin başlangıcı kabul edilir.

Sami Paşazâde Sezai’nin Sergüzeşt (1889) romanı Türk edebiyatında kölelik (esaret) konusunu ele alan eserlerin başında yer alır.