TANZİMAT DÖNEMİ TÜRK EDEBİYATI II Dersi Ara Nesil Dönemi Türk Edebiyatında Şiir ve Mensur Şiir soru cevapları:

Ara Nesil şairleri, bir bildirge, dergi ve başkan etrafında ortak karar almış ve hareket etmiş bir edebiyat akımı değildir. Bunlar, hem Muallim Naci gibi eski geleneksel divan edebiyatı anlayışını benimseyen şairlerden hem de Recaizâde Mahmut Ekrem ve Abdülhak Hâmit gibi yenilikçi şairlerden etkilenmiş ve beslenmişlerdir.

Ara Nesil şairlerinin şiiri, geleneksel divan şiiri anlayışıyla Batılı anlamda modern ve yeni şiirin bir sentezidir. Ara nesil şairler eski şiir anlayışını tamamen reddetmedikleri gibi yeni şiir anlayışını da tamamen almadılar. Her iki şiir anlayışından işlerine yarayan unsurları ve motifleri alarak orta yolcu bir şiir ürettiler.

Ara nesil şiirlerde hem toplumsal hem de bireysel konular yer almıştır. Ama en çok tabiat, ölüm, aşk, aşkı doğuran ve aracılık eden küçük nesneler, eşyalar, hüzün, gözyaşı, verem, aile, çocuk gibi bireysel konular işlenmiştir. Konular, genellikle küçük, sıradan ve günlük ilgi alanlarıyla sınırlıdır. Büyük davaların ve meselelerin peşinde olmamışlardır. Bununla birlikte tasavvuf, din, kahramanlık, savaş, felsefe gibi konular da yer almıştır.

Hem divan şiiri nazım şekillerini hem Batılı nazım şekillerini hem aruz veznini hem de hece veznini birlikte kullanılmıştır.

a) Divan şiiri geleneğine bağlı olanlar

b) Batı edebiyatı etkisinde yeniliği savunanlar

c) Geleneksel edebiyatla modern edebiyatı sentezleyenler

İkinci Abdülhamit yönetimine karşı muhalefetini bazı yazı, şiir ve davranışlarıyla ortaya koymuştur. “Gelmeyecek mi?”, “Ey Halk Uyan”, “Sultan Hamid’e” gibi şiirlerinde bu muhalefetini görmek mümkündür.

1892-1895 yılları arasında şiirinde yenilik unsurları görülür. Şiirlerinde karşılıklı konuşmalara, olay anlatımına ve nesre özgü bazı unsurlara yer vermeye başlar. 

Servet-i Fünuncuları divan edebiyatı gibi kendi edebiyatımızı bilmeden Fransız edebiyatını taklit etmekle, millî olmayıp alafranga olmakla, ahlaka aykırı bir edebiyat yapmakla, vezin ve kafiye gibi şiir tekniklerine hâkim olmamakla, dili yanlış kullanmakla, garip bir üslup kullanmakla, dekadanlıkla suçlar.

Menemenlizâde Mehmet Tâhir'in şiirde üzerinde durduğu belli başlı özellikler vardır. Şiir, vicdanın tercümanı olmalıdır. Beşeri ve insani duyguları tasvir etmelidir. Bir şiir, duyguları ne kadar güzel tasvir ederse o kadar güzel olur. Şiir, kalpten gelen bir söz olmalıdır. Kalpten gelmeyen söz, şiir olamaz.

Arapça, Farsça tamlamaların korunmasından yanadır ve edebiyatta yüksek tabakanın
halk tabakasına indirilmesini hoş karşılamaz. Bunun yerine halkın yüksek tabakanın
seviyesine çıkarılması gerektiğini, bu yapılamadığı takdirde halk için ayrı bir edebiyat
yapılabileceğini düşünür. Onun şiir dili de ağdalı Osmanlıcadır. Arapça ve Farsça tamlama
ve kelimelere fazlaca yer vermiştir.

Nabizâde Nâzım şiir, roman, hikâye, eleştiri, deneme, çeviri, fen kitabı türlerinde eserler vermiştir. Daha çok hikâyeci, romancı kişiliğiyle tanınmıştır.

Nabizâde Nâzım, şiiri topluma faydası açısından değerlendirir. Fenni şiire önem verir. Fenni şiir, şairin tabiatüstü hayallerle uğraşmayarak bir tabiat olayını, fen bilgisini ya da topluma faydalı bir bilgiyi şairane gücüyle süsleyerek yazmasıdır.

Şiirlerinde hem aruz hem de hece ölçüsüne yer verir. Mizahi, alaylı bir üslubu vardır. Şiirlerinde daha çok Abdülhak Hâmit’in etkisi görülür. Muallim Naci’ye karşı eleştiri ve tepkilerini ortaya koyar. Batı edebiyatından etkilenerek yeni nazım şekillerine yer verir.

Mehmed Fâik Es’ad'ın şiirlerinde hüzün, karamsarlık duygusu belirgin olarak görülür.

Batı edebiyatında mensur şiir, ayrı bir edebiyat türü olarak Aloysius Bertrand’ın 1842’de yayımladığı “Gecelerin Gaspard”ı adlı eseriyle başladı.

Tanzimat’tan sonraki süreçte yazarlarımız, Victor Hugo, Lamartine, Goethe, Alfred de Musset, Shakespeare gibi şairlerin şiirlerini Türkçeye düzyazı şeklinde çevirmişlerdi. Bu çalışmalar, mensur şiirin hazırlayıcı örnekleridir.

Mensur şiir türünde eser veren başlıca Ara Nesil yazarları Mustafa Reşit, Mehmet Celâl, Fazlı Necip, Ali Kemal, Ali Nihat, Mehmet Refet, Mehmet Abdurrahman, Ali Nusret, Mustafa Fehmi, Ali Nadir ve İsmail Saf'dır.

Mensur şiir metinleri, ne şiirdir ne de düzyazıdır. Şiir ile düzyazı arasında bir türdür.

En çok şu konular işlenmiştir: Aşk, hayalî sevgili ya da ölen sevgili ile duygular, ölüm, mezarlık, çaresizlik, rüya, musiki, gözyaşı, gökyüzü, ay, tabiat, hayattan nefret, gece, sonbahar. Bunların yanında zaman zaman fakirlik, çile, fuhuş yapmaya zorlanan kadınların trajedisi, çocuğu ölen annenin çaresizliği, insanlar arası mücadeleler gibi toplumsal konulara da yer verilmiştir.

Yazılan mensur şiir metinleri biraz kısa hikâyeye, biraz denemeye ve biraz da şiire benzer. Hikâye, deneme, şiir arasında bir yerde dururlar.