İlkçağ tarihçisi E.Memiş (1990: 5) tarafından hazırlanan bir kitapta tarihi coğrafya, “coğrafi faktörlerin tarih ilmine etkilerini inceleyen bilim dalı” şeklinde tanımlanmaktadır ki, bu tanım aslında “XX. yüzyıl başlarında tarihsel olaylar üzerinde coğrafyanın etkisini araştıran” tarihi coğrafya akımına karşılık gelmektedir.

Coğrafi çalışmalarda dağılış genellikle üç şekilde verilir: Yatay (alansal), dikey ve zamanda dağılış (Öztürk, 2007: 28).

Coğrafya “insan ve doğal ortamın karşılıklı etkileşimini araştıran ve bunu yaparken de özellikle dağılış ilkesini uygulayan” bir bilimdir. Ancak bu şekildeki bir yaklaşım, coğrafyayı diğer bilimlerden ayıracak ve diğerleri arasında yer
bulmasına yardım edecektir.

Coğrafyada herhangi bir dağılışı oluşturan eleman ya da kalıpların türlerinin saptanması ve ona bağlı olarak açıklanmasında “ölçek” en önemli unsurdur. Bir ölçekte nokta halinde olan bir unsur, bir diğer ölçekte alan halinde görülebilmektedir. Böylece gerek ölçek gerekse çalışmanın amacı mekansal dağılımların harita ya da plan halinde gösterilme şekillerini de etkilemektedir (Tümertekin, 1994:22-24).

Kartografik ölçek, doğal ve beşeri unsurların harita düzlemine aktarılması sırasında kullanılan küçültme oranıdır. 

Mekansal ölçek belirli bir mekannın/alanın boyutlarını ve algılanmasını ifade eder.

Mekansal ölçekle ilgili dikkat edilmesi gereken en önemli husus, olayların çalışıldıkları ölçeğe bağlı olarak farklı anlam içermeleridir.

Coğrafya çalışmalarında, olay ya da yerin nerede olduğunun belirlenmesi önemlidir. Bu da konum analizi ile gerçekleştirilir ki, bu analiz iki boyutta yapılır.

Harita, yeryüzünün tamamının/bir bölümünün, belli bir ölçeğe göre küçültülmüş ve az çok yalınlaştırılmış olarak kağıt üzerine aktarılmış izdüşümüdür.

Arkeoloji, insanın geçmişini, geride bıraktığı maddi kültür belgelerine dayanarak inceleyen bilim dalı olup bu belgeler, uygarlık tarihinin başlangıcından, yani insanoğlunun ilk aleti yaptığı andan bu güne kadar, kendi gereksinmeleri için kullandığı nesnelerin tümüdür.

Ülkemizde ilk arkeolojik kazılar 1871 yılında Troia/Truva’daki kazılar ile başlatılır. Ardından, özellikle batı Anadolu’da yabancı heyetlerce yapılan kazılar gelir.

Esasen arkeoloji ile tarih aynı amaçla, geçmişi inceleyen iki kardeş disiplin olarak görülebilir. Fakat arkeoloji, çoğunlukla yüzey araştırması ve arkeolojik kazılardan elde edilen maddi kalıntılar ile çok uzun bir sürede ve farklı yöntemler kullanarak araştırma yaptığından, tarih disiplininden ayrı görülmektedir. 

Arkeolojide bölgesel ölçekte bilgi toplamanın birincil yöntemi yüzey araştırmasıdır...Yürüyerek yapılan araştırma -arazi yürüyüşü ya da arkeolojik keşif de denir- genellikle bir ya da daha fazla araştırma ekibinin sistemli bir şekilde arazide dolaşarak yüzeyi dikkatle taramasını kapsar.

Tarihi coğrafya ile coğrafya tarihi birbiriyle alakalı, ama kesinlikle farklı konulardır. Kaldı ki coğrafya tarihi, tarih/bilim tarihi içerisinde iken, tarihi coğrafya, coğrafya biliminin içerisinde yer almaktadır. Nitekim coğrafya biliminin nerede, nasıl ve ne zaman doğduğunu, doğuşundan bugüne kadar nasıl bir gelişim sürecini izlediğini araştıran bilim dalına “coğrafya tarihi” denilmektedir (Gümüşçü, 2010: 75).

Genel olarak bakıldığında Yunan ve Romalı coğrafyacılar özellikle üç temel sorunla ilgilenmişlerdir: 1-Batlamyus’un korografi olarak adlandırdığı, yerlerin ayrıntılı topoğrafik tasviri ve tarihi. 2-Yer’in boyutlarının ölçülmesi ve harita yapımı. 3-İnsan ve çevre arasındaki ilişkiye yönelik olarak çevrenin insanı etkilediği; buna karşın insanın çevresini çok sınırlı biçimde değiştirebildiğine ilişkin felsefi ilgi.

Alexander von Humboldt (1769-1859), modern fiziki coğrafyanın kurucusu ve 5 ciltlik “Kosmos” adlı tamamlanamayan ünlü coğrafya kitabının müellifidir.

Carl Ritter (1779-1859), modern beşeri coğrafyanın kurucusu ve 19 ciltlik “Die Erdkunde” adlı tamamlanamayan ünlü coğrafya kitabının müellifidir.

Daha önceleri coğrafyacılar, seyyahlar vb. tarafından yapılan seyahatler, yeni yerlerin bulunması, bunlardan ticari ya da emperyal amaçlı yararlanma, çoğu kez de dini yayma gibi amaçlar taşırken, Aydınlanma çağında, bunlara ek olarak bilimsel amaçlı seyahatler de gerçekleştirilmiştir. Bu sayede Avrupalıların deniz aşırı topraklara ilgi duyması, sömürgeler edinmesi ya da var olan sömürgelerini genişletme ve değerlendirmelerinde coğrafyacıların büyük rol oynaması sonucunda “sömürgeci coğrafya” dönemi adı verilen bir devre yaşanmıştır (Özgüç-Tümertekin, 2000: 96-130).

Paleocoğrafya, aşağıda da görüleceği gibi, ana hatlarıyla; jeolojik zamanlardaki fiziki coğrafya araştırmaları olarak tanımlanabilir. Yani paleocoğrafyanın, insansız zaman dilimlerindeki fiziki coğrafya unsurlarının (kıtalar, topografya, sular, bitkiler vb.) oluşumu ve gelişimini araştırdığı belirtilmekte, hatta bazen bahsi geçen zaman dilimi Holosen’e kadar götürülmektedir

Tarihin her alt-kümesi gibi, çevre tarihinin de pek çok kişiye birçok şey ifade ettiğini belirten J.R. McNeill’in (2003: 5-43) tercih ettiği tanım şudur: “İnsan toplumları ile bağımlı oldukları doğanın geri kalanı arasındaki ilişkinin tarihidir”.