Baklagiller (Fabaceae=Leguminosae) familyası 727 cins ve 19325 tür içermektedir.

Baklagiller kazık kök sistemine sahiptirler. Gelişmiş kök sistemleriyle toprağa bol miktarda organik madde sağlayarak mikroorganizma aktivitesinin artmasına katkı sağlarlar. Ayrıca, bu özellikleriyle erozyonla mücadelede önemli rol oynarlar. Toprağa azot ve organik madde sağladıklarından ekim nöbetinde kullanılabilecek en değerli bitkilerdendir.

Hayvan besleme açısından baklagil yem bitkilerinin yeri büyüktür. Biçim zamanına bağlı olarak % 30’a kadar değişen protein içerikli kaliteli ot üretirler. Yüksek ham protein değerleri ve bünyelerinde hayvanların iskelet yapılarında, kan pıhtılaşmasında, enerji metabolizmasında önemli rolü olan kalsiyum, fosfor gibi minerallerce zengindirler. Ayrıca, A ve D vitaminince yüksek ot üretiler.

Farklı renkte cezbedici çiçeklere sahip baklagiller, arılar için zengin bal özü kaynağı olduklarından arıcılık yönünden de ekonomik öneme sahiptirler.

Yonca cinsine bağlı 62 tür bildirilmesine rağmen, şimdiye kadar 54 tür tespit edilmiştir.

Önemli bazı yonca türleri; yonca (Medicago sativa), sarıçiçekli yonca (Medicago falcata), melez yonca (Medicago media), şerbetçiotu yoncası (Medicago lupulina), fıçı yoncası (Medicago truncatula)’dır.

Yonca bir mevsimde birçok defalar biçilebilir. Normal yağışlı bölgelerde sulanmaksızın, kurak bölgelerde de sulanmak suretiyle toprağın verimlilik durumuna göre 3-7 defa biçilir. Yoncanın bir mevsimde biçim sayısı Doğu Anadolu’da 2-3, İç Anadolu’da 4-5, Ege ve Marmara’da 7-8 ve Güney Anadolu’da 8-10 defadır.

Yem bitkileri içinde en fazla kuru ot verimi yoncadan alınır.

İklim ve toprak yönünden çok geniş bir adaptasyon kabiliyetine sahiptir. Her ne kadar soğuk ve sıcak iklimlerde yetişebilirse de yonca en iyi büyüme ve gelişmesini havası kurak ve sıcak olan fakat bol suyu bulunan yerlerde yapar. Oransal nemin fazla olduğu yerlerde ise bazı hastalıklara yakalanır.

Yoncanın fazla ot ve tohum vermesi için toprağın verimli olması şarttır. Bu amaçla yonca ekilecek toprak özellikle potasyum ve fosfor yönünden analiz edilmeli ve bu maddeler eksik ise toprağa gübre halinde verilmelidir.

Tohum yatağının hazırlanmasına çok önem verilir. Çünkü yonca tohumları küçük olduğundan toprak iyice ufalanmalı, bastırılmalı ve yabancı otlardan arınmış temiz bir tohum yatağı hazırlanmalıdır. Bunun için ilk önce toprak pullukla derin işlenir, sonra diskaro çekilir, tırmıklanır ve merdane de geçirilerek toprak bastırılır ve böylece ekime hazır hale getirilir.

Seçici (Selektif) herbisit: Bitkilerin bir gurubuna zarar vermeden diğerlerini öldürmek için kullanılan ot öldürücülerdir.

Sulu şartlarda yetiştirilen yonca, genellikle her biçim için iki su ister. Birinci su, biçimden bir hafta önce, ikinci su ise biçimden bir hafta sonra verilir.

Küsküt savaşı için alınacak ilk önlem, ekilecek tohumun temiz olmasıdır. Bunun için de küskütsüz olan sertifikalı tohumun kullanılması gerekir. Buna rağmen yoncada yine de küsküt görülürse bitkiler kökleri ile sökülüp yakılır. Bazen alev makinaları da kullanılır. Yonca üzerine yanıcı olarak mazot, gazyağı dökülerek tarlada küsküt bulunan yerleri yakmak da uygun bir yoldur. Küsküt tarlayı tamamen sarmış ise, yapılacak iş küsküt çiçek açmadan yoncayı toprak seviyesinden biçmektir. Bu işlemden sonra yonca zarar görmüş olacağı için, yonca tarlasına gübre ve kireç verilir. Eğer çok miktarda olan küsküt, çiçek açmaya başladıysa yine yonca toprak seviyesinden biçilmeli ve karşılıklı iki defa tırmık çekilmelidir. Bu işleme küskütü yok edinceye kadar 4- 5 defa devam etmelidir.

Son zamanlarda küsküt savaşında kullanılan ilaçlar çıkmıştır. Bunlar ile küsküt zararı % 100 azaltılmaktadır. Başlıcaları: Paraquate, Diquate, Cips, Dalapon, Simozin, Atrazin ve Gramoxone'dir.

Yoncanın seyrekleşme nedenleri şu şekilde sıralanır:

• Yonca yabancı otlar ile rekabet edemediğinden seyrekleşir.
• Taban suyunun yüksek ve durgun olduğu yerlerde yonca kısa zamanda seyrekleşir.
• Birçok topraklarda, uzun süre sulu ziraat yapıldığında kireç azalması olacağından buralarda yonca seyrekleşir.
• Ağır killi topraklarda, biçme makinaları, taşımada kullanılan araba ve hayvanların çiğnemesiyle toprak sıkışması olur. Bu durum, bitkilerin normal büyüme ve gelişmesini engeller ve yonca seyrekleşir.
• Seyrekleşme iyi tesviye edilmemiş yonca tarlalarında da görülür. İyi tesviye edilmemiş tarlalarda su çukur yerlerde toplanarak oradaki bitkilerin ölümüne neden olur.
• Biçme zamanı ve biçme yüksekliğinin de yoncanın seyrekleşmesi üzerine etkisi vardır. Erken bir devrede ve 10 cm yüksekliğin altında yapılan biçimler seyrekleşmeye sebep olur.
• Biçimden sonra yapılan otlatmalarda hayvanlar kök boğazına çiğneyerek bitkilerin ölümüne neden olduklarından yoncada seyrekleşme olur. Bu yüzden yonca tarlasına hayvan sokmak hiçbir zaman doğru değildir. Ancak buğdaygillerle karışım halinde ekilmiş yerlerde otlatma yapıldığında yoncanın zarar görmediği anlaşılmıştır.

Yonca otlatılmak için yetiştirildiğinde hayvanları şişirmesi göz önüne alınmalıdır. Yonca ve ak üçgülde asitlerde eriyen maddeler çoktur. Bunlar hayvanların midelerinde “pektinaz” ile birleşince gaz miktarı artmakta ve bu gaz hava kabarcıkları halinde midenin üst kısmına çıkmakta ve bu arada bol köpük meydana geldiği için, dışarı atılamamakta hayvan bu atılamayan gaz nedeniyle şişerek ölmektedir.

Biçim zamanının belirlenmesi çok önemlidir. Biçme, bitkinin yedek besin maddesinin en fazla olduğu zaman yapılmalıdır. Bu nedenle yonca çiçeklenme başlangıcında yani % 10 çiçeklendiğinde biçilebilir. Çünkü bu devrede dekara ham protein verimi en yüksek düzeydedir. Fazla geç kalınırsa ham protein verimi azalacağı gibi yoncanın diplerinden, ikinci biçimi verecek olan sürgünler gelişmeye başlar ve bunların biçilme tehlikesi de ortaya çıkar.

Tohumluk için en ideal şartlar Türkiye'dedir. Çünkü parlak güneşli, az bulutlu, sıcak, kurak ve oransal nemi düşük, yağmuru olmayan ve gece ile gündüz arasında sıcaklık farklarının olduğu hava şartları özellikle Orta Anadolu'da rastlanan tohumculuk için elverişli koşullardır.

İki türlü yonca tohumculuğu vardır:

• Ot için yetiştirilen yonca tohuma bırakılır.
• Özel tohum yetiştiriciliği yapılır.

Tohum elde etmek amacıyla birinci biçim ot için hasat edilir. Çünkü bu zamanda oransal nem yüksek, sıcaklık ve ışıklanma da az olduğundan ve arıların çiçekleri dölleme yönünden aktivitesi yeterli olmayacağından tohum tutma oranı az olur. Böylece birinci biçim ot ürünü olarak alınır. İkinci biçimde hava ısınmış ve sıcaklık artmış olacağından çiçeklerin döllenmesi en yüksek düzeyde olur. Bu devrede böcekler çok aktif olduğundan yonca çiçekleri çok fazla tohum bağlar.

Tohuma bırakılan yoncalarda sulama önemlidir. Çiçeklenme zamanında sulamak doğru değildir. Birinci biçimden sonra sulandığı gibi ayrıca çiçeklenmeden önce de iyice sulanır ve sonra su kesilir. Çünkü sulamaya devam edilirse bitki devamlı vegetatif olarak büyür. Sulamaya son verildikten sonra biraz su sıkıntısı çeken bitki vegetatif büyümeyi durdurur ve tohumlarını olgunlaştırmaya başlar.

Yonca meyvelerinin yarıdan fazlası koyu esmer renk aldığında hasat zamanı gelmiş demektir. Diğer bir ifadeyle yoncanın helezoni meyvelerinin 2/3 veya 3/4’ünün esmerleşmesi hasat zamanının geldiğini gösterir.

Son yıllarda hasat ve harman işleri biçerdöverlerle yapılmaktadır. Yalnız tohumlar olgunlaşıp hasat zamanı geldiğinde bitkilerin sap ve yaprakları henüz yeşil olduğu için biçerdöverlerle hasat ve harman işini bir arada yapmak çok zordur. Bunun için yonca tarlası ve bitkilerin kuru olması veya bitkilerin yeşil yapraklarının yaprak döken kimyasallarla yapay olarak kurutulması gerekir.