Lojistik ürünleri olması gereken yere ulaştırır, yani bir diğer ifade ile ürünlerin hedef noktaya ulaşması için talep tahmini, stoklama, depolama, müşteri hizmetleri, ambalajlama, elleçleme, taşıma gibi temel faaliyetlerini bütünleşik bir şekilde gerçekleştirirken, tedarik zinciri yönetimi bu süreci, tüm paydaşlarla beraber ve tüm şirket faaliyetlerini organize ederek daha ileri aşamalara götürür. Bu bağlamda lojistik yönetimi, tedarik zinciri yönetiminin başarıya ulaşmasında önemli bir araçtır.

Lojistik, Yunanca Logistikos kelimesinden türemiş olup, "hesap kitap yapma bilimi", "hesapta becerikli" anlamına gelmektedir. Lojistik daha sonra askeri bir terim olarak kullanılmış, “ordulara ait malzeme ve personelin taşınması, bakımı ve yenilenmesi” olarak tanımlanmıştır, bunun nedeninin, savaşlar ve hayatta kalma mücadelesinde, lojistiğin vazgeçilmezliği olmuştur.

Lojistik, günümüzde ise tedarik zincirinin bir parçası olarak değerlendirilmektedir, sektörün en çok tanınan ve en büyük profesyonel organizasyonu olan Tedarik Zinciri Yönetimi Konseyi (Council of Supply Chain Management Professionals: CSCMP) ’ne göre lojistik; “müşteri isteklerini karşılamak üzere hammaddenin başlangıç noktasından, ürünün tüketildiği son noktaya kadar olan tedarik zinciri içindeki malzemelerin, servis hizmetlerinin ve bilgi akışının etkili ve verimli bir şekilde, her iki yöne doğru hareketinin ve depolanmasının, planlanması, uygulanması ve kontrol edilmesi” olarak tanımlanmıştır.

Lojistiğin 7 doğrusu, doğru ürünün, doğru miktarda, doğru şartlarda, doğru yerde, doğru zamanda ve doğru tüketici için doğru fiyatla elde edilebilirliğini sağlama faaliyetlerinin bütünü, “lojistik” olarak adlandırılmaktadır. Şekil (7.1) Bu tanım lojistiğin temel faaliyetlerini vurgulamanın yanında, aynı zamanda maliyet ve hizmeti vurgulaması bakımından da önemlidir. Bu tanımda öne çıkan diğer bir unsur ise müşteri isteklerinin karşılanmasının önemi üzerinde durulmasıdır. Müşteri odaklılık; lojistiğin temel ilkelerinden biridir. Bunlara ek olarak bu tanımlama, kalite kavramı üzerinde durmaktadır. Bu düşünce firmaların görevlerini doğru şekilde yapmalarının onlara rekabetçi pazarda önemli bir değer yaratacağını ifade etmektedir.

En küçük toplam lojistik maliyetleriyle müşteri yaratmaya yardımcı olacak hizmet politikasının geliştirilmesi veya uygun üretim ve pazarlama işlemleriyle müşteri gereksinimlerinin karşılanması ya da müşterinin hizmet beklentisiyle firmanın katlanacağı maliyetler arasında dengenin sağlanması, lojistiğin misyonunu oluşturmaktadır.

 Donald Bowersox ve David Closs’ın bir lojistik sistem için tanımlamış oldukları altı operasyonel amaç şu şekilde belirtilmektedir;

1. Hızlı yanıt: Sistem değişimlere ve yeni gelişmelere çabuk tepki verebilmelidir.

2. Tutarlılık: Teslimat zamanları, teslimat miktarları vb. performans değerlerinde süreklilik önemlidir ve tutarlı olmalıdır.

3. Minimum Stok Düzeyi: Stok maliyettir ve en az düzeyde tutulmalıdır.

4. Taşımaların Birleştirilmesi (Konsolidasyon): Taşıma maliyetleri; birçok küçük teslimatın birleştirilmesi ile olabildiğince büyük kapasiteli ve tam dolu araçlarla taşımacılık yapılarak azaltılabilir.

5. Kalite: Taşınan ürünlerin kaliteli olmasının yanısıra lojistik hizmetlerin de kalite standartları tanımlanmalı ve buna uyulmalıdır.

6. Yaşam Çevrim Desteği: Lojistik salt ürünün teslimatını içermez, aynı zamanda geri dönen malları da içerir. Çeşitli nedenlerle geri dönüşler olabilir: Sezon sonu, kusurlu, raf ömrü dolmuş, ambalaj malzemeleri ve ürünlerin (hurdaların) yeniden değerlendirilmesi gerekliliği.

Lojistik faaliyetleri, birçok alan uzmanının görüşleri doğrultusunda şu şekilde sınıflandırabiliriz;

• Talep tahmini

• Stok yönetimi

• Depo Yönetimi

• Müşteri hizmetleri

• Elleçleme

• Taşıma

• Ambalajlama

• Sipariş İşleme

• Satış Sonrası Servis Desteği

 

• Fabrika ve Depo Yeri Seçimi

• Satın Alma

• Gümrükleme

• Atık Parça Yönetimi

3PL (3. Parti Lojistik) işletmeleri, fiziksel tedarik aşamasını yurtiçi ve yurtdışı giriş lojistiği olarak algılamakta ve kara, hava, deniz ve demiryolu taşımacılık faaliyetleri şeklinde planlamaktadır. Bu safhada gümrükleme ve sigortalama gibi temel lojistik hizmetleri de bu işletmeler tarafından yürütülmektedir.

3.parti lojistik tanımı içerisinde yer alan “üçüncü” kavramının daha iyi anlaşılması için birinci ve ikinci parti kavramının da açıklanması yerinde olacaktır.

• Birinci parti; üretici, toptancı, perakendeci veya gönderici,

• İkinci parti; birinci partinin doğrudan müşterisi (tedarikçisi) konumundaki işletme,

• Üçüncü parti ise lojistik aracılar; freight forwarder, hizmet sağlayıcı, taşıyıcı, antrepo işletmecisi vb.

Dış kaynak kullanımı lojistik sektörünü besleyen en önemli güçtür. Dış kaynak kullanımında hizmet veren üçüncü parti lojistik (3PL) tedarik işletmeleri, ileri seviyede lojistik hizmet taleplerinin ortaya çıkması ve yaygınlaşması sonucunda gelişmektedir. Küreselleşme, tedarik sürelerinin sürekli daha da azalması yönündeki baskılar, müşteri odaklılık ve dış kaynak kullanımı gibi değişimler rekabette avantaj sağlamaya çalışan işletmeler arasında lojistiğe ilgiyi artıran önemli unsurlardır. Tedarik zincirinin entegrasyonu da endüstride rekabet avantajı kazanmak için önemli bir yoldur. Sonuçta, lojistik hizmet sağlayan işletmelerin rolü kapsam ve karmaşıklık bakımından her geçen gün daha çok önem kazanmaktadır. Çünkü bilindiği üzere, lojistik faaliyetlerin bütün içersinde etkileşimli ve eş zamanlı hareketleri, tedarik zincirini oluşturmaktadır. Günümüzde rekabetin özellikle tedarik zincirleri arasında yaşanıldığı düşünüldüğünde, öncelik bileşenlerin her ne şekilde olursa olsun lojistik başarı elde etmesiyle sağlanmaktadır.

E-lojistik; daha fazla bilgi ve hizmetin sunulduğu, geleneksel lojistiğin gelişmiş şeklidir. Daha açık bir anlatımla; geleneksel lojistik süreçlerinde (satınalma, depolama, müşteri hizmetleri vb.) internet teknolojilerinin temel alındığı sistemdir. Elektronik ticaretin gelişimi ile geleneksel lojistik kökten değişmiş; çevik ve yüksek hızlı bir lojistik yaklaşımı gerekli hale gelmiştir. Geleneksel lojistik ile elojistik karşılaştırıldığında, en temel farkın lojistik görüşünün değişiminde yaşandığı görülmektedir. Artık müşteriler “satın alma düğmesi”ne bastıkları andan malları teslim alma zamanına kadar-bazı durumlarda malların dönüş anları- kendilerine özgü, esnek ve yüksek hızlı, hizmet devamlılığı olan teslimatlar talep etmektedirler.

Ürünlerin, doğru zamanda, doğru yerde, doğru bilgi ile sunulması, nitelikli bilgi transferi sağlayan bilgi teknolojileri sayesinde gerçekleştirilmektedir. Lojistik süreçlerde taşıma operasyonlarından, siparişin alınmasına, sevkiyat bilgilerine, teslimat yerleri, dönüş yükü gibi filo yönetiminin temelini oluşturan bilgi teknolojilerine dayalı alt yapısına kadar tüm süreçler, bilgi teknolojileriyle yönetilmektedir. Bilgi teknolojilerine sahip işletmelerin operasyon maliyetleri düşmekte, nitelikli işletmecilikle standardize edilmiş süreç yapılarıyla müşteri memnuniyeti yükselirken, daha rekabetçi yapı oluşturulabilmektedir. Bu nedenle, bilgi teknolojilerinin etkin kullanımı ayrıca bir faaliyet olarak göstermek yanlış olur, bilgi teknolojileri, tüm faaliyetlerin ortak hareket noktası haline gelmiştir.

İşletme kayıtları: Sermaye maliyeti, lojistik faaliyetlerin maliyeti ve standart maliyetler.

• Yönetim: Rekabetçi hareket, satış tahminleri, gelecek trendleri, ürün teklifleri ve yeni pazarlar.

• Sektör/dış veriler: Pazar payı, demografik trendler, mevcut ürün ve ekonomik trendler.

• Operasyonel veri: Taşıma ücreti, ulaşım günlüğü, stok, ürün hareketleri.

• Sipariş işleme: Müşteri lokasyonu, sipariş günlüğü, satıcı, kâr, spariş durumu.

• Rapor oluşturma: Sipariş performansı, taşıma performansı, atık parça ve geri dönüşler, lojistik performans, maliyet raporları gibi verilerden oluşmaktadır.

Yönetim Bilgi Sistemi, (MIS: Management Information System),

• Karar Destek Sistemi, (DSS:Decision Suport System),

• Üst Düzey Yönetim Bilgi Sistemi, (EIS: Executive Information System),

• B2B (Business to Business, İşletmeden-İşletmeye), • B2C (Business to Consumer, İşletmeden-Müşteriye),

• Ekstranet,

• Depo Yönetim Sistemi, (WMS: Warehouse Management Systems)

• Malzeme İhtiyaç Planlaması (MRP: Materials Requirement Planning), • Dağıtım Kaynakları Planlaması (DRP: Distribution Resource Planning),

• Kurumsal Kaynak Planlaması (ERP: Enterprise Resource Planning ),

• Taşıma Yönetim Sistemi (TMS: Transport Management Systems),

• Kurumsal Veri Ambarı ,(EDW: Enterprise Data Warehouse),

• Elektronik Veri Değişimi, (EDI: Electronic Data Interchange),

• Barkod Teknolojisi,

• Radyo Frekanslı Kimlik Belirleme (RFID:Radio Frequency Identification),

Tedarik zinciri yönetimi lojistiğin genişletilmiş bir biçimidir ve aslına bakılırsa tedarik zinciri düşünülenden daha kapsamlı bir faaliyet alanına sahiptir. Tedarik zinciri yönetimi, etkin ve verimli bir şekilde ürün/hizmet üretebilmek için gerekli olan tedarikçilerden son tüketiciye kadarki tüm üretim, lojistik ve servis faaliyetlerinin yönetimidir.

Tedarik zinciri yönetimi, işletmelerin rekabet edilebilir fiyatlarla yüksek kalitedeki malzemeleri ve bileşenleri sağlayabilmesi için tedarikçileriyle birlikte çalışabilme yeteneği olarak da tanımlanmaktadır. Tedarik zinciri yönetiminde tedarikçiler, taşımacılar, işletme içi bölümler ve işletmeler arasında bağlantı sağlayarak, zincir tüm faaliyetlerin koordinasyonunu sağlamaktadır. Ürünlerin, tedarik zincirinde

tedarikçilerden üreticilere ve üreticilerden dağıtıcılara hareketinin koordine edilmesini ve zincirin tüm üyeleri arasında satış tahminleri, satış tarihleri, promosyon kampanyaları vb. bilgilerin paylaşımını içermektedir.

Lojistik trendler küreselleşme, 3PL, İnternet ve teknolojinin etkisi, dış kaynak kullanımı, müşteriye özel çözümler sunulması, e-lojistik, tedarik zinciri entegrasyonu, artan rekabet sonucu düşen kardır.

Veritabanı (database), belli bir alanda ve birbiriyle ilişkili olarak düzenlenmiş veriler topluluğudur.

Bilgi sistemlerinin bütünleştirilmesi, planlama ve kontrol faaliyetlerinin koordinasyonu gibi lojistik kavramı içerisinde belirtilmeyen bileşenleri de içermektedir Teknoloji, tedarik zinciri yönetiminde amaç değil araçtır. Teknolojiyi mevcut süreçlerin üzerine oturtmak çoğu zaman doğru sonuç vermemektedir. Ayrıca, tedarik zinciri yönetimi teknolojilerini kullanabilecek kaliteli insan kaynağının eksikliği hissedilmektedir. İlgili eğitimler ve kariyer planları ile insan kaynağına yapılacak olan yatırımların büyük değer yaratacağı unutulmamalıdır. Başarılı bir tedarik zinciri yönetimi için insan, süreç ve teknoloji boyutlarının bir arada ele alınması gerekmektedir.

Bir örgütün içsel fonksiyonları lojistik, üretim, pazarlama gibi işlevler, dışsal örgütleri tüketiciler, tedarikçiler, müşterilerdir.

Örgütler arası bütünleştirme, lojistiğin ötesine geçen tedarik zincirlerindeki işletme faaliyetlerinin bütünleştirilmesi anlamına gelir. Bir örgütün içsel fonksiyonlarına (lojistik, üretim, pazarlama gibi) ek olarak, yeni ürün girişinde pazarlama zamanını uygun hale getirmek için ürün sürecindeki dışsal örgütleri (tüketiciler, tedarikçiler, müşteriler) bütünleştirme ihtiyacı görülmektedir. Müşteriler için değer ekleyen tedarik zincirindeki karşılıklı işletme süreçlerinin bütünleştirilmesi tedarik zinciri yönetimi olarak açıklanmaktadır.