Amerika Çevre Koruma Ajansı (EPA)’na göre atığın tehlikeli atık olabilmesi iki koşula bağlıdır:

• EPA’nın listelediği üç sınıftan birisine ait olması
  • Kaynağına göre
  • Üretime göre
  • Ticari kimyasal ürünler
• Belirli testlere göre aşağıdaki özelliklerden bir veya daha fazlasına sahip olması
  • Parlayıcılık (ignitability)
  • Korozivite (corrosivity)
  • Reaktivite (reactivity)
  • Toksisite (toxicity)

Korozivite, aşındırıcılık anlamına gelmekte olup kuvvetli asidik ve kuvvetli bazik bileşikler bu özelliğe sahiptir.

MSDS (Malzeme Güvenlik Bilgi Formu (Material Safety and Data Sheet)): Tehlikeli maddelerin; özelliklerine ilişkin ayrıntılı bilgileri, bulunduğu iş yerlerinde tehlikelilik özelliklerine göre alınacak güvenlik önlemlerini, insan sağlığı ve çevreyi tehlikeli maddelerin olumsuz etkilerinden korumaya yönelik gerekli bilgileri içeren belgedir.

Tehlikeli kabul edilen bazı atıklar şunlardır:

• Patlayıcı,
• Oksitleyici,
• Alevlenir,
• Tahriş edici,
  
  • Toksik (Bkz. Sf. 161)

Tehlikeli atık eşik konsantrasyon değerlerinin bazıları aşağıda verilmiştir:

• Parlama noktası ? 55 °C,
• Yüksek seviyede zehirli (toksik) olarak sınıflandırılan bir ya da birden fazla maddedeki toplam konsantrasyonun ? %0,1 olması,
• Zehirli (toksik) olarak sınıflandırılan bir ya da birden fazla maddedeki toplam konsantrasyonun ? %3 olması (Bkz. Sf. 162)

Eğer bir atık üreticisi, tehlikeli atıkları diğer atıklarla karıştırırsa bu karışık atığın tümü tehlikeli atık olarak nitelendirilir ve tehlikeli atık olarak taşınır, depolanır, arıtılır veya bertaraf edilir.

Birbiri ile uyuşmayan atıklar, olası kimyasal tepkimeleri önlemek için ayrı tutulmalıdır. Bu noktada atıkların toplanması ve taşınması sırasında herhangi bir kaçak vb. durumda meydana gelebilecek bir reaksiyon sonucu yangın, patlama, parlama vb. risklerin oluşmaması için bir toplama sistematiği oluşturulmalıdır.

Güvenli ortamı sağlayacak şekilde, atığın miktarı, niceliği ve türü dikkate alınarak, kimyasal reaksiyona girmemesi için kimyasal ve fiziksel özelliklerine bağlı olarak toplanan atıklar ayrı oluşturulmuş bölgelerde depolanmalıdır. Böylece, ortamda özellikle uçucu organik bileşik (UOB) emisyonlarının azaltılması ve iç ortam hava kalitesinin korunması yönünde önlem alınmış olur.

Atıklar, uluslararası kabul görmüş standartlara uygun ambalajlar ile toplanmalı, atığın ambalaj malzemesi ile uyumuna dikkat edilmeli, ambalajlarda zarar olup olmadığı kontrol edilmeli ve ağızları sıkı bir şekilde kapatılmalıdır. Atık ambalajlarının taşınma ve benzeri durumlarda zarar görmüş olması durumunda, sağlam ambalajlar ile değiştirilmelidir. 

Tehlikeli atıkların doğru bir şekilde etiketlenmesi, tanımlama ve toplama/taşıma esnasında çok önem arz etmektedir. Etiketin üzerinde; kimyasal ismin tamamı (kimyasal formül de ilave edilebilir), konsantrasyon ve birimi, ulusal atık kodu, biriktirilmeye başlandığı tarih, tehlike sembolleri ve iş yeri adı ve adresi mutlaka bulunmalıdır.

Bir endüstride oluşan tehlikeli atıklar, bir ara depolama, geri kazanım/bertaraf tesisine gönderilmeden önce tesis içinde asgari 6 ay süreyle geçici depolanabilir. Geçici depolama süresi dolan atıklar, Çevre ve Şehircilik Bakanlığından lisans almış bir taşıma firmasıyla lisanslı bir tesise gönderilir.

İlgili kurum/kuruluşlar, tehlikeli atıkların ambalajlanması, etiketlenmesi ve taşınmasında uluslararası kurallara ve standartlara uymak zorundadır. Bu kural ve standartlar “Tehlikeli Atıkların ve Kimyasalların Karayolu ile Uluslararası Taşınmasını İlgilendiren Avrupa Anlaşması” (ADR) ile belirlenmiştir. Bu anlaşma tehlikeli maddeleri kapsadığı gibi tehlikeli atıkları da kapsamaktadır.

Ülkemizde tehlikeli atıkların taşınması ile ilgili ilk olarak 2005/11 no’lu ve Tehlikeli Atık Taşınımı Konulu Genelge yayımlanmıştır. Bu genelgede, araçların ve firmaların lisanslandırılmasında genel kurallar, lisans alacak araç ve firmaların özellikleri ve lisans verme şartları ana hatlarıyla ele alınmıştır.

Lisanlı taşıma firmaları; tehlikeli atıkların güvenli bir şekilde araçlara yüklenmesi, bunların nakliyesi ve yük boşaltılması işlemlerinden sorumludur. Bu işlemler sırasında ambalajların zarar görmemesi çok önemlidir.

Ambalajlama;

• olağan taşıma işlemlerine dayanabilecekse,
• atık, ambalaj dışına sızmayacak bir şekilde kapatılmışsa,
• ambalaj içerdiği tehlikeli atıktan etkilenmeyecekse,
• ambalaj tehlikeli atık ile temasa geçtiğinde zararlı ve tehlikeli maddeler oluşturmayacaksa
• ve ambalajın dışında tehlikeli atık kalıntıları yoksa

doğru yapılmış kabul edilir.

Genel ambalajlama kurallarına ek olarak bazı atık türleri için de aşağıdaki kurallar dikkate alınmalıdır:

• ADR’nin 4.2 sınıfında sayılan tehlikeli atıkların (kendiliğinden tutuşan maddeler) ambalajları hava geçirmeyecek şekilde kapatılmalıdır.
• ADR’nin 4.3 sınıfında sayılan tehlikeli atıkların (su ile temas ettiğinde yanıcı gaz üreten maddeler) ambalajlaması nem olmayacak şekilde yapılmalıdır.
• ADR’nin 7. sınıfında sayılan tehlikeli atıkların (radyoaktif maddeler) paketlenmesi, mümkün olan en az miktarda radyasyon emisyonu sınırını sağlayacak şekilde yapılmalıdır.

Tehlikeli atık taşıması için kullanılan ambalajlar ADR’ye uygun olarak etiketlenmelidir. Her ADR sınıfı için o sınıftaki atıkların özel tehlikelerini simgeleyen değişik etiket vardır. Eğer bir tehlikeli atık sınıfının birden fazla tehlikeli özelliği varsa bu tehlikeleri belirten etiketler ambalajların üzerlerine konulmalıdır.

Tehlikeli atıklarla ilgili diğer tehlikeli maddelerin taşınmasından farklı olan en önemli husus Mobil Atık Takip Sistemi (MoTAT)’dir. Tehlikeli atıkların taşınması işlemlerinde kullanılacak MoTAT sistemi, her bir taşıma işlemine ilişkin bilgilerin kaynağında kayıt altına alınmasını, atık taşıyan araçların seyir halindeyken takip edilmesini ve atık taşıma işlemlerinin etkin bir şekilde izlenmesi ve denetlenmesini hedeflemektedir.

Mobil cihaz; atık taşıyan araçlar üzerine monte edilecek olan; araç konum bilgisi, aracın durumu, seyrine ilişkin bilgiler ile Bakanlıkça oluşturulan iletişim protokolü kapsamında belirlenen diğer bilgilerin ilgili birimlere aktarılmasını sağlayan, en az bir GPS modülü, mobil iletişim modülü ve veri giriş panelinden oluşan cihazdır.

MoTAT sayesinde;

• Atık akışı etkin bir biçimde takip edilebilecek,
• Uygunsuz tehlikeli atık taşıma işlemleri önlenebilecek,
• Atık üreticilerinin eksik atık beyanları tespit edilebilecek,
• Raporlama süreci doğru bir şekilde gerçekleştirilebilecek,
• Atık taşıma araçlarının coğrafi konumları GPS ile takip edileceğinden herhangi bir kaza vb. gibi acil durumlara en kısa sürede müdahale edilebilecektir.

Tehlikeli atık taşıma işlemlerinde Bakanlık, İl Müdürlükleri, geri kazanım ve bertaraf tesisleri, atık üreticisi, atık taşıma firmaları, atık takip servis sağlayıcıları (ATSS), ilgili taraflardır. Tehlikeli atıkların taşınması ile ilgili yetkili kurum, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı ve Bakanlığa bağlı İl Çevre ve Şehircilik Müdürlükleridir.