Bir bütün olarak değerlendirildiğinde, Afet Yönetimi: riskli alan ve konuların tespiti; doğal, teknolojik, sosyal, beşeri, politik koşulların kontrolü; rasyonel plan, politika ve yöntemlerin geliştirilmesinin sağlanması; karar alıcı ve uygulayıcıların eğitimi dâhil, her detayın düşünülerek yönlendirilmesi, farkındalığın artırılması ve bir kültür olarak benimsetilmesi ile ilgili yönetimde “planlamadan kontrole” kadar olan yönetim sürecini kapsayan, merkezinde kamu yönetiminin yer aldığı, disiplinlerarası bir çalışmadır.

Yapısal olarak devlet teşkilatını ve faaliyetleri itibariyle planlama, personel alma, bütçeleme , yönlendirme, eşgüdüm, raporlama ve kontrol gibi süreçler bütününde kamu politikalarını belirleme ve uygulama yetkisi ile yaptırım gücünü ifade eder.

Doğrudan iklime bağlı: şiddetli sıcak, şiddetli soğuk, kuraklık, kaya düşmesi, fırtına, hortum gibi;

Jeolojik: deprem, toprak kayması, kaya düşmesi, çığ, volkan patlaması, tsunami vb; Teknolojik: biyolojik, nükleer, kimyasal silahlar ve çeşitli kazalar (maden, sanayi);

Siyasi: savaşlar ve terör;

Biyolojik: erozyon, orman yangınları ve salgın hastalıklar, böcek istilaları gibi.

Sürdürülebilir Kalkınma Gelecek kuşakların kendi ihtiyaçlarını karşılayabilme imkânlarını ortadan kaldırmadan, bugünkü kuşakların ihtiyaçlarını karşılayarak kalkınabilme ve ekonomik, sosyal, çevresel hedefler arasında denge kurulması esasına dayanan bir kalkınma ve gelişme yaklaşımı (2872 sk md.2).

Bir tehlikeye maruz kalmış topluluğun ya da toplumun veya bir sistemin, temel yapılarının korunması ve yenilenmesi de dahil olmak üzere, ortaya çıkan bir tehlikenin etkilerine zamanında ve etkili bir şekilde direnebilme, uyum sağlayabilme, değişim ve dönüştürebilme ve iyileştirebilme kabiliyeti göstermesi olup, risk yönetimini kullanarak işlevselliği sağlanabilir.

Kriz: Normal düzeni bozan, toplum için olumsuz sonuçlar doğurma olasılığı bulunan fiziksel, sosyal, ekonomik ve politik olayların ortaya çıkması hâli

Belirli bir tehlikenin, gelecekte belirli bir zaman süresi içinde meydana gelmesi hâlinde, insanlara, insan yerleşmelerine ve doğal çevreye, bunların zarar veya hasar görebilirlikleri ile orantılı olarak oluşturabileceği kayıpların olasılığı

Kuruluşların mevcut durum, misyon ve temel ilkelerinden hareketle, geleceğe yönelik bir vizyon oluşturmalarına, bu vizyona uygun orta ve uzun vadeli amaçlarını, temel ilke ve politikalarını, hedef ve önceliklerini, performans ölçütlerini, hedeflerine ulaşabilmek için izlenecek yöntemler ile kaynak dağılımını belirlemelerine ve ölçülebilir göstergeler geliştirerek, faaliyetlerini izleme ve değerlendirmelerine imkân sağlayan, katılımcı ve esnek bir planlama süreci.

Temel unsurları itibariyle “ilgileri önceden çeşitli yöntemlerle bilgilendirerek ‘farkındalık’ yaratmak ve kendilerini tehlikeli bir durumdan kurtaracak ‘zamanı’ kazandırmak” faaliyetidir.

Erken uyarı bir süreçtir ve başarısı iki önemli unsurun bütünlüğünü gerektirmektedir. İlki, “uygun teknolojiyi kullanmak”; ikincisi ise afetin tehlike derecesine göre, bölgesindeki yerel halkı bu süreçte “ikna ederek yönetebilmek” kabiliyetidir

Kamu Yararı: Toplumda ortak iyiyi sağlamak için yerine getirilmesinde adalet ve hukuka uygunluk ile ilişkilendirilen bir yerindelik ölçütüdür. İdarenin faaliyetleri , aksi kanıtlanmadıkça kamu yararınadır.

Afet Öncesi Risk Hazırlıkları; Afet Tipinin Belirlenmesi, Etkileri Tahmin ve Azaltma (kurtarma, iyileştirme ve yeniden yapılanma), Erken Uyarı ile Müdahale.

Afet Sırası Hazırlıkları; Müdahale

Afet Sonrası Kriz Hazırlıkları; Afetin Şiddetinin Belirlenmesi, Etkileri Tespit ve İhtiyaçları Giderme, Kurtarma ve İyileştirme olarak öngörülmektedir.

Hyogo Protokolü (2005-2015) afet yönetim planlamasında: afetlere karşı kurumsal ve toplumsal farkındalıkları ve afet öncesi “riskleri belirleyerek zarar azaltma, hazırlık, müdahale ve iyileştirme süreçlerindeki bütünleşik çalışmaları” önemseyerek öne çıkarmıştır. 

Sendai Çerçeve Planı (2015-2030), afetlerde risk azaltma ile yönetimde çok aktörlü yönetişim modelini benimsemiş olup Japonya’nın Sendai yerleşiminde yapılan üçüncü Birleşmiş Milletler Dünya Konferansında 18 Mart 2015 tarihinde kabul edilmiştir. Protokol, kabulünü izleyen 15 yıllık dönemde, yaşamsal kayıplar kadar; kültürel, ekonomik, fiziksel, sosyal ve çevresel konularda da, bireysel, toplumsal ve ülkesel boyutta kalkınmayı sekteye uğratacak varlık kayıplarını azaltmayı, “afet risklerini azaltarak” sağlamayı hedeflemektedir.

Bir afet durumunda, yürütülen eylemlerle hayat kurtarmak, acıları hafifletmek ve ekonomik kayıpları azaltmak için, afet ortaya çıkmadan yani afet öncesinde hazırlanan planlar sayesinde afetin üstesinden gelinmesi çalışmalarıdır. Mukavemet süreci çalışmaları, olay sonrası faaliyetleri planlar. Bu çalışmalar; Acil yardım desteği sağlanması, İncinme ve zarar olasılığının azaltılması, Kurtarma operasyonlarının hızı, Sistemlerin normal işleyişine dönmesi (normal hayatın başlaması) başlıkları altında incelenmektedir.

Yedinci Beş Yıllık Kalkınma Planı (1996- 2000)

Afet yönetiminde mevcut örgütsel yapılanmada, temel olarak, “Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı” ve “Hizmet Birimleri” ile “Afet ve Acil Durum Danışma Kurulu”, birimleri yer almaktadır.

1. Başkanlık hizmetlerini ilgili mevzuat hükümlerine, kalkınma planları ve yıllık programlara, Başkanlığın amaç ve politikalarına, stratejik planlarına, performans ölçütlerine, hizmet kalite ve standartlarına ve bütünleşik afet yönetimi ilkesine uygun olarak yürütmek,
2. Afet ve acil durum hallerinde müdahaleyi koordine etmek ve üst makamları bilgilendirmek,
3. Sivil savunma arama ve kurtarma birlik müdürlüklerinin görev yerlerini, ilgili kamu kurum ve kuruluşları ve sivil toplum kuruluşları ile koordine ederek belirlemek,
4. 2003 tarihli ve 5018 sayılı Kamu Malî Yönetimi ve Kontrol Kanunu uyarınca bir iç denetçi atamak,
5. Resmî ve özel kurum ve kuruluşlar ile ilişkileri yürütmek,
6. Basın ve halkla ilişkiler faaliyetlerini planlamak ve yürütmek,
7. Başkanlığın yıllık çalışma raporu ve eylem planını hazırlamak,
8. İçişleri Bakanı tarafından afet veya acil durum olarak nitelendirilen toplumsal olaylar, iç ve dış tehditler gibi diğer olay ve durumlarda verilen görevleri yürütmek, ulusal düzeyde etkin koordinasyonu sağlamak.
9. İçişleri Bakanı tarafından verilecek benzeri görevleri yapmak.

Tarama - Temel veri tabanlarını ve elektronik harita bilgilerini kullanarak sorunları belirlemek,

Analiz – Öngörü ve bilgi teknolojisini kullanarak, sorunların özelliklerinin kök nedenine inme, araştırarak çözümleme,

Etki-Tepki - Yerel toplulukla birlikte çalışarak sorunları giderecek ve/veya etkisini azaltacak çözümleri geliştirmek,

Değerlendirme – Önerilen çözümlerin işe yaraması halinde, bu olaydan ne ders alındığını belirlemek, geleceğe yönelik öğrenilmiş dersler olarak stratejiler geliştirmek önemlidir.

1. Haberleşme, ulaşım ve trafik güvenliğinin sağlanması,
2. Can kaybının en aza indirilmesi (kurtarma),
3. Emniyet ve asayişi sağlanması, suç unsurlarının denetlenmesi,
4. Ölü ve yaralıların yıkıntı altından çıkarılması,
5. Tıbbî ilk yardım, hasta ve yaralıların hastaneye nakli,
6. Ölenlerin def’in çalışmalarının takibi,
7. Yangınların söndürülmesi,
8. Acil barınmanın sağlanması,
9. Hastalıkları önleyecek sağlık koşullarının sağlanması ve gerektiğinde karantina uygulamasına gidilmesi,
10. Yiyecek, giyecek, ısınma ve barınma gibi temel ihtiyaçların karşılanması,
11. Elektrik, su ve kanalizasyon sistemlerinin çalıştırılması
12. Yıkıntı kaldırma ve temizlemenin yapılması,
13. Zararların tipi ve boyutunun saptanmasına yönelik önlemlerin alınması
14. Tehditlerin saptanması ve sürdürülebilir güvenirliliğin temini,
15. Yerleşikler için psikolojik destek kadar, halka psikolojik destek verenler ekiplerin de süreç içinde bozulan psikolojilerini dikkate alarak ekip takviyesi yapılması,
16. Yapılan işlerin tatminkârlığının sürekli denetlenmesi