İnsan bedenini oluşturan dokular, epitel doku, sinir doku, kas doku ve bağ dokudur.

Epitel doku, bedenin dış ve iç yüzeyini kaplar. Bedenimizi koruma görevi ve dış ortamla olan her türlü iletişimini sağlar.

Sinir doku, uzunluğu 1 metreyi bulabilen sinir hücrelerinden oluşur. Sinir hücreleri bir araya gelerek bir sinir oluşturur. Sinirler bedenimiz içinde uzaklara ulaşabilir ve çok hızlı haberleşme sağlar. Bedenle beyin arasındaki iletişimi yapar. Kaslarla birlikte çalışarak her türlü beden hareketlerini yapabilmemizi sağlar.

Kas doku, Kendi başına hareket edebilen bazı kan hücreleri ve sperm hariç bedendeki her türlü hareketten kaslarımız sorumludur. Hareket sisteminin aktif elemanlarıdır. Kaslarımız kemikler ve eklemlerle birlikte bedenimizdeki isteğe bağlı (kol, bacak ve başımızın) hareketlerini sağlar. 

Kas dokuları yürek kası, düz kas ve çizgili (iskelet) kas olmak üzere üçe ayrılır. Yürek kası, özel bir yapıya sahiptir ve kalbin istem dışı dakikada 70 kere atarak kanımızı bedenin her tarafına pompalar. Düz kas, tamamen isteğimiz dışında hareket eden damar, sindirim sistemi, boşaltım sistemi ve üreme sistemi gibi yapılarda bulunur ve buraların hareketlerini sağlar. Çizgili (iskelet) kas, kas lifi de denen kas hücrelerinin bir araya gemesiyle oluşur.

Bağ doku, Hücreler arası bir boşluk (matriks denir) ve bu boşluk içine yerleşmiş çeşitli hücre ve lif tiplerinden oluşmuş bir dokudur. Bağ dokusu, kan ve lenf doku, gerçek bağ doku, kıkırdak doku ve kemik doku olmak üzere dört ana gruba ayrılır.

1. Vücudu destekler, korur ve kasların oluşturduğu kuvvet aracılığıyla hareketi sağlar. Vücudu yer çekimine karşı destekler. Vücudun yumuşak organlarını korur. Kafatasının kaynaşmış kemikleri beyni hasarlara karşı, omurga omuriliği, göğüs kafesi ise kalp ve akciğerleri yaralanmalardan korur.

2.Bazı kemiklerin iliği kan hücrelerini üretir.

3. Kalsiyum ve fosfor gibi mineralleri depolar.

4. Kemikler, kaslarla birlikte vücut hareketini sağlamak için basit bir kaldıraç sistemi şeklinde çalışır.

Bedenimizdeki kemikleri boyut ve şekillerine göre altı gruba ayırabiliriz. Bunlar, uzun kemikler, kısa kemikler, yassı kemikler, havalı kemikler, düzensiz kemikler ve diğer tip (sesamoit kemikler) kemiklerdir.

Sert kemik doku periostiyumun altında yer alır. Bu doku genel olarak çok sert ve dayanıklıdır. Uzun kemiklerin diyafiz bölgesinde daha çok bulunur. İçinde mikroskopta ancak görülebilen ve kemik boyunca uzanan kanallar vardır. Kanallı yapı hem dayanıklılık, hafiflik hem de sert doku içinde iletişim sağlar çünkü içlerinden kan damarları ve sinirler geçer. Süngerimsi kemik doku ise uzun kemiklerin uç kısımlarında (epifizde), omurgamızı oluşturan omur kemiklerinde ve yassı kemiklerin iç kısımlarında bol bulunur. Sert dokuya kıyasla biraz gevşektir ve içinde bolca boşluklar vardır. Bu boşluklar dokuya süngerimsi görünüm ve çok sağlamlık verir. Boşluklarda bağ doku, kan damarları ve kırmızı kemik iliği bulunur.

Eklem iki kemik arasında veya kemik ile kıkırdak arasında bulunan birleşme yeridir. Görevlerine göre oynamaz eklemler, yarı oynar eklemler ve tam oynar eklemler olmak üzere üçe ayrılır.

Kasları kemiklere bağlayan bağlara tendon denir. Tendonlar, kas kasılması sonucu oluşan kuvveti kemiğe aktaran iletici yapılardır. Tendon, vücudumuzdaki eklemleri açıp kapamaya yarar. 

Eklemleri birbirine bağlayan hareket sırasında eklemin bütünlüğünü koruyan fibröz bağ dokusundan oluşan yapılara ligament denir.

Burkulan bölge ve çevresinde ödem adı verilen şişlikler, burkulan bölgede hareket kaybı ve hareket kısıtı ve ağrı-acı gözlenebilir. 

Yapılacak olan ilk uygulama bölgeye soğuk uygulamadır. Burkulan bölge kalp seviyesinden yukarı kaldırılmalıdır. Burkulan bölge kan dolaşımını engellemeyecek şekilde hafif bir basınç oluşturacak şekilde elastik bir bandajla sarılmalıdır.

Eklem bulunduğu şekli ile hareket etmeyecek şekilde tespit edilmeli yani sabitlenmelidir. Hastada kanama olabileceği düşüncesiyle beden sıcaklığının korunması amacıyla hastanın üzeri örtülmelidir. Çıkık bölgenin etrafı sargıya alınıp sabitlendi ise çıkığın alt bölgesinde kalan deri kısmından derinin rengi, ısısı ve nabız alınabiliyorsa nabız kontrolü yapılmalıdır. Çıkıkla karşılaşıldığında çıkık eklem üzerine soğuk uygulama yapılabilir. Çıkık olan bölge kalp seviyesinden yukarı tutularak 112 acil servise haber verilmeli ya da en yakın sağlık kuruluşuna hasta yönlendirilmelidir. 

Kırık belirtileri şöyle özetlenebilir: Kırık kemik sesi, hareket sınırlaması, şiddetli ağrı, kırık bölgede ödem veya şişme, şekil ya da görünüm bozukluğu.

Kırıklar ortaya çıktıktan sonra ilkyardımda önemli olan mevcut kırığın bedene daha fazla zarar vermesini engellemek, kişinin daha az acı çekmesini sağlamaktır. 

Kafatası kırıkları ve kemik uçları, hasar gören bölgede kan, hasar gören bölgede ağrı, kol ve bacaklarda his kaybı ya da uyuşma, hareketlerde azalma ya da kısıtlılık, kol, bacak, ayak ya da ellerde karıncalanma, baş dönmesi, hafıza kaybı ve beyin sarsıntısı baş ve omurga yaralanmalarında ortaya çıkan bulgulardır. 

Köprücük kemiği kırıklarında öncelikle dolgu malzemesi (yumuşak olan bir bez, gazete kağıdı …) koltuk altına konarak koltuk altı boşluğu doldurulur. Önemli olan bölgenin hareketsiz hâle getirilmesidir. Köprücük kemiği kırıklarında omuzlar sargı bezi ya da sargı bezi hâline getirilmiş bezlerle sarılarak tespit edilir. Her iki omuza sarılan sargılar gergin bir şekilde birbirine bağlanır. Ayrıca elde yeteri kadar sargı bezi varsa ön kol üçgen sargı ile boyundan askıya alınır.

Hastaya en az hareket ettirecek şekilde müdahale edilmelidir. Sabitleme işleminde genel kırık müdahalesinde olduğu gibi bir alt ve bir üst eklem içinde olacak şekilde atelleme yapılmalıdır.

Bilinç düzeyinde bayılmadan komaya kadar gidebilen bozukluklar, bedende çeşitli nedenlerle ortaya çıkan kan dolaşım yetersizliği yani şok durumları, merkezî sinir sisteminde ortaya çıkan havale durumları, kan şekeri düzensizliği, kalp rahatsızlıkları, zehirlenme, çeşitli hastalıklar ve ani tansiyon yükselmesi ve düşmesi acil müdahale gerektiren acil durumlar içerisinde yer alır.

Bilinç kaybı olan hasta ile karşılaşıldığında hemen yanımızda bulunan kişiye 112 acil servis arattırılmalı, durumla ilgili bilgi verilmelidir. Eğer olay yerinde tek başımıza isek hemen ABC değerlendirmesi yapılmalıdır. 

Bayılan bir kişi ile karşılaşıldığında ilkyardımcı öncelikle kendisinin, çevresinin ve yaralının güvenliğini sağlamalıdır. Bu işlemi gerçekleştirdikten sonra hasta ya da yaralının yanına gelerek nasılsın şeklinde sözel uyarılar verirken bir yandan da yetişkinlerde ve çocuklarda omuz başlarından hafifçe vurarak-sarsarak, bebeklerde ise ayak tabanına vurarak bilinç durumu kontrol edilir. Bilinç yoksa ve yanımızda birileri varsa 112 acil servis hızla arattırılır. Kişide bilinç yoksa kişi hemen sırtüstü sert bir zemine yatırılır ve kişide ABC kontrolü yapılır.

Bayılmadan daha ciddi bir durum olan komanın belirtileri yutkunma, öksürük reflekslerinin ortadan kaybolması, uyarılara (sesli, ağrılı ve ışıklı) tepkisizlik, idrar ve gaita kaçırmadır.

Koma pozisyonu yarı yan yatar pozisyonudur. Bu pozisyonun tercih edilmesinin sebepleri kişinin yan yatmasından dolayı dil kökünün geri kaçmaması ve kusması hâlinde kusmuğun ağzının yanından akması soluk borusunu tıkamamasıdır. Koma pozisyonu solunum ve dolaşım sistemlerinin en rahat çalıştığı pozisyondur.

Havalenin nedenleri başlıca kafa bölgesine alınan darbeler, bedene uyuşturucu-uyarıcı maddelerin alınması, toksik maddenin bedene girişi, yetersiz beslenme, çeşitli virüslerin bedene girişi (kuduz gibi), endokrin yani hormonal sistemin bozukluğu, beden sıvı ve elektrolit dengesi bozuklukları, çeşitli hastalıklar ve aşırı yüksek ya da düşük beden ısısıdır. 

Ateşin yüksek olduğu durumlarda ilkyardımcı olarak hastanın giysileri çıkartılmalı gerekirse hasta çıplak kalmalıdır. Ateş ölçümü yine yapılmalı ateş tekrar yükseliyorsa bu kez musluk suyu ile ıslatılmış ıslak havlu ile hastanın bedeni silinmeli, koltuk altına, kasıklarına, dirseklerine konulmalıdır. Ateş hâlen düşmüyorsa ılık bir duş da aldırılabilir. Tüm bu yapılanlara da rağmen ateş yükseliyorsa vakit kaybetmeden 112 acil servis aranmalı ya da en yakın sağlık kuruluşuna gidilmelidir. 

Sara krizlerinde ilkyardımcı şunu asla unutmamalıdır. “Bu kriz süreci kişinin kendi elinde olmayıp yaşanacak bir süreçtir. İçerden ya da dışardan bir müdahale ile bunu durduramazsınız.” Bu prensipten yola çıkarak sara krizi geçiren bir kişiyi çok sıkı tutmak, ona tokat atmak ya da vurmak, bağlamak gibi hareketlerden kaçınılmalıdır. Sara krizlerinde önemli olan kriz anında kişinin kendine zarar vermesini engellemektir. 

Şeker hastalığının tipik belirtileri şeker hastası olan kişinin aşırı susaması, aşırı idrar yapması ve aşırı yemesidir. Aynı zamanda hâlsizlik, yorgunluk, görme kusurları, ellerde ve ayaklarda titreme, uyuşukluk, yara iyileşme süresinin uzaması, kaşınma hissi, sık sık hasta olma, bulantı, kusma, karın ağrısı, deride kuruluk eşlik eder.

Dolaşım sisteminin esas fonksiyonu dokulara yeterli oksijen ve besin maddeleri sağlamak ve dokularda oluşan metabolik artıkları dokudan uzaklaştırmaktır. Bir organa oksijen ve besin sunumunu belirleyen en önemli faktör organın kanlanmasıdır. Bu gerçekleşmezse şok tablosu ortaya çıkar.

Şok pozisyonunun temel amacı diğer organların kanlanmasını azaltarak beyne giden kan akımını arttırmaktır.

Sıvı kaybına bağlı oluşan hipovolemik şok, kalp kaynaklı sıkıntılardan oluşan kardiyojenik şok, beyindeki dolaşım sistemini kontrol eden bölgelerden kaynaklı oluşan nörolojik şok, damar genişlemesi kaynaklı oluşan distribütif şok bedende şok durumuna yol açan olaylardandır.

Kalp krizi durumu ya da şüphesi ile karşılaşıldığında ilkyardımcı panik yapmadan güvenlik tedbirlerini almalı, hasta ya da yaralının yanına yaklaşmalı, onu sakinleştirmeli, rahat nefes almasını sağlamalıdır. Kalbin iş yükünü azaltmak için hastanın hareket etmesi engellenmeli, hastaya yarı oturur bir pozisyon verilmelidir. Kişi eğer ilaç kullandığını beyan ediyorsa kişiye ilaçlarını almasında yardım edilmelidir. 112 acil servise haber verilmeli, kişi asla yalnız bırakılmamalı, yaşam bulguları yönünden değerlendirilmelidir. Hastada solunum ve dolaşım durması tespit edilirse derhâl temel yaşam desteğine geçilmelidir.

Bu tür durumda oluşan yara içi kurcalanmamalı, yara ovalanmamalı, enfeksiyon için gerekli tedbirler alınarak gerektiğinde en yakın sağlık kuruluşuna gidilmelidir.

Eğer göze batan cisim çok iyi tanımlanamıyorsa, göze bir cisim (çivi, tahta, demir parçası, delici alet) batmışsa göze asla müdahale edilmemeli cerrahi müdahale gerekebileceğinden en yakın sağlık kuruluşuna gidilmeli ya da 112 acil servise haber verilmelidir. Batan cisimden tetanoz olunabilme ihtimali de olduğu için bu konuda da hasta ya da yaralı uyarılmalıdır. Göz ovuşturulmamalı, kaşınmamalı ve göze baskı yapılmamalıdır. Ancak toz, kıl, kirpik gibi basit cisimler göze kaçtığında ilkyardımcı net bir görüş açısı ile olaya müdahale etmeli; temiz yumuşak bir bezle cisim alınmalıdır. Gerektiğinde göz bol su ile de yıkanmalıdır.

Kulağa cisim kaçması durumunda kulak içine kesinlikle herhangi bir sert sivri cisimle müdahale edilmemelidir. Enfeksiyonlara ve kulak içindeki cisimlerin şişmesine yol açacağı için kesinlikle su dökülmemelidir. Böcek

Burna kaçan bir cisim kişinin nefes almasını zorlaştıracak ve kişiye rahatsızlık verecektir. Bu nedenle hangi burun deliğinde ise cisim diğer burna baskı yapılarak hızlı bir şekilde burundan nefes verilmelidir. Cisim çıkmıyorsa zorlanmamalı, en yakın sağlık kuruluşuna gidilmelidir.