Aşılama/bağışıklama uygulamalarının beş yaş altı çocuklar, gebeler ve yaşlılar açısından diğer yaş gruplarına ve dönemlere göre daha önemli olduğu söylenebilir. Çünkü bu özel dönemler bireylerin hastalıklara karşı en duyarlı olduğu dönemler olarak da bilinmektedir.

Bulaşıcı ya da bulaşıcı olmayan bazı hastalıklardan korunmak için vücutta savunma mekanizmalarının göstergesi olan maddelerin (antikor) istenilen/koruyucu seviyeye ulaşması aracılığı ile bağışıklık/direnç sisteminin güçlenmesidir. Bağışık, bireylerin toplumda yeterli sayıda olmasına bağlı olarak ilgili hastalığın bulaşmasının azalması ve hastalığın görülmesininin engellenmesine de “herd immünite” adı verilir.

Dünya Sağlık Örgütü tarafından 1974 yılında küresel düzeyde çiçek hastalığını eradike edilmesi için uygulanan başarılı program temel alınarak bütün ülkelerdeki çocukların yaşam kurtarıcı aşılardan yararlanmaları için başlatılmış bir programdır. Bu program kapsamında hedeflenen ilk hastalıklar; difteri, boğmaca, tetanoz, kızamık, çocuk felci ve verem olmuştur.

Faaliyet alanı olarak temel sağlık hizmeti denildiğinde aşağıdaki sekiz konu akla gelmelidir:

1. Halkın sağlık eğitimi
2. Yeterli ve dengeli beslenme
3. Temiz suya ulaşabilme
4. Ana çocuk sağlığı ve aile planlaması hizmetleri
5. Bulaşıcı hastalıklara karşı bağışıklama
6. Endemik hastalıkların kontrolü
7. Sık görülen hastalıkların tedavisi
8. Temel ilaçların sağlanması

Alma Ata Bildirgesine taraf olan ülkelerde bulaşıcı hastalıklara karşı bağışıklama 1978 yılından bu yana temel bir sağlık hizmeti olarak tanımlanmıştır.

Her ülke kendi aşılama programını kendisi hastalık ve ölüm nedenlerine, ekonomik koşullarına, toplumun gereksinimlerine, vb. göre belirler. Hastalığın ülke açısından önemi ve önceliği ortaya konulmalı, aşı uygulaması hastalığın çözümüne katkı sağlamalı, hastalık aşılama ile kontrol altına alınabilmeli, aşının etkinliği, koruyculuğu, güvenilirliği, uygulama şekli, saklama koşulları, bağışıklık süresi gibi teknik konular değerlendirilmeli, aşı ekonomik açıdan uygulanabilmeli, aşı programının uygulanması için politik açıdan “kararlı” olunmalıdır. Aşı toplum tarafından kabul edilmeli ve toplum katılımı sağlanmalıdır.

Aşılama için bireyin sağlık kurumuna başvurduğu her an bir “fırsat” olarak algılanmalıdır. Başvuru sırasında yaşa, gereksinime göre eksik olan aşı belirlenip hemen eksiklik tamamlanmalıdır.

Aşı uygulamalarında kullanılan teknikler aşağıda sunulmuştur:
1. Kas içi: Difteri-Boğmaca-Tetanoz aşısı, Hepatit B aşısı, grip, kuduz aşıları bu yolla yapılır.
2. Ağız yoluyla: Canlı çocuk felci aşısının yapılma yöntemidir.
3. Buruna damlatma yoluyla
4. Deri içi: BCG aşısı bu yolla yapılır.
5. Deri altı uygulaması da aşıların uygulanmasında kullanılan bir tekniktir.

Bütün aşılama teknikleri kullanılırken genel hijyen kurallarına dikkat etmek gerekir.

Difteri-Boğmaca-Tetanoz aşısı, Hepatit B aşısı, grip, kuduz aşıları

Canlı aşılarda aşı içinde yer alan mikroorganizma canlıdır, ancak uygulandığında zararsızdır, hastalık oluşturmaz. Kızamık, Kızamıkçık, Kabakulak, Suçiçeği, Verem (BCG) aşıları canlı aşılar için verilebilecek bazı örneklerdir.

Subunit aşılardır.

Aşıların üretiminden aşı uygulanacak kişiye ulaşıncaya dek soğuk bir şekilde saklanması, taşınması işlemine ve bu işlemi sağlayan her türlü kişi, araç-gerece ve bu sistemin tümüne soğuk zincir adı verilir.

Buzdolabında sıcaklığın +2 ve +8 derece arasında olması önerilmektedir.

Hepatit B (Sarılık), Verem, Kızamık, Kızamıkçık, Kabakulak, Çocuk felci (poliomyelit), Zatürree, Boğmaca, Difteri, Tetanoz ve Grip. 

Bu dönemde tetanoz aşısının gebeliğin 20. haftasından sonra yapılması önerilmektedir.

Yaşlılık dönemi özel bir dönemdir. Ülkemizde ise mevsimsel grip aşısı ve zatürre aşıları 65 yaş ve üzerine devlet tarafından maliyeti karşılanan aşılardır.

Sarı humma

Temel amaç korunma olmalıdır.

1. Erken doğan bebekler (prematür bebek)
2. Düşük doğum ağırlıklı bebek
3. Ateşin 38,5 dereceden düşük olduğu üst solunum yolu hastalıkları
4. Emzirme
5. Malnütrisyon (yetersiz beslenme)
6. Alerjik nezle
7. Antibiyotik almak
8. Lokalize (bölgesel, sistemik olmayan) cilt iltihapları
9. Süregen kalp, akciğer hastalıklarının varlığı
10. Doğum sonrası sarılık geçirme durumu

Aşılama hizmetlerinin toplumda istenilen düzeye ulaşabilmesi için sunulan hizmetlere toplum katılımının sağlanması gerekir. Toplum katılımı için ise hizmetlerin ücretsiz ve sürekli olarak ulaşılabilir olması önemlidir. Bununla birlikte toplumun var olan aşılarla ilgili her türlü bilgiye sahip olması gerekir. Aşı ile korunabilir hastalıklarla ilgili bilgi sahibi olmak toplumun bu hizmetten yararlanma düzeyini artırmasına katkı sağlar. Farkındalığın artması için ise küresel düzeyde bazı özel günlerin önemi bulunmaktadır. Örneğin, 21-28 Nisan haftasında Dünya Sağlık Örgütü tarafından Dünya Aşılama/Bağışıklama Haftası etkinlikleri düzenlemektedir. Bu etkinlikler sürece toplum katılımını arttırmaktadır.