İlaçların vücutta belli bir organı, dokuyu veya etkeni (bakteri, parazit gibi) etkileyebilmeleri için, etki yerindeki miktarın belli bir eşik değeri (en küçük etkili miktar veya yoğunluk) aşması gerekir.

Emilme bakımından hayvan türleri veya grupları arasında önemli fark vardır; yağda iyi çözünen maddeler etçillerde (kedi, köpek gibi) otçullara (koyun, sığır gibi) göre daha kolay ve iyi emilirler.

Yağ/su dağılım katsayısı: Yağ (eter, kloroform, oktanol gibi organik çözücüler) ve sudan oluşan ikili bir sistemde bir maddenin bunlar arasındaki dağılım oranını ifade eder.

Glikozun sindirim kanalından emilmesi, plazmadan alyuvarlara ve MSS’ye girmesi, akciğerlerde oksijenin hemoglobine (Hb) bağlanması, amino asitlerin hücrelere girmesi, bazı kuvarterner amonyum bileşiklerinin ve kobalaminin bağırsaklardan emilmesi büyük ölçüde kolaylaştırılmış difüzyonla gerçekleşir.

Referans ilaç: İlacı veya tıbbi ürünü ilk geliştiren veya ruhsatlandıran firmanın ürünüdür.

Jenerik ilaç: Referans ilaçla biyoeşdeğer olup-olmadığı incelenen firmanın ürünüdür.

Kan-beyin engeli: Beyinde kapillar damarlar (ince damarlar) etrafında özel hücrelerden oluşan ikinci bir kılıf daha vardır; burada ilaçlar iki hücre katmanını geçerek beyin dokusuna ulaşmak zorundadırlar. Bu yapı ilaçların geçişine kolay izin vermez ve bir engel gibi davranır.

pH dağılım hipotezi: Bu hipoteze göre bazik ilaçlar pH’nın düşük (yani asidik), asidik ilaçlar ise yüksek (yani alkalik) olduğu tarafta toplanırlar.

Basit difüzyona elverişli bir zarla (yarı-geçirgen zar) ayrılmış ve aralarında pH farkı bulunan iki bölmeli bir sistemde herhangi bir ilaç, iyonlaşmasına elverişli olan tarafta daha yüksek yoğunlukta toplanır. pH dağılım hipotezine göre gerçekleşen bu durum iyon tuzağı olarak bilinir.

İlaçlar ve diğer maddeler biyotransformasyon sonucu kendilerinden daha etkili veya zehirli metabolitlere de çevrilebilirler; bu durumda BT ise biyoetkinleşme olarak bilinir. Bazı maddeler ön-ilaç halindedirler; biyoetkinleşme ile etkin metabolit (veya etkin şekli) oluşur.

Stokrom P450 enzimleri: İndirgenmiş halde (Fe⁺⁺) oksijen, karbonmonoksit gibi maddeleri bağlar; karbonmonoksite maruz kaldıklarında 450 nm dalga boylu ışığı doruk seviyede emdikleri için bu ismi alırlar.

Birleşme olarak bilinen son tepkime (Faz II tepkime) aslında bir sentez olayıdır; esasta Faz I tepkimelerle değişikliğe uğrayan molekül kısmında oluşur.

Safrayla bağırsaklara gelen etkin veya etkin olmayan metabolitler (özellikle glukuronidler) burada bazı enzimler (ß-glukuronidaz gibi) tarafından ayrıştırılır; serbest kalan ilaç molekülleri kısmen emilerek karaciğere ve oradan da sistemik dolaşıma geçerler; bu
durum bağırsak-karaciğer dolanımı diye bilinir.

Bu konu esasta ilaçların etkilerini (etki şekli, etkinlik, etki/etkiler) kapsar; doz-yoğunluk ve doz-etki ilişkisi, ilaçlar arasındaki etkileşmeler, ilaçların etkisini değiştiren faktörler, ilaca direnç ve bağımlılık, ilaçların istenmeyen etkileri de bu kapsamda değerlendirilebilir.

İyon-kanalı: Hücre zarında var olduğu ve içinden iyonların (Na, K, CL gibi) geçtiği kabul edilen protein yapılı kanallardır.

G-proteinler: Hücre zarında bulunurlar; isimlerini guanin nükleotidleri (guanozintrifosfatGTP, guanozindifosfat-GDP gibi) ile etkileşmeleri sebebiyle alırlar. Genellikle Tip 1 reseptörler aracılığında etkiyen ilaçların etkilerinin oluşmasına aracılık ederler.

İkinci haberciler: İlacın etkisi ile hücre içinde oluşan ve ilacın sonuçta etkisinin oluşmasına kadar gidecek olaylar zincirindeki maddelerdir.

Agonist: Bir madde bir reseptör veya hedef noktayı etkiliyor ve etkiyi başlatıyorsa bu agonist olarak tanımlanır. Adrenalin ve efedrin ?A-R ve ßA-R’lerin; asetilkolin (Ak) ve arekolin nikotinik ve muskarinik asetilkolin reseptörlerin (nAk-R, mAk-R); morfin, meperidin ve etorfin opioid reseptörlerin (O-R) agonistidirler.

Saksitoksin: Midye, istiridye, deniz tarağı gibi kabuklularda bulunur.

Sağaltım penceresi: Bu terim, plazmada en küçük etkili yoğunluğu ile en yüksek dayanılabilir yoğunluk arasındaki farkı ifade eder.

Doz, bilindiği gibi istenen etkiyi oluşturan ilaç miktarıdır; etki de, kullanılan ilaç miktarına göre değişir. Şöyleki, barbitüratlar küçük miktarlarda yatışmaya, büyük dozlarda uykuya yol açarlar. Apomorfin ve ipeka küçük dozlarda balgam söktürücü, büyük dozlarda kusturucu etki yapar.

Yoksunluk belirtileri: Kullanılan maddenin kesilmesini takiben kişinin iradesi dışında gelişen veya ortaya çıkan kişinin kendisine, çevresine, topluma zarar veren belirtilerdir; böyle bir kişi, kendisini topluma kazandırma merkezlerinde kontrol altına alınmalı ve tedavi edilmelidir.

Kullanılan maddenin kesilmesi halinde şahıs ciddi ve dayanılmaz tepkiler gösteriyor, maddenin verilmesiyle sakinleşiyorsa bu durum iptila olarak bilinir; kendini iyi hissetme hali (öfori) olarak da bilinen bu duruma daha ziyade morfin, heroin, kokain gibi maddeler yol açar. İptila, kişinin kimyasal maddeyi iradesi dışında kullanması halidir.