Konak: Bir parazitin hayatının tümünü veya bir kısmını içerisinde veya üzerinde geçirdiği, besin ihtiyacını veya korunmasını sağladığı
organizma.

Parazitler bitkisel ya da hayvansal orijinli olabilmektedir. Bitkisel kökenli olanlara fitoparazit adı verilirken hayvansal kökenli olanlara zooparazit adı verilmektedir.

Tek hücreli parazitler protozoonlar’dır. Günlük yaşantımızda zaman zaman duyduğumuz, sivrisineklerle nakledilen ve bulaştığında insanlarda ciddi problemler oluşturan sıtma hastalığının etkeni olan Plasmodium’lar bir protozoondur.
Çok hücreli parazitler ise artropod adı verilen eklem bacaklılar ile helmintler’ dir. Örneğin yaz aylarında televizyon ve gazetelerden adını sıkça duyduğumuz keneler, zaman zaman hayvanlarımızda deri döküntüsü ve kepeklenmeye neden olan uyuz etkenleri, sıcak havalarda evlerimizde, iş yerlerimizde bizleri rahatsız eden sinekler eklem bacaklılardan sadece birkaçıdır.

Helmintler ise değişik özelliklere sahip birçok paraziti barındıran oldukça geniş bir gruptur.

Patolojik: Anormal olan, bozulmuş, fizyolojik sınırların
dışında olan

Parazitlerin çoğunda ortak olan özellikleri şöyle sıralayabiliriz:
• Parazitler konaklarında patolojik bozukluklara neden olarak hastalanmalarına hatta ölümlerine neden olabilirler.
• Parazitler konaklarının çok değişik vücut kısımlarında, kanda ve lenfte bulunabilir.
• Parazitlerin çoğu kronik seyirli hastalıklara neden olduğundan hayvanlarda uzun süre devam edip et, süt, yapağı gibi verimlerin düşmesine neden olurlar.
• Gizli seyreden hastalıklara neden oldukları için paraziti taşıyan hayvan ya da insanlar diğerleri için bir hastalık kaynağı durumundadırlar.
• Hayatlarını devam ettirebilmek için mutlaka başka bir canlıya ihtiyaç duyarlar.
• Metabolizma bakımından yetersizdirler.
• Bazı parazitler veya gelişme dönemleri üzerinde yaşadıkları canlının dokularında göç geçirebilir.
• Bir konakta bir tür parazit bulunabileceği gibi birden fazla tür de bulunabilir.
• Parazitler bir taraftan üzerinde bulundukları canlılardan yararlanırken diğer taraftan bu canlıların ve çevrenin zararlı etkilerinden kendilerini korumak zorundadırlar.
• Parazitler üzerinde yaşadıkları konaklardan daha yüksek bir üreme potansiyeline sahiptirler.
• Bazıları sadece hayvanlarda parazitlenirler.
• Bazıları ise sadece insanlarda parazitlenirler.
• Bazıları da zoonoz karakterde olup hem insan hem de hayvanlarda yaşayabilirler.
• Birkaç istisna hariç genellikle parazitler konaklarından küçüktür

Paraziter yaşama adapte olan canlılarda vücut şekilleri ile ilgili çeşitli değişiklikler oluşmuştur. Konaklarının vücut yüzeylerine tutunmak, yapışmak veya kolay hareket edebilmek için ektoparazitlerin (dış parazitlerin) çoğunun vücudunda değişiklikler olmuştur. Örneğin zaman zaman günlük yaşantımızda karşılaştığımız tahtakuruları, keneler ve bitlerin vücutları yukarıdan aşağıya doğru yassılaşmıştır. Daha çarpıcı başka bir örnek pirelerde görülmektedir. Pireler hayvanların vücut kılları arasında daha rahat hareket edebilmek ya da sıçrayabilmek için yanlardan yassılaşmıştır. Yine parazitlik derecelerine bağlı olarak bazı ektoparazitlerin boyları kısalmış, vücutlarındaki bölümlenmeler azalmış veya kaybolmuştur. Mesela uyuz etkenleri ve keneler gibi konakları üzerinde daha uzun süre kalan canlılarda bölünmeler birleşmiş ya da kaybolmuştur.

Hipertrofi: Dokuyu oluşturan hücrelerin sayıca değil de
hacimce artış göstermesi, doku veya organın hücrelerin
hacimce artışına bağlı olarak aşırı büyümesi.

Hermafroditizm: Aynı bireyde hem erkek hem de dişi genital organların bulunması durumudur

Tek hücreli olan protozoonların sabit bir şekilleri yoktur. Yaşadıkları ortama göre aynı türün fertleri arasında bile farklılıklar görmek mümkündür. Ayrıca değişik gelişme dönemlerinde farklı şekillerde görülebilirler. Bunlar yuvarlak, oval, çomak, mekik, armut gibi çok değişik şekillerde olabilir. Protozoonların vücutları genellikle simetrik olmakla birlikte bazılarında asimetri görülebilir. Protozoonlar çok küçük parazitler olup ancak mikroskopta görülürler çıplak gözle görülemezler. Herşeye rağmen protozoon bir hücredir. Bu nedenle vücutları çekirdek, sitoplazma ve hücre zarından oluşmuştur.

Cestodlar (şeritler) yukarıdan aşağıya yassı parazitlerdir. Olgun bir
cestodun vücudu başlıca üç kısımdan
oluşmaktadır.
1. Skoleks (baş): parazitin konağa tutunmasını sağlayan vücut bölümüdür. Baş kısmında parazitin konak dokularına tutunmasına yarayan rostellum ve çekmen adı verilen bazı yapılar vardır. Rostellum üzerinde sayıları türlere göre değişen çengeller bulunabilmektedir. Bazı cestodlarda ise yapışma organeli olarak bothria adı verilen yapılar bulunur.
2. Proliferasyon bölgesi (boyun bölgesi): skoleksin hemen arkasında yer alır. Halkalar buradan oluşur. Buradan oluşan yeni halkalara genç halkalar denir.
3. Strobila (zincir, halkalar): boyun bölgesinden sonra gelen kısım olup parazitin üremesinden sorumludur. Bu kısım halkalardan oluşmuştur. Erkek ve dişi üreme organlarının oluştuğu halkalara ise olgun halka adı verilir. Bazı halkalarda uterusun etrafa yaptığı basınçtan dolayı diğer organlar dejenere olurlar ve sadece içi yumurtalarla dolu uterus kalır. Bu halkaya da gebe halka adı verilir.

Saprozoik beslenme: Genellikle bakterilerde görülen bu beslenme şekline bazı protozoonlar da rastlanmaktadır. Bu tip beslenmede sindirim enzimleri dış ortamdaki besin maddeleri üzerine salgılanır ve sindirim dışarıda gerçekleşir. Bundan sonra da sindirilmiş olan besinler hücre içine alınırlar.

Holozoik beslenme: Bu beslenme şeklinde alınan gıdaların sindirimi hücre içinde gerçekleşmektedir. Gıda maddeleri önce besin vakuollerine alınır daha sonra enzimler aracılığı ile sindirilir. Bundan sonra da vakuolü oluşturan zardan hücre sitoplazmasına girer. Paraziter yaşam süren protozoonların büyük çoğunluğu bu şekilde beslenmektedir.

Artropodlarda görülen başlıca ağız tipleri

• Sokucu-emici ağız tipi
• Yalayıcı-emici ağız tipi
• Çiğneyici ve ezici ağız tipidir
  
  

Larva: Helmint ve eklem bacaklıların yaşam sikluslarında yumurtadan sonraki solucan veya kurt benzeri evre

Nimf: Başkalaşım gösteren eklembacaklılarda, dış görünüşü ergine benzeyen, fakat eşey organları ve kanatları tam olarak gelişmemiş evredir.

Parazitlerin başlıca aktif hareket şekilleri:
1. Flagellum ve siliumlar ile hareket
2. Psöydopodlar ile hareket
3. Kayma ve kontraksiyon yolu ile harekettir

• Hermafroditizm: Erkek ve dişi üreme organlarının aynı birey üzerinde bulunmasıdır. Tam, yetersiz ve sıralı olmak üzere üç tip hermafroditizm görülmektedir.
• Tam hermafroditizm: Bu tür hermafroditizmde parazit başka bir parazite ihtiyaç duymadan kendi kendini dölleyebilir.
• Yetersiz hermafroditizm: Parazitte erkek ve dişi üreme organları bulunmasına
  rağmen döllenme için başka bir bireye ihtiyaç duyulur.
• Sıralı hermafroditizm: Bu hermafroditizm şeklinde parazitte önce erkek üreme organları sonra dişi üreme organları gelişir. Bu olaya protandri denir. Bu şekilde
  üreme organlarının döllenmeyi aksatmayacak bir zamanlama ile gelişmesi ve atrofiye olması genital etkinliği artırmaktadır

Pedogenezis: Parazitin larva ve genç dönemlerinin döl meydana getirmesidir. Yani bir gelişim döneminden çok sayıda yeni gelişim dönemlerinin oluşmasıdır. Örneğin koyunların karaciğerinde yaşayan Fasciola hepatica’ nın yumurtası dışarı atıldığında bunlardan mirasidyum adı verilen larva çıkar. Bu larvalar salyangoza girerek sporokist denilen başka bir larva şekline dönüşür. Her sporokist’ in içerisinde 15-20 adet redi oluşur. Daha sonra her bir redi’ nin içinde de 15-20 adet serker oluşur. Bu serkerler salyangozu terk ederek otlara yapışıp kistlenirler ve metaserker halini alırlar. Burada da görüldüğü gibi bir yumurtadan çok sayıda larva oluşmakta parazit larva döneminde eşeysiz olarak çoğalmaktadır.

Ara konak: Parazitin içerisinde geliştiği, ancak seksüel olgunluğa ulaşmadığı konak.

Protozoonlarda görülen başlıca aseksüel üreme şekilleri şunlardır:
• İkiye bölünme
• Çok sayıda bölünme
• Tomurcuklanma
• Şizogoni (merogoni)
• Sporogoni

Singami: Eşeysiz bir üreme şekli olan şizogoni’ yi takiben oluşan eşeyli bir üreme şeklidir. Eşeysiz bölünme neticesinde oluşan hücrelerden erkek hücre olan mikrogametosit ve dişi hücre olan makrogametosit oluşur. Daha sonra bunlar olgunlaşarak mikrogamet ve makrogamet haline gelir. Oldukça hareketli ve kamçısı olan mikrogamet makrogamet’ i döller ve zigot oluşur. Oluşan zigot bazı türlerde dışarı atılır.

Konjugasyon: Bu üreme şekli iki protozoon arasında pronükleusların değişimi ile gelişen zigot çekirdeğinin oluşumu ile birleşmenin tamamlandığı bir çoğalma şeklidir