Termal turizm, termomineral su banyosu, içme, inhalasyon, çamur banyosu gibi çeşitli yöntemlerin yanı sıra iklim kürü, fizik tedavi, iyileştirme, egzersiz, psikoterapi ve diyet gibi destek tedavilerinin birleştirilmesi ile yapılan kür (tedavi) uygulamaları aynı zamanda termal suların eğlence ve rekreasyon amaçlı kullanımı ile gerçekleştirilen turizm türüdür.

Yapılan arkeolojik çalışmalara göre, termal suların, Bronz Çağı’ndan bu yana yaklaşık 5000 yıldır Mısırlılar, Makedonlar, Persler, Romalılar, Türkler ve hatta Vikingler tarafından temizlenme, dinlenme, zinde olma ve tedavi amaçlı kullanıldığı ortaya konulmuştur. 

Anadolu’da şifalı sıcak sular yardımıyla tedavi olma geleneğinin, MÖ II. yüzyıldan itibaren Batı Anadolu bölgesinde yer alan Allianoi kaplıca bölgesinde başladığı bilinmektedir. 

Halk hamamları en parlak dönemini Romalılar zamanında yaşamıştır.

İlk bilinen halka açık hamam Pompei’deki Stabian Hamamı’dır.  

Klasik anlamda bir Roma hamamı giriş ve soyunma bölümü “Apoditerium”, soğukluk bölümü “Frigidarium” soğuk su yüzme havuzu “Natation”, ılıklık bölümü “Tepidarium”, sıcaklık bölümü “Sudatorium” ya da “Locanium” gibi ana bölümlerden meydana gelir.

Anadolu Selçuklu Dönemi’nde hamamların yaygın kullanılma nedenlerinden ilki, bazı hayır kurumlarına gelir getirmesi, ikincisi, çevresindeki camiilere cemaat çekmesidir. 

Erken Osmanlı Dönemi’nde oluşan hamamlarda, ortada havuz, kenarlarda soyunma yerleri, kahve ocağı, peştamal değiştirilen ve tuvaletlerin yer aldığı soğukluk bölümü, göbek taşı ve kurnaların bulunduğu sıcaklık, suyun kaynadığı külhan bulunmaktadır. 

Hem yaşlı nüfusun artması hem çevresel sebeplerden kaynaklanan genel sağlık sorunları, dünyada sağlık turizminin öneminin giderek artmasını sağlamıştır. 

Termal turizmde; Hindistan, Türkiye, ve  Malezya,  önde gelen ülkeler arasındadır.  

SPA ve wellness turizminde Macaristan, Çek Cumhuriyeti, Avusturya, Bali ve Maldivler’in başta gelen ülkeler arasında olduğu görülmektedir. 

Termal ve SPA turizmi için Almanya dünyanın önde gelen ülkeleri arasında yer almaktadır. 265 adet resmî belgeli termal merkez bulunan Almanya’da tesislerin toplam yatak kapasitesi 750.000’ dir. 

Yalnızca başkent Budapeşte’de 80’den fazla termal turizm merkezi yer almaktadır ve bu merkezlerin yarısından fazlası tedavi hizmetleri vermektedir. 

Yunanistan’da, kaplıcaların eski çağlardan beri, tedavi edici özelliğe sahip olduğu bilinmektedir. Ayrıca kaplıcalarla tedavi yönteminin Yunanistan’da başladığı söylenmektedir.  

Tarihçi Herodot ve tıbbın babası olarak bilinen Hipokrates ve Herophilus, Agasthinios gibi doktorlar, kaplıcaların tedavi edici özelliklerinden bahsetmektedirler.

İtalya’nın bir çok şehrinde kaplıca merkezi bulunmaktadır. Bunun başlıca nedeni, ülkede volkanik dağların yer almasıdır. 

Türkiye, volkanik ve tektonik aktif alanların çok olması nedeniyle jeotermal kaynaklar açısından hayli zengin bir ülkedir. Bu da ülkemizi kaplıca turizmi açısından önemli bir potansiyele sahip bir ülke yapmaktadır.  

Jeotermal enerji, yer kabuğunun alt katmanlarında biriken ısının akışkanlarca taşınıp boşluklara dolması ile oluşan yüksek ısıda su, buhar ve kızgın kayalardan sağlanan enerjidir.

Türkiye’de 190 jeotermal alan tespit edilmiş olup bu alanların % 79’u Ege’de, % 8,5’i İç Anadolu’da, % 7,5’i Marmara Bölgesi’nde, % 4,5’i Doğu Anadolu’da yer almaktadır. 

Orta Anadolu'da Termal Turizm Kentleri: Aksaray, Kırşehir, Yozgat, Nevşehir'dir.  

Termal suların debi ve sıcaklıkları itibarıyla yapılan bu hesaplamalarda; Afyon 189.356 yatak kapasitesi ile Türkiye’de termal sağlık turizmi açısından en fazla yatak kapasitesine sahip ildir. 

Termal turizm master planında yer alan kısa vadeli hedefler; jeotermal kaynakların değerlendirilmesi, bu bölgelerde yürütülecek çevre düzenlemeleri ile 250 bin yatak kapasitesinin oluşturulması, belirlenen şehirlerde mahalli idareler birliği ve dağıtım şirketleri kurmak için yapılan faaliyetler şeklinde özetlenebilir. Orta vadede, pilot bölgelerde edinilen tecrübelerin tüm yurtta uygulanması ile bir milyon yatak kapasitesine ulaşılması; uzun vadede ise Avrupa kıtasında termal turizmde zirve ülke olunması, termal turizm için gelen turist sayısının 15 milyona ulaştırılması ve 500 bin termal tesisin işletmeye açılması hedeflenmektedir. 

 Türkiye Turizm Stratejisi 2023 kapsamında; Troya, Frigya, Afrodisyas antik kentlerinin yer aldığı bölgeler kültür ve termal bölgeleri olarak belirlenerek “Termal Turizm” teması altında termal tesisler başta olmak üzere, kıyı bölgelerde deniz kürü turizmi, doğa turizmi gibi alternatif turizm çeşitleriyle bütünleştirilerek, yakın çevrede yer alan kültürel miras alanları ve doğal güzelliklerle birleştirilerek Termal Turizm Master Planı hazırlanmıştır. 

Birçok Avrupa ülkesindeki kür süresinin yıllık 120 gün civarında olmasına karşın Türkiye’de bu süre 300 gün civarındadır. Kür süresinin uzun olması, termal sağlık turizmi açısından önemli bir avantajdır.