Bir problemi çözmek, bir olayı aydınlatmak ya da belli bir konuda planlama yapmak amacıyla; istatistik birimlerinin ilgilenilen değişken ya da değişkenler dikkate alınarak yapılan gözlem, ölçme ve sayma yoluyla elde edilen özelliklerine veri denmektedir.

Bilgi, çok sayıda rakam topluluğundan oluşan verinin istatistiksel teknikler kullanılarak daha az sayıda rakamla özetlenmesinden oluşur. Herhangi bir hastanede muayene olan hastaların aldıkları hizmetlerden memnuniyet düzeyleri; “memnun değilim, orta ve memnunum” cevapları veri, verilerin analizi sonucunda hastaların % 70’ inin memnun olduğu bulgusu ise bilgi olarak değerlendirilir. Bu örnekten de anlaşılabileceği gibi karar alma sürecinde bilgi, veriden daha değerlidir. Bu nedenle verinin bilgiye dönüştürülerek karar alıcıya sunulması gerekir.

İstatistikte toplanan ilk veriler ham veri olarak tanımlanır. Ham veriler üzerinde herhangi bir düzenleme ve işlem yapılmamış verilerdir.

Veri derleme, derlenen verilerin düzenlenmesi ve sunulması bir araştırmanın ilk basamaklarını oluşturmaktadır. Veri derleme; belirlenen amaçlar doğrultusunda gözlenecek birimlerin ölçülmesi ya da sayılması, sonra da bunların, ilgilenilen değişkenlere göre, hangi düzeylere sahip olduğunun belirlenmesi ve kaydedilmesi işlemlerini içermektedir. 

Derlemeleri farklı kriterlere göre sınıflandırmak mümkündür. Derlemenin ilk sınıflandırılması verilerin elde ediliş biçimine göre doğrudan(dolaysız) ve dolaylı derlemedir. Araştırılması söz konusu olan ana kütle birimleri doğrudan gözlenip kayıt altına alınıyorsa doğrudan derleme, ilgilenilen ana kütle birimlerinin gözlenmesi yerine farklı bir ana kütlenin birimleri gözlenerek asıl ana kütle hakkında veri derlenmesi ise dolaylı derleme türü olarak tanımlanır.

Derleme, derlemenin zamanına göre ani ya da devamlı olarak da sınıflandırılabilmektedir. Kütleyi oluşturan gözlem birimlerinin belli bir zaman aralığındaki durumlarının belirlenmesi için yapılan derleme ani derlemedir. Ani derlemede kütleyi oluşturan birimler devamlı birimlerdir. Bu birimler, tanımlanan bir zaman aralığında toplu halde var olan ve gözlenen birimlerdir. Nüfus, hastane, tarım ve sanayi işyeri sayımları ani derlemeye örnektir. Araştırılması söz konusu olayın gözlenmesi olay gerçekleştiği anda oluyorsa bu derleme devamlı derlemedir.

Sağlık alanında veri toplama teknikleri; sistematik veri toplama teknikleri ve özel veri toplama teknikleri olmak üzere iki başlık altında ele alınmaktadır. Sistematik veri derleme, istatistik birimlerinin çeşitli niteliklerine ait bilgilerin ortaya çıktığı yer ve zamanda belgelenerek kayıt altına alınmasıyla yapılır. Özel amaca yönelik verilerin toplanması için başvurulan teknikler ise özel veri toplama teknikleri olarak adlandırılır.

Veri setlerini ana gruplar halinde ifade etmek gerekirse 10 farklı veri seti grubundan bahsetmek mümkündür;
• Kayıt Veri Setleri
• Doğum-Ölüm Veri Setleri
• Bebek-Çocuk Veri Setleri
• Kadın Sağlığı Veri Setleri
• Bulaşıcı Hastalık Veri Setleri
• Muayene Grubu Veri Setleri
• Yatan Hasta Veri Setleri
• Kronik Hastalık Veri Setleri
• Organ ve Kök Hücre Nakil Veri Setleri
• Akıl ve Ruh Sağlığı Veri Setleri

Gözlem tekniğinin sağladığı yararlar;
1. Bu veri derleme tekniğinde ölçme işlemi ilgilenilen birim üzerinde doğrudan doğruya yapıldığı için, veri derlem esi sırasında “eksik hatırlama” veya “gerçeklerin çarpıtılması” gibi sorunlar ortaya çıkmaz.
2. Gözlem tekniği uygulanarak veriler oldukça uzun bir zam an aralığı boyunca sürekli olarak elde edilebilir.

Gözlem tekniğinin sakıncaları ise;
1. Gözlem tekniğini benimseyen araştırmacı yanlı davranabilir, ilgilenilen değişken veya değişkenlere ilişkin ölçüm değerlerini doğru bir biçimde kaydetmeyebilir.
2. Gözlemi yapanlar yanlı davranabilecekleri gibi, gözlenenler de yanlı gözlemlere neden olabilirler. Gözlemi yapılan ve bunun farkında olan kişiler davranışlarını değiştirebilir. Böylece derlenen veriler yanlı olabilir

Görüşme tekniğiyle veri derlemede görüşmeci daha önce hazırlanmış olan soru kâğıdındaki soruları ilgiliye sorar, yanıtları da soru kâğıdında yanıtlara ayrılmış olan yerlere kaydeder. Görüşmeci ve yanıtlayıcı kişi arasındaki doğrudan ilişkiyle derlenen verilerin birtakım yararları olduğu gibi sakıncaları
da olabilir;
1. Kendileriyle doğrudan ilişki kurulan kişiler, yöneltilen sorulara cevap verme eğilimindedir. Görüşülen kişilerin büyük bir bölümü yararlı yanıtlar verebilir.
2. Görüşme tekniği soruların yanlış anlaşılmasını engellerken, tamamlayıcı bir takım verilerin de derlenmesine imkân sağlayabilir.
Veri derleme tekniği olarak görüşme seçildiğinde bazı sakıncalar ortaya çıkabilir;
1. Görüşmeci yanıtlayanların seçiminde objektif davranmayabilir. Bu durum verilerde bir yanlılığa neden olur.
2. Görüşmeci tutum ve davranışlarıyla yanıtlayanı etkileyebilir.
3. Görüşmeci yanıtları kaydetmede hatalar yapabilir.

Anket tekniği doğrudan yanıtlayanın doldurması gereken bir soru kâğıdına dayandırılmış bir veri derleme tekniğidir. Anketler; yanıt ya da yanıtları yazmayı gerektiren açık uçlu sorulardan oluşabileceği gibi daha önceden belirlenmiş yanıt seçeneklerinden birini veya birkaçını işaretlemeyi gerektiren kapalı
uçlu sorulardan oluşur. Soru kâğıdı yanıtlayıcıya posta veya başka bir şekilde kendisine ulaştırılır. Anket ile veri derlemenin yarar ve sakıncalar, görüşmecinin olmamasından kaynaklanabilir. Görüşme tekniğinde görüşmeci nedeniyle ortaya çıkan yanılgılar anket yoluyla veri derlemede ortadan kalkar; ancak bu defa
da görüşmecinin olmaması nedeniyle bazı sorunlar ortaya çıkabilir:
1. Anket soruları bir kuruma veya bir aileye ulaştırıldığında, yanıtlayıcı konusunda bir denetim uygulanması söz konusu değildir.
2. Görüşmecinin olmaması nedeniyle yanıtlama oranının düşük düzeyde kalmasıyla karşılaşılabilir. Düşük yanıtlama oranı özellikle alan araştırmalarında yanlılığın ortaya çıkmasına neden olabilir.

İstatistiğin üç temel işlevi betimleme, çözümleme ve tahmindir

Tablo, elde edilen sayısal veya sözel verilerin satır ve sütunler halinde düzenlenmiş halidir. Tablolar verilerin daha kolay anlaşılmasını sağlar. İstatistiksel verilerin sunulduğu tabloların üç temel özelliği: tablonun hangi bilgiyi içerdiğini gösterir bir başlığının, satır ve sütunlarının olmasıdır. Tablonun satır ve sütunlarında hangi bilgilerin temsil edildiği açık bir biçimde belirtilmelidir. Tablolarda sunulan bilgiler anlaşılabilir olmalı ve çok fazla bilgiyi aynı anda karmaşık olarak sunmamalıdır. Ayrıca tabloda kullanılan verilerin varsa ölçü birimi (TL, kg., saat, vb.) açık bir şekilde ifade edilmelidir.

Verilerin daha anlaşılır bir şekilde sunumunu sağlayan diğer bir gösterim şekli ise grafiklerdir. Bir grafik kolayca anlaşılabilir ve çiziminin objektif olmasının yanı sıra konusunu açıklayan bir başlığa da sahip olmalıdır. Grafik çiziminde; histogram, çizgi grafiği, çubuk grafiği ve daire grafik gibi grafik türleri kullanılabilir.

Ölçümlerin tekrar sayıları frekans (sıklık) olarak tanımlanır.

Verilerin gruplandırılmasında en önemli konular; ilgilenilen değişkenin kesikli ya da sürekli olması, grup sayısı ve grup aralığıdır. Öncelikle elde edilen ham verilerin dizi biçiminde düzenlenmesi gereklidir. Küçükten büyüğe sıralanmış olarak düzenlenen verilerin kaç grupta sınıflandırılacağının belirlenmesi için genellikle Sturges Kuralı kullanılır. Sturges kuralı uygun grup sayısının ve grup
aralığının hesaplanmasını olanak sağlamaktadır. Gruplandırma yapılırken ilgilenilen değişken nicel ve sürekli ise gruplandırma işleminde genellikle ortak sınıf yaklaşımı benimsenirken, değişken nicel ve kesikli olduğunda ise ortak sınıf yaklaşımı benimsenmez. Sturges kuralı yardımıyla grup sayısını hesaplamak için aşağıdaki matematiksel eşitlik kullanılır:
k= 1 x (3,3xlog_n)

Birbirine bitişik dikdörtgenlerden oluşan grafiğe histogram adı verilir. Histogram sürekli nicel veriler için uygun bir gösterim biçimidir. Histogram çizilirken apsis ekseninde değişkenin almış olduğu farklı değerler, ordinat ekseninde ise frekanslar yer alır. Apsis ekseninde grup sınırları işaretlenerek; tabanı grup aralığına, alanı ise grup frekansına karşılık gelen bir birine bitişik dikdörtgenler çizilerek histogram oluşturulur. Çizilen dikdörtgenlerin orta noktalarının birleştirilmesi ile frekans poligonu elde edilir.

Daire grafikleri tek bir değişken dikkate alınarak çizilen grafiklerdir. Nitel verilerin grafik gösteriminde kullanılmaktadır. Bir nitel değişkenin düzeyleri az olduğunda çoğunlukla daire grafikleri tercih edilmektedir. Dairenin alanı değişkenin düzeylerinin 360⁰lik daire içindeki paylarına göre parçalara ayrılır. Her bir düzeyin daire içindeki payını bulmak için; önce her bir düzeye ait frekans toplam frekans sayısına oranlanır, sonra bunların derece cinsine dönüştürülmesi için bu oranlar 360’ la çarpılır. Böylece her grubun daire içinde kaç derecelik bir merkez açıyla yer aldığı belirlenmiş olur.

Çizgi grafikleri nicel bir değişkenin almış olduğu değerlerin frekanslarının dağılımını göstermek için kullanılmaktadır. Çizgi grafikleri, basit ve çoklu çizgi grafikleri olmak üzere ikiye ayrılmaktadır. Çizgi grafikleri belli bir aralıkta grafik üzerinde işaretlenen noktaların bir çizgi ile birleştirilmesi ile oluşturulur. Zaman serisi grafiği olarak ta adlandırılan çizgi grafikleri değişkenin zaman içindeki değişimini görsel olarak gösterir. Diğer grafiklere göre zamana bağlı değişimleri daha iyi bir şekilde açıklamaktadır. Çubuk ve histograma göre çizimi daha kolay olmakla birlikte büyük veri setlerinin özet bir biçimde gösterimini de sağlamaktadır. Ancak verilerin doğruluğu ve kaynağına ilişkin kesin kanıtlar sunmada yetersiz kalmaktadır. Yıllara göre ölüm hızı, yıllara göre birinci basamak sağlık kuruluşlarına müracaat sayısı, kişi başına düşen ilaç harcamaları gibi değişkenlerin çiziminde basit çizgi grafiği kullanılır. Yıllara göre faiz dışı harcamalar ve kamu sağlık harcamaları aynı grafik üzerinde gösterilecekse bu durumda çoklu çizgi grafiği kullanılır. Çizgi grafiklerinde bir değişkenin almış olduğu değerler ve bunların frekansları varsa; apsis ekseninde değişkenin almış olduğu değerler ordinat ekseninde ise frekanslar yer alır. Ancak iki değişkenin olduğu durumlarda ise apsis ve ordinat eksenleri birer değişkeni temsil eder.

Microsoft Office Excel ortamında kolayca grafikler oluşturulabilir. Oluşturduğunuz bu grafikler, anlamlı olacak şekilde verileri görüntülemenize ve daha kolay yorumlanmasına yardımcı olur. Excel, sayısız grafik türünü destekler. Excel'de yeni bir grafik oluşturmak için öncelikle sayısal girdilerden oluşan bir veri aralığına sahip olmanız gerekir.