İkinci Dünya Savaşı’ndan sonra toplumlara sunulan hastayı tedavi etmeye dayalı sağlık hizmeti anlayışının yerini alan anlayışın adı koruyucu hekimlik’dir.

Koruyucu hekimliğin dayandığı felsefi görüşün adı ‘holistik yaklaşım’dır.

Holistik, insanı ruh ve beden olarak bölünmeyen bir bütün olarak kabul eden felsefe görüşüdür.

Koruyucu hekimlik:

1. Bireyin sağlığı ana ve babasının birleşmesinden ölümüne kadar geçen süreçte ele alınmalıdır.
2. Bireyin sağlığı, hayatı süresince koruyucu tıp uygulamalarının sorumluluğu içindedir.
3. İnsan hayatı hastalık ve sağlık dönemleri diye bölünemeyecek bir bütündür. Bu nedenle sağlık hizmeti hastaların yanısıra sağlam kişilere de götürülmelidir.
4. Birey çevresi ile bir bütündür. Kişi ve çevresi birbirinden ayrılamaz. Kişi çevresinden etkilenen ve çevresini etkileyen bir varlıktır. Bundan dolayı, kişiler çevreleri ile birlikte incelenmelidir. İnsanların hastalıklardan korunmaları veya tedavi edilmeleri için çevrelerindeki sosyal, fizik ve biyolojik faktörler olumlu hale getirilmelidir.

Holistik yaklaşımın tüm dünyada benimsenmesiyle harekete geçen Birleşmiş Milletler,1946 yılında New York’ta Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ)’nü kurdu. Dünya tarihinde ilk kez her türlü sağlık sorunlarıyla ilgilenen ve tüm dünyayı kapsayan bu uluslararası sağlık örgütü çok geçmeden anayasasını oluşturdu.

Dünya Sağlık Örgütü Anayasası, 7 Nisan 1948 yılında 26 üye ülke tarafından imzalanarak yürürlüğe girmiştir. Bu örgütün anayasası, günümüzde sağlık alanında uluslararası düzeydeki en önemli ve değerli belge olma özelliğine sahiptir. Yüzyılımızın ve gelecek yüzyılların sağlık anlayışını belirleyen DSÖ’nün amacı da ‘tüm insanları olanakların elverdiği en üst sağlık düzeyine ulaştırabilmektir.

Anayasanın önsözünde, tüm insanlığın mutluluğu, güvenliği ve ahenk içinde yaşayabilmesi için sunulan temel ilkeler şu şekilde özetlenmiştir. 1. Sağlık sadece hastalık ya da sakatlığın yokluğu değil, bedenen, ruhen ve sosyal yönden tam bir iyi oluş durumudur. 2. Irk, din, dil, politik inanç, ekonomik ve sosyal durum yönünden hiçbir ayrım gözetmeksizin, olanakların elverdiği en üst düzeydeki sağlık hizmetlerinden yararlanmak tüm insanların temel haklarından biridir. 3. Barış ve güvenlik içinde yaşamanın temeli, tüm insanların sağlıklı olmasıdır. Bu husus kişiler ve devletler arasında tam bir işbirliği sağlanarak gerçekleştirilebilir.

Dünya Sağlık Örgütü’ne göre sağlık, hastalık ve sakatlığın olmaması yanında bedenen, ruhen ve sosyal yönden tam bir iyilik halidir. İnsanların kendi genetik özelikleriyle ve ait oldukları çevrenin içerisinde hayata uyum gösterebilme kabiliyetidir.

İnsanlar sahip oldukları fizyolojik ve yapısal karakteriyle hayatlarını devam ettirmeye çalışmaktadırlar. Fiziksel karakterlere insan vücudu, görme ve işitme kapasitesi, kas dayanıklılığı, hastalıklara direnme ve iyileşebilme gücü örnek olarak verilebilir. Bazı durumlarda sağlığın fiziksel gücü en önemli boyutu olabilir. Holistik görüşten önce tıp tarihinde egemen olan geleneksel görüş bu nedenle sağlığı fiziksel sağlık boyutuyla ele almıştır.

Canlıların vücutlarının (organ ve dokularının) nasıl çalıştığını inceleyen bilim dalıdır.

Empati Bir kişinin kendisini başka birisiyle ya da başka birisinin davranışlarıyla yakın olarak görmesidir.

Çocukluktan erişkinliğe geçiş evresidir. Başlangıç ve bitiş zamanları kişiden kişiye ve cinsiyete göre farklılık gösteren 10-19 yaş grubudur.

Günümüzde sağlığın bozulması, hastalıkların oluşması için ortamda tek başına etkenin varlığının yetmediği, diğer bazı etkenlerinde bulunduğu; hastalığın oluşması için birçok ögenin birlikte ve yan yana bulunmasının gerekliliği anlaşılmıştır. Bu ögeler: • Hastalık etkeni (ajan) • Kişi (Konak) • Çevre’dir. Hastalıklar, bu üç ögenin aralarındaki etkileşim ve ilişkiler sonucunda oluşur.

Çok hücreli, daha gelişmiş, eşeyli üreyen ve milimetrik boyutlardan tenya gibi metrelerle ölçülebilen büyüklükte olabilen geniş bir parazit grubudur. Tenya, şark çıbanı, kıl kurdu gibi hastalıkların etkenleri bu gruptadır.

Riketsiyalar, bakterilerden çok daha küçük, dış ortamda yaşayamayan, ancak canlı bir hücre içinde yaşayabilen canlılardır. Tifüs hastalığının etkeni bir çeşit riketsiyadır.

Eklem bacaklı omurgasız hayvanlar grubudur. Vektör olarak önemlidir.

Üç farklı durum vardır: Besinlerde bulunan temel besin gruplarının (karbonhidrat, yağ, protein, vitamin mineral ve su) gereksinimine göre eksikliği ya da fazlalığı hastalığa neden olur. Bazen beslenmede bu gruplar arasında dengesizlik durumu vardır. Kolesterol yüksekliği, obesite, raşitizm, vitamin eksiklikleri bu durumlara örnektir. Bazen de kimi besinlerle alınabilecek toksik maddeler ya da kimi besinlerle alınabilecek mikroorganizmaların alınması hastalıklara neden olur. Besin zehirlenmelerinde olduğu gibi.

Maden işçileri ve tozlu maddelerle uğraşan kişilerin akciğerlerinde görülen bir meslek hastalığıdır. Hastalığın belirtileri, öksürük, solunum darlığı, iştahsızlık, kilo kaybı, verem, kronik bronşit ve amfizemdir. Asbest mineral lifleriyle temas edenler arasında, akciğer ve akciğer zarı kanserine yakalanma riski yüksektir.

İnsanların yaşadığı çevredeki fizik etkenlerin tümü, fiziksel çevre diye tanımlanır. İnsan sağlığını etkileyen başlıca fiziksel çevre unsurları şunlardır: • Su, • Hayvansal ve bitkisel besinler, • Sıvı atıklar (lağım ve pis sular), • Çöp ve gübre (katı atıklar), • Barınak (havalandırma, ısıtma, aydınlatma vb), • Atmosferik- Meteorolojik etkenler (nem, ısı, basınç, hava hareketleri, gazlar, buharlar, partiküller, çeşitli ışınlar vb.), • Jeolojik etkenler (toprağın taşıdığı çeşitli maddeler, topraksal ışınlar vb.), • Coğrafi ve topoğrafik etkenler ( tropikal ve kutupsal etkenler, yükseklik vb.), • Gürültü, • Sağlığa zarar verebilecek yerler (fabrika, imalathane, işyeri vb.), • Genel yerler (lokanta, otel, yüzme havuzları), • Giyim eşyaları, • Ölüler ve mezarlıklar.

Hastalıkların nedenlerine yönelik koruma önlemleri alınmasına birincil korunma denir. Birincil korunma uygulamaları, klinik öncesi evrede yapılır. Birincil korumada birbirinin tamamlayıcısı olan ve iki etyolojik görüşü barındıran, iki strateji vardır. Birincil koruma, ortalama riski azaltmak amacıyla tüm topluma (toplum stratejisi) veya kısmi maruziyet nedeniyle yüksek risk altında bulunan kişilere (yüksek riskli kişi stratejisi) hedeflenmiş olabilir.