Belirli bir sosyal yapının zamanla çeşitli bakımlardan farklılaşmasına toplumsal değişim denilmektedir. 

Toplumsal değişimin bileşenleri şöyledir:

• Değişimin boyutu
• Değişimin vadesi ve içeriği
• Değişimin hızı 
• Değişimin yönü
• Değişimin faili 

Tarım toplumu, ticaret toplumu, sanayi toplumu ve bilgi toplumu gibi değişik toplum
tiplerinin ortaya çıkmasına sebep olan kapsamlı değişimler, büyük boyuttaki değişimlere işaret etmektedir. 

Orta vadeli toplumsal değişimlerden söz edebilmek için toplumsal yapıda 40 yıllık bir değişime ihtiyaç vardır. 

Değişimin hızı ve kaynağı ile ilgili önemli bir konu, değişimin barışçıl veya şiddetli olmasıdır. Bir değişimin barışçıl olması aynı zamanda yavaş ve aşamalı bir biçimde doğal etkenler dâhilinde kendiliğinden gerçekleşmesi ve şiddetli olması da hızlı, ani ve yapay etkenlere dayalı olması anlamına gelmektedir. Dolayısıyla "Barışçıl değişimler rızaya dayalı iken şiddetli değişimler genellikle zora dayalıdır."

İlerlemecilik, tarihi mukadder bir siyasi, sosyal ve iktisadi geleceğe doğru akan, yani teleolojik bir süreç olarak görür. Sivil hakların kapsayıcı bir biçimde gelişmesi, siyasal düzenlerin anayasal bir düzene doğru evrilmesi ve son olarak pozitivist/rasyonel bir bilim anlayışının yaygınlaşması ilerlemeci anlatıların en sık üzerinde durdukları değişim unsurlarıdır. İlerlemecilik anlayışına göre toplumsal değişme, modernleşme ile eş anlamlıdır. 

Toplumsal değişimi anlamada yapı ile aktör arasındaki ikiliği kavramak önemlidir. Sosyoloji ilk dönemlerinde bu ikilemde daha çok yapı tarafında yer almıştır.

Toplumsal değişimi etkileyen unsurlar şöyledir:

• Fiziki-coğrafi etkenler
• Demografik değişimler
• Bilimsel ve teknik gelişmeler
• İktisadi etkenler
• Din ve dünya görüşü
• Sosyal hareketler

Mukaddime isimli eserinde, 1991 yılında, iklimin toplumların biçimini belirlemede etkin bir rol oynadığına vurgu yapan düşünür İbn Haldun'dur. 

Nüfus tarihçilerine göre dünya tarihinde, toplumsal değişimi etkileyen dört
demografik devrimler şöyledir:

1. İnsanların ateşi kullanması
2. MÖ 40.000-35.000yılları arasında büyük buzul çağının bitişi, iklim koşullarının kısmi iyileşmesi ve besin kaynaklarının çoğalması
3. Tarıma geçiş ile birlikte genişleyen gıda kaynaklarına ve doğal koşullara karşı oluşan güvenlik ortamı
4. 17. ve 18. yüzyıllarda modern dönemin kapılarını açan sanayi dönüşümü 

Toplumsal değişimde etkili olan ve teknolojiye toplumsal değişim sürecinde, temel ve doğrusal bir rol atfedildiğini ifade eden kavram teknolojik determinizmdir. 

Toplumsal değişimde önemli rolü olan, üretim yerine tüketimin esas alındığı ve tüketicinin giderek daha merkezî bir konuma geldiği iktisadi modele postfordizm denilmektedir. 

Toplumsal değişime etki etme biçimleri bakımından sosyal hareketler üç gruba ayrılabilir:

• Sınıf temelli sosyal hareketler
• Etnisite temelli sömürge karşıtı siyasal hareketler
• Kimlik temelli yeni sosyal hareketler

Montesquieu, Romalıların Büyüklük ve Çöküş Nedenleri isimli eserinde Roma’nın çöküşünü olgulara bağlı olarak açıklamaktadır. Ona göre Roma’yı yükselten ve daha sonra çökerten nedenler şahıslarda değil olgularda aranmalıdır.

Smith, toplumsal değişimi iş bölümü ve uzmanlaşma kavramları çerçevesinde açıklamaktadır. 

Aydınlanma düşüncesi içinde doğmuş ve olgunlaşmış olan evrimci gelişme teorisi sosyolojinin değişime yaklaşırken kullandığı ilk ve en uzun soluklu teorik ve kavramsal çerçeveyi sunmuştur. Evrimcilik tarihte toplumların tecrübenin birikimi ve daimi gelişme yoluyla gittikçe daha mükemmele doğru ilerlediği şeklindeki temel varsayıma dayanmaktadır. 

Toplumsal değişim açısından dinin konumuna göre değerlendirme yapıldığında:

• Klasik dönem sosyolojide din değişime engeldir
• Geçiş dönem sosyolojisinde din değişimde etkilidir
• Çağdaş dönem sosyolojisinde din değişimin temel bir unsurudur.

Bu dönemde gerçekleştirilen çalışmalar genellikle toplumsal yapının işleyişini inceleyen orta ölçekli
değişimleri ele alan çalışmalardır.

Bu dönemdeki çalışmalar, genellikle olgular ve kurumlar arası ilişkileri ele alan küçük ölçekli çalışmalardır. 

Modern toplumun yerleşmesi ile birlikte 20. yüzyılın üçüncü çeyreğine kadar genellikle toplumsal yapının işleyişini inceleyen orta ölçekli değişimleri ele alan çalışmalar gerçekleştirilmiştir. Bu dönemden sonra ise genellikle olgular ve kurumlar arası ilişkileri ele alan küçük ölçekli çalışmalar daha fazla yapılmaktadır. Ülkemizde ise toplumsal değişim ile ilgili çalışmaların gelişimindeki sürecin belirsiz bir biçimde de olsa benzer bir şekilde seyrettiği söylenebilir.