Alman tarih felsefecisi Oswald Spengler’in eserleri ile başlayan dönüşüm, ilerlemeciliğin alternatifi olarak döngüsel bir zaman fikrini ve buna bağlı olarak da toplumların oluşumunu ve gelişimini, siyasal yapıların doğuşu, yükselişi ve çöküşünü açıklamada farklı bir kuramsal ve felsefi açıklama çerçevesini meydana çıkarmıştır. Söz konusu açıklama çerçevesi İngiliz tarih felsefecisi Arnold Toynbee ile birlikte kapsamlı bir tarih felsefesine dönüşmüş ve Rus asıllı Amerikalı sosyolog Pitirim Alexandrovich Sorokin  ile birlikte sosyolojiye taşınmıştır.

Spengler, 1918-22 yıllarında 2 cilt olarak yazdığı Batı’nın Çöküşü (Der Untergang des Abendlandes) isimli meşhur eserinde uygarlıkların yükseliş ve düşüşünün kaçınılmaz bir kader olduğunu ilan etmektedir. Ona göre her uygarlık biyolojik bir organizma gibi doğar, büyür ve ölür. Batı’nın da içinde yer aldığı sekiz büyük dünya uygarlığını inceledikten sonra, modern uygarlığın son aşamada olduğunu dile getirmiştir. 

Spengler'e göre tüm dünya tarihinde sekiz tip kültür çevresi vardır: Mısır, Babil, Hindistan, Çin, Antikite, Arap, Batı ve Meksika. Bunlar gelişme düzeylerine göre ise üç aşamaya ayrılır:
• Metafiziksel-dini yüksek kültürler
• Erken simgeci kültürler
• Geç sivil kültürler

Toynbee'nin akademik hayatının seyrinde I. ve II. Dünya savaşları belirleyici roller oynamıştır. I. Dünya Savaşı
öncesinde ve sırasında medeniyet kavramının, II. Dünya Savaşı sırasında da dinî inançların toplumsal yaşamın oluşumundaki önemini keşfetmiş ve bu iki tema ekseninde birçok eser vermiştir. 

Toynbee meşhur çalışması A Study of History’de tehdit ve çözüm mekanizmaları üzerine odaklanmaktadır.
Ona göre her toplum evvela doğadan ardından da diğer içsel ve dışsal faktörlerden kaynaklı tehditlerle karşılaşır ve verdiği karşılığın doğası o toplumun kaderini belirler. Eğer bu tehditlere karşı başarılı bir şekilde çözüm üretirse başarılı olur; üretemezse de yok olur. Böylelikle Toynbee tarihin bir yükseliş ve çöküş döngüsünden ibaret olduğunu göstermeye çalışır.

Rus asıllı Amerikalı sosyolog Pitirim A. Sorokin’dir.

Toplumun bütünleşmesini hedefleyen alt sistemler şunlardır:

1. Etik sistemler
2. Hukuk sistemleri
3. Dini sistemler
4. Bilimsel sistemler
5. Sanat sistemleri

Bu sistemlerde yer alan üç unsur birbiri ile etkileşim halinde olarak sosyo-kültürel sistemi meydana getirmektedir:
• Maddi olmayan, zamansız ve mekansız anlamlar
• Anlamları maddileştiren araçlar
• Maddi araçların yardımıyla bu anlamları işler hale getiren insanlar

Bu görüşü onunla paylaşan önemli sosyolog, Marx Weber'dir. 

Sorokin değişimin niçin ve nasıl gerçekleştiği kadar gerçekleşme veya bir kültürün sona erme biçimini
de incelemiş ve bu çerçevede üç ilkeye ulaşmıştır. Ona göre içsel değişme ilkesi çerçevesinde değişim sistemin doğasında vardır. Bir sistem her zaman aktiftir ve kendi başına değişebilmektedir. Sistem dış çevre
koşullarından da bağımsız değildir. Bu sebeple sosyo-kültürel değişimler belirli koşul ve sınırlar dahilinde
gerçekleşir. Öte yandan bu değişimler bir tekdüzelikten ziyade, bir zenginlik ve çeşitlilik gösterirler. Sorokin toplumsal yaşamın anlamlar ile araçlar arasındaki düzenli döngüsünden hareketle toplumsal gerçeklikte tekrarlanabilir monoton olmayan değişimleri teorileştirir ve bu şekilde insan toplumlarında yaşanan
değişimlerin döngüsel karakterine ulaşır.

Leslie White’a göre sosyal sistemleri açıklamadaki en önemli unsur teknolojidir. 

teknolojiyi de çevre koşulları içinde gören sosyolog Julian H. Steward’dır.

Çok Hatlı Evrim Kuramı'nın önceki çizgisel evrimciliğe göre süreçte değil neticede birleşme fikrine dayanmaktadır.

Fritz Machlup’un (1962) kaleme aldığı The Production and Distribution of Knowledge in the United States isimli çalışması. sanayi sonrası toplum kuramlarının kökenini oluşturmaktadır. 

Daniel Bell, Sanayi Sonrası Toplum teorisi ile ileri sanayileşmiş toplumlarda yaşanan değişimleri incelemekte ve bu değişimlerin toplumsal yapıda gelecekte ne tür etkileri olacağını sorgulamaktadır. 

Bell'e göre toplumlar belirli bir gelişme seyrini izlemektedirler. Bu çerçevede dünya tarihinde üç toplumsal aşama mevcuttur: Sanayi öncesi, sanayi ve sanayi ötesi sanayi sonrası toplum aşamasında kaynak bilgidir, sanayi toplumunda makinedir ve sanayi öncesi toplumda da topraktır. 

Bilgi toplumu kuramı toplumsal değişimin arkasında, bilgide ve teknolojide yaşanan değişimlerin olduğunu savunur. BilgiToplumu kuramcılarının en meşhuru ise Alvin Toffler'dir. 

Toffler’e göre bilgi toplumunu karakterize eden özellikler su şekilde özetlenebilir:

• Bilgi Toplumunda beyaz yakalı işgörenlerin sayısı mavi yakalı işgörenlere oranla daha fazladır.
• Bilgi birikimi, özellikle gelişme ve kalkınmanın temelinde bulunan teknolojik bilgi, teorik bilginin
  kodlanması ile daha da artarak gelişmektedir.
• Ekonomik ve toplumsal mekanizmaların işlenmesinde, sistem analizi ve karar alma yaklaşımlarını ifade eden entellektüel teknoloji önem arz eder.
• Endüstrileşme sürecinde son derece gerekli olan hammaddeye sahip olmanın önemi enformasyon toplumları için söz konusu değildir.
• İşçi aileleri genellikle parasal gelirlerinin yarısından fazlasını yiyecek giderlerine ayırmaktaydılar. 

Robert Nisbet (1969), Social Change and History isimli eserinde ilerleme, evrim teorilerinin varsaydığı gibi değişimin bağlı olduğu içsel etkenleri belirleyen genel kanunlar mevcut olmadığını belirtir. Ona göre içsel etkenler kısmen etkili ise de sosyal değişim daha ziyade dışsal etkenlerin bir eseridir. Onun bu eleştirilerini yanıtlayan Lenski (1976) nüfusta, teknik yoğunlukta, işbölümünde artış trendleri gibi etkenler çerçevesinde toplumsal değişimde düzenliliklerin açık bir biçimde gözlenebileceğini ifade etmektedir. Ona göre bu çerçevede
toplumsal değişim belirli yasalara bağlı olarak teorileştirilebilir ve ele alınabilir.

1980’lerden sonra makro kuramların postmodern eleştirisi yeni-evrimciliği ciddi bir biçimde zayıflatsa da son yıllarda özellikle gen bilimlerinde yaşanan gelişmelerle birlikte diğer sosyal konularda olduğu gibi toplumsal değişimde de biyolojik açıklamalar sosyal bilimlere geri dönmeye başlamıştır.