Bireyler, farklılıklarına rağmen, toplumla bütünleşmeyi, toplumla uyumlu bir kimlik kazanmayı, toplumun kendine özgü davranış ve düşünce kalıplarına uygun olarak hareket etmeyi toplumsallaşma sürecinde öğrenirler.

Özellikle, psikoloji, sosyoloji, sosyal psikoloji, antropoloji gibi bilim dallarındaki gelişmeler, «toplumsallaşma» olgusunun yakından ele alınmasına neden olmuştur.

Toplumsallaşma olgusunda,  özellikle toplumbilim ve ruhbilim temel iki disipli oluşturmaktadır. Bu nedenle yapılan kuramsal çalısmalar da öncelikle bu iki disiplin ağırlıklı olmustur.

Birleştikleri tek ortak yanları, toplumsallaşma sürecinde, özellikle çocuğu birim olarak ele almaları ve çocuğun ahlâk gelişmesinde kalıtımsal niteliklerden hareket etmeleridir.

Öğrenme kuramı ilk kez Watson tarafından önerilmiştir.

Toplumsallaşma doğal olarak ailede başlar. Çünkü birey dünyaya geldiği ilk anda önceliklebir aile içerisindedir. Bebek birey, etrafında önce aile bireylerini görür. Ailesi onu toplum içerisine çıkmaya hazırlar. Zamanla birey okul, arkadaş grupları ve kitle iletişim araçlarının etkisi ile toplumsallaşmayı daha fazla içselleştirir ve toplumsallaşma süreklilik kazanır.

Bireyin toplumun değişen kurallarına bağlı olarak kendisini değiştirip yenilemesi yeniden toplumsallaşma olarak da adlandırılmaktadır.

Cooley bir toplumda içten yüz yüze ilişki ve işbirliği özelliklerini taşıyan, informel
kümeleri, birincil kümeler, olarak belirlemektedir. Birincil kümelerde bireyler arasında ruhsal yönden içten ilişikler vardır. Bu duygusal etkileşimin sonucu bireyler, ortak bütünde birleşirler.

Birincil kümelerin toplumsallaşma süreci içerisinde etkisinin en etkin olduğu dönem bireyin çocukluk devresidir. Yetişkinin toplumsallaşmasında ise, birincil kümenin önemi azalır. Bunun yerini ikincil kümeler almaya baslar.

Çünkü, birey bir aile ortamında dünyaya gelir; ve aile içinde büyüyüp gelişerek toplum içine girmeye hazır hale gelir. Birey toplum içine girecek ilk deneyimlerini ailede kazanır. İlk tutum ve davranışlarını aile ortamında öğrenir ve uygular.

Birincil kümeler aile, okul, arkadaş-akran kümelerini kapsar.

• İkincil kümelerde çoğunlukla yüzsüze ilişki bulunmaz;
• İkincil kümelerde ilişkiler daha seyrek ve daha az sürelidir;  
• İkincil kümelerde bireyin küme ile olan ilişkisi islerin yürütülmesi için bir araçtır;
• İkincil kümelerde birincil kümelerin aksine, sayısal olarak çokluk söz konusudur.

İkincil kümelerin, özellikle yetişkin bireyin toplumsallaşması üzerinde oldukça önemli etkisi bulunmaktadır?

Çünkü ilişki tek yönlüdür ve bu ilişkiyi kurma bireyin isteğine bağlıdır. Bu nedenle
kitle iletesim araçlarının, ikincil küme etmenlerinin, etkin bir toplumsallaşma sağlamaları için «araç» olarak kullandıklarını söylemek mümkündür.

Toplumsal ilişkileri, toplumsal yasamın kişiye biçtiği sosyal rollerin gerektirdiği kişiler arası ileteşim ve etkileşim sonucu oluşan ilişkilerdir seklinde tanımlamak mümkündür.

• Toplumsal ilişkilerin gerçekleşebilmesi için en az iki kişi gereklidir.
• Toplumsal ilişkilerde çoğu kez birbirine zıt iki ilişki aynı anda yaşanır. Yani bir başka anlatımla toplumsal ilişkilerde bir ilişki başlar ya da kuvvetlenir iken diğeri biter ya da zayıflar. Sözgelimi; üniversiteyi kazanan bir öğrenci üniversite çevresinde yeni bir toplumsal iliskiye girerken, orta ögretimdeki ilişkilerinden uzaklasır.
• Toplumsal ilişkiyi kuran bireylerin her biri ilişki içerisinde oldugu ya da ilişki kurdugu diğer bireyi ya da bireyleri bilir. Onun varlıgğndan haberdardır.
• Toplumsal ilişkiyi kuran bireyler arasında karşılıklı çift yönlü bir etkileşim vardır.

Örneğin yeni doğmuş bir çocuğun, çevresindeki objelere yönelik kendine özgü belli bir tutum geliştirebilmesi ancak bir öğrenme süreci içerisinde gerçekleşir. Yani çocuk önce objeyi tanımak daha sonrada objenin özelliklerini öğrenmek kısaca objeyi kavramak zorundadır. Ancak bu aşamaları geçtikten sonra obje ile ilgili bir tutum geliştirebilir. Bu nedenle, çocuğun çevresindeki algılamaya başlaması, onun toplumsallaşma sürecine ilk adımı atması anlamına gelir.

• Süregelen bir toplumun, bir dünyanın var olması:
• Kişinin yeterli ve gerekli biyolojik ve kalıtsal özelliklere sahip olması:
• Kişinin öteki insanlarla doğası gereği birtakım ilişkiler kurma isteği içinde bulunması:

Bütün bu disiplinler de göz önüne alındığında toplumsallaşmayı, “her bir toplumun kendine özgü değer yargıları ve normlarının gözetiminde, bireyin objelere yönelik nasıl tutum geliştirmesi gerektiğinin öğretildiği ve bunun sonucunda da bireyin içerisinde bulundugu toplumun alışkanlıklarına ve beklentilerine uygun davranışlar göstermesi süreci” olarak tanımlamak mümkün görünmektedir.