Tüketici

1995

Ekolojik Sorumluluk: Tüketiciler satın alma sırasında karar verirken hem fiziksel çevreye, hem de
bilinçsiz tercihleri ile dünyanın yok olmasına katkıda bulunduklarının farkında olmalıdır.

Sosyal Sorumluluk: Sosyal sorumlu tüketim, tüketicilerin mevcut kaynaklar arasından seçim yapması, satın alma kararlarını vermesi ve tüketim davranışlarında bulunması, yalnız kendi ihtiyaçlarını giderme isteği ile motive olmayan, kararlarının ve davranışlarının olası sonuçlarını dikkate alan bir tüketim biçimidir. Tüketiciler, davranışlarının toplumun diğer bireyleri üzerindeki etkisini de düşünerek duyarlı ve hassas davranmaya yönlendirilmelidir.

Tüketicinin bilgilendirilmesi, tüketiciye pazardaki mal ve hizmetlerle ilgili satın alma ve kullanmada yardımcı olacak bilgilerin ve ipuçlarının resim, yazı ve şekil (fiyat etiketleme, kalite ve standardizasyon işaretleri gibi) ile yol gösterici ve aydınlatıcı rehberlerin bağımsız tüketici örgütleri tarafından sunulması çabalarıdır.

Tüketicileri bilgilendirme hakkının dört temel amacı bulunmaktadır;
• Tüketicilere satın aldıkları mal ve hizmetlerin niteliği, kalitesi, miktarı ve fiyatı hakkında temel
bilgileri vermek,
• Tüketicilere rekâbet halindeki mal ve hizmetler arasından sağlıklı bir seçim yapabilme olanağı
sağlamak,
• Tüketicilerin bu mal ve hizmetleri güvenle ve kendi isteklerine uygun olarak kullanabilmelerini
sağlamak,
• Tüketicilerin kendilerine sunulan mal ve hizmetlerin kullanımından doğacak zarar nedeniyle
tazminat talep etmelerini sağlamaktır.

Tüketicilerin satın aldıkları mal ve hizmetlerle ilgili olarak; ambalajların boyutları, ağırlıkları, dayanıklılıkları, mal ve hizmetin kalitesi, standardı, çeşit ve serilerinin sayısı, kullanım ve bakım özellikleri, içerikleri, markalarının sayısı, gramaj ve diğer ölçüleri, üretim ve son kullanma tarihleri, üreticinin kimliği, adresi, iade şartları, firma politikaları, garanti belgesi ve şartları, satış sonrası hizmetler hakkında bilgilendirilmeleri gerekir (Hayta, 2006: 244).

Tüketici eğitimi, tüketicilere mevcut kaynaklarından tatmin sağlamada, ihtiyaç duydukları bilgi ve becerilerin kazandırılması sürecidir.

Toplumun ve ekonominin kalkınması için iyi eğitilmiş tüketicilere ihtiyaç vardır. Bu nedenle yaygın ve örgün eğitim kurumlarında tüketicinin eğitilmesi gerekir. 4077 Sayılı Tüketicinin Korunması Hakkındaki Kanunun 20. maddesinde tüketicinin eğitilmesi konusunda örgün ve yaygın eğitim kurumlarının ders programlarına ekler yapılarak, Millî Eğitim Bakanlığı görevlendirilmektedir.

Tüketici eğitiminin temel amaçları şunlardır (Yener, 1990:20);
• Tüketicilerin seçimlerini yönlendirmek olmayıp mevcut seçenek ve olanaklardan tüketiciyi
haberdar ederek, tüketicinin amacına en uygun olanı seçmede ona yardımcı olmaktır,
• Tüketicileri, mal ve hizmetler hakkında mümkün olan en yüksek düzeyde bilgi sahibi yapmaktır,
• Tüketicileri mal ve hizmetleri ne zaman ve nereden satın alacakları konusunda bilgilendirmektir,
• Mal ve hizmetlerin kalitelerini nasıl belirleyecekleri ve fiyatları konusunda bilgilendirmek ve
uyarmaktır,
• Mal ve hizmetlerle ilgili tahlil ve deney sonuçlarını tüketicilere iletmektir.

Tüketicilerin Temel İhtiyaçlarının Karşılanması Hakkı: İnsanın, insan olmaktan doğan ve hayatını devam ettirebilmesi için gereken asgarî ihtiyaçlarını karşılayabileceğini belirten bu hak, tüketicinin en temel hakkıdır. Gelişen ve değişen dünya şartları içerisinde; beslenme, barınma, giyim, temizlik, ısınma,
aydınlanma, içecek su bulma, ulaşım, haberleşme gibi ihtiyaçlar tüketicinin en temel hakları arasındadır.

Sağlık ve Güvenliğin Korunması Hakkı: Sağlık ve güvenliğin korunması hakkı, tüketicinin tehlikeli ve riskli mal ve hizmetlere karşı korunmasını, tüketiciye sunulan her türlü mal ve hizmetin yaşam ve sağlık açısından tüketicilere zarar vermeyecek kalite ve nitelikte olmasını ifade eder. Mal ve hizmetlerin güvenilir ve kaliteli olmadığı hallerde, tüketici bu mal ve hizmetin kendisini zehirlemesi, sakatlaması, yaralaması ve hatta öldürmesi tehlikesi ile karşı karşıyadır. Bu hak tüketicilerin doğrudan doğruya hayat ve sağlıkları ile ilgilidir.

En geniş tanımıyla bilinçli tüketici; sivil toplum kuruluşları aracılığıyla örgütlenmiş, bir mal ya da hizmeti satın alırken, ondan en fazla yararı sağlamayı amaçlayan, gerçek ihtiyaçlarını göz önünde tutan, planlı ve belgeli alışveriş yapan, alışverişin nesnesi değil öznesi olduğunun bilincinde olan, kalitesi, standardı yüksek, sağlıklı, güvenli, çevreci ürünü seçme olgunluğunu taşıyan, tüm bunlarla birlikte bütçesine en uygun ürünü seçip tasarrufa önem veren ve aynı zamanda kaliteyi denetleyen, benzerleri arasında yerli ürünleri seçen, dolayısıyla, giderek ekonomiyi verimliliğe yöneltecek olan yadsınmaz bir
sosyo-ekonomik öğedir (Hekimci, 2002:151)

1982 Anayasasının “Tüketicilerin Korunması” başlığını taşıyan 172. Maddesi “Devlet tüketicileri koruyucu ve aydınlatıcı tedbirleri alır, tüketicilerin kendilerini koruyucu tedbirleri alır, tüketicilerin kendilerini koruyucu tedbirlerini teşvik eder” hükmünü içermektedir.

Bilinçli tüketicinin sahip olması gereken özellikler şunlardır;
• Mal ve hizmet satın alırken temel ihtiyacını ön planda tutmak,
• Satın alacağı mal ve hizmetlerin kaliteli, güvenli, ucuz ve sağlıklı olması konusunda araştırmada
bulunmak,
• Firmalar arasında güvenirliliği ön planda tutmak,
• Hakkını bilmek, haklarına sahip çıkmak ve savunmak,
• Çevreye karşı duyarlı olmak,
• Yanıltıcı medyanın ve yanıltıcı reklâmların etkisinde kalarak ihtiyaca uygun olmayan
davranışlar göstermemek,
• Tüketimin nesnesi değil, öznesi olmak,
• Tüketici haklarının yerleştirilmesi ve korunması konusunun, tüketici birlikleri ve örgütlenmeyle
sağlanabileceğine inanan kişi olmak.

Tüketim kalıplarımız, tüketim algımız ve tüketim sürecindeki deneyimlerimiz dünyadaki hızlı iş ve yaşam akışından doğal olarak etkilenmektedir. Makro çevrede yaşanan değişim ve gelişimler tüketim kalıplarını farklılaştırmakta, yenilemektedir."

Çağımızda en küçük ekonomik birim olarak faaliyette bulunan tüketicinin, mal ve hizmet talebindeki tutum ve davranışları, beklenti ve ihtiyaçları ekonomik faaliyetlerin nitelik ve niceliğini belirleyen; ekonomik faaliyetlere yön veren öğelerin başında gelmektedir.

Bilinçli tüketim, tüketiciyi akılcı ve bilinç temelli değerlendirmelere yönelten bir tüketim biçimidir. Tüketicinin gerçek ihtiyaçlarını göz önünde tutarak kaliteli, güvenli ve ayıpsız mal ve hizmetleri seçerek planlı ve dikkatli biçimde gerçekleştirdiği tüketim eylemlerini içerir.

Ahlâk, insanların, bir toplum içinde uyumlu yaşamaları için kendilerine göre belirledikleri ilkeler bütünlüğü ve insanların toplum içindeki davranış, eylem ve birbirleriyle olan ilişkilerini düzenlemek amacıyla kabul edilen ilkeler topluluğudur.

Etik tüketim, tüketicinin seçme hakkını etik olarak üretilen, topluma veya çevreye zarar vermeyen mal ve hizmetlerden yana kullanmak olarak tanımlanabilir. Etik tüketim davranışı, etik satın alma davranışından adil ticarete, tüketici boykotlarından, işletmelerin çevre politikalarına kadar birçok konuyu kapsar.