Yusuf Has Hacib, Ahmed Edib Yüknekî, Ahmed Yesevî ve Hakim Süleyman Ata Dinî-Tasavvufî Türk Edebiyatının öncüleridir.

Sırrî bir duyuş ve inanış sistemidir. Kişinin Hakk’a boyun eğmesi, daima onunla beraber olacak şekilde olduğunu hatırlayarak dünyasını da ona göre düzenlemesi, onu duyması, yaşaması, bütün benliği ile kalbini ona bağlaması anlamlarına gelir.

Ahi Evran’ın önderliğinde Anadolu’da kurulmuş bir esnaf örgütlenmesidir.

Eskiden tarikat mensuplarının toplanıp tören yaptıkları yer anlamına gelmektedir.

Dinî-tasavvufi Türk edebiyatında Allah’ın birliğini, ihtişam ve kudretini telkin eden şiirlerdir.

Bu edebiyatın Orta Asya’da kurucusu Ahmed Yesevî olduğu gibi; Anadolu sahasında da kurucusu Yûnus Emre olmuştur. Ancak bu sahada eserler veren; Mevlâna Celaleddin Rumi, Hacı Bektaş Velî, Ahmed Fakih, Sultan Veled, fieyyad Hamza, Âşıkpaşa, Kaygusuz Abdal, Said Emre, Gülşehrî, Hacı Bayram Velî, Akşemseddin, Süleyman Çelebi... v.b. gibi mutasavvıf-velî şairler, aynı zamanda bu ekolun temelini ve devamını da oluşturmuşlardır.

Hacı Bektaş Veli’nin Arapça eseridir. İslam dininin her kesimden insanının anlayabileceği şekilde anlatıldığı bir eserdir.

XIII. yüzyıl Anadolu’sundaki insanlar, buhranlar, istilâlar ve isyanlarla mustariptir. Bu sosyal romantizmin içinde tekkeler; insan gönüllerini aşka ve Allah’a kanatlandırmakla topluma bir ümit, bir huzur ve bir teselli kaynağı olmuşlardır. Dolayısıyla bir taraftan Anadolu Selçuklular’ın sofîlere derin saygı göstermeleri, öte yandan Moğol istilâsından kaçan büyük sofîlerin Anadolu’yu vatan edinmeleri bunda etkili rol oynamıştır. Türkistan’dan, Horasan’dan ayrılan nice sofî, Irak ve Suriye gibi ülkeleri de denemekle beraber, kendi iman hayatlarına en uygun çevreyi Anadolu’da bulmuşlardır.

Yûnus; tefsir, hadis, kelâm, tasavvuf gibi islamî ilimleri okumuş, aruzla şiir yazabilecek kadar edebî bilgilere vâkıf, Şiirazlı Sâdi’nin bir gazelini nazmen Türkçeye çevirecek kadar Farsçaya aşina bir şairdir. Arap, İran ve Yunan mitolojilerini az da olsa bilen bir mutasavvıftır.

Kur’an-ı Kerim’deki ayetleri inceleyen bu ilim, ayetlerin muradına uygun bir şekilde anlaşılmasını sağlamayı gaye edinmiştir.

Hz. Muhammet’in sözlerini ve davranışlarını inceleyen bir ilim dalıdır.

İmanî esasların akli delillerle ispat ve izah edildiği ilim dalıdır.

Yûnus’un doğum yeri hakkındaki bilgimiz de yetersizdir. Ancak Hacı Bektaş Velayet-nâmesi’nde Yûnus’un Sivrihisar’ın Sarıköyü’nde doğduğu kayıtlıdır. Bu bilgiyi, Mecdî ve Lâmiî de teyit etmektedir. Yani Şakayık’ta Yûnus’un şeyhi Tapduk Emre’nin Sakarya Nehri’ne yakın bir yerde ikamet ettiği, Yûnus’un ise, Bolu civarında bir yerde oturduğunu belirtir. Nefahat Tercümesinde ise Yûnus’un Kütahya Suyu’nun üzerinde, o suyun Sakarya’ya karıştığı yere yakın bir mahalde yattığını söyleyerek Velayetnâme’nin verdiği bilgiyi doğrular. Âşık Çelebi de Meşairü’ş- Şuâra adlı eserinde Yûnus Emre’nin Bolulu olduğunu zikreder.

Yûnus Emre “Yûnus” olduğunu söyler. Yûnus Emre, şiirlerinde mahlas olarak; “Yûnus, Yûnus Emre, Âşık Yûnus, Bî-çare Yûnus, Miskin Yûnus, Derviş Yûnus, Koca Yûnus, Tapduk Yûnus Dedem...” gibi adlar kullanmaktadır.

Mahlas: Şairlerin şiirlerinde asıl adlarının yerine kullandıkları takma isimlerdir.

Yûnus’un mezarının nerede olduğu kesin olarak bilinmemektedir. Belgelerin azlığı ve onu sevenlerin çokluğu sebebiyle, Anadolu’nun muhtelif yerlerinde ve Azerbaycan’da ona ait birçok mezar gösterilmektedir.

Kolay görünen, ancak benzeri söylenmeye çalışılınca zor olduğu anlaşılan söz sanatıdır.

Eserleri: Yunus Emre’nin Risâletü’n-Nushiyye ve Divânı olmak üzere iki eseri vardır.

Bu asırda Sâid Emre ve Kaygusuz Abdâl, Yunus’un en önde gelen muakkiplerindendir. Aynı asır Dinî-Tasavvufî Türk Edebiyatı şairlerinden Gülşehrî, Âşıkpaşa, Eflâkî Dede ve Elvan Çelebi’yi de zikredebiliriz. Bunlardan Kaygusuz Abdal; tam manasıyla bir Dinî-Tasavvufî Türk Edebiyatı şairidir. Zira onun eserlerinin temeli “din, tasavvuf, vecd, bilim, sevgi, hoşgörü vb.ler”dir. O, tasavvufî vecd ve heyecan bakımından en az Yunus Emre kadar başarılı şiirler vermiştir.

Velilerin kerametlerini ve menkıbelerini içeren eserlerdir.

Kaygusuz Abdal’ın manzum eserleri; Divân, Gülistân, Mesnevî-i Baba Kaygusuz (I-II-III ), Gevhernâme ve Minbernâme'dir.

Kaygusuz Abdal’ın mensur eserleri; Budalanâme, Kitâb-ı Miğlâte, Vücûdnâme ve Risâle-i Kaygusuz Abdal'dır

Kaygusuz Abdal’ın manzum artı mensur eserleri Saraynâme ve Dil-güşâ'dır.