TÜRKÇE CÜMLE BİLGİSİ II Dersi YAPILARINA GÖRE CÜMLELER- II soru cevapları:
Toplam 20 Soru & Cevap#1
SORU:
Sıralı cümle nedir?
CEVAP: “Sıralı cümle”, arka arkaya sıralanmış basit cümlelerden oluşur. Bu yönüyle bir söz bütünü, bir metin içindeki bütün cümleler, metnin uzunluğu ne olursa olsun, aralarında konuyu tamamlayan bir bütün oluşturmak üzere sıralanmış cümleler hâlinde sayılabilir.
“Sıralı cümle”, arka arkaya sıralanmış basit cümlelerden oluşur. Bu yönüyle bir söz bütünü, bir metin içindeki bütün cümleler, metnin uzunluğu ne olursa olsun, aralarında konuyu tamamlayan bir bütün oluşturmak üzere sıralanmış cümleler hâlinde sayılabilir.
#2
SORU:
Bağımlı sıralı cümle nedir?
CEVAP: Yalnız başlarına kullanıldıklarında anlamı bulunan ve bir araya gelince de araların da anlam ilişkisinin yanında ortak cümle ögelerine de sahip olan cümlelerdir.
Yalnız başlarına kullanıldıklarında anlamı bulunan ve bir araya gelince de araların da anlam ilişkisinin yanında ortak cümle ögelerine de sahip olan cümlelerdir.
#3
SORU:
Bağımsız sıralı cümle nedir?
CEVAP: Bağımsız sıralı cümleler, yalnız başlarına kullanıldıklarında anlamı olan ve bir araya gelince de aralarında anlam ilişkisi bulunan; ancak ortak cümle unsu ru (özne, nesne, zarf tümleci, yer tamlayıcısı) bulunmayan cümlelerdir. Bağımsız sıralı cümleler; virgül (,), noktalı virgül (;), sıralama bağlaçları ( ve, ya...ya..., ne... ne...vb.) ile birbirine bağlanan cümleler bütünüdür.
Bağımsız sıralı cümleler, yalnız başlarına kullanıldıklarında anlamı olan ve bir araya gelince de aralarında anlam ilişkisi bulunan; ancak ortak cümle unsu ru (özne, nesne, zarf tümleci, yer tamlayıcısı) bulunmayan cümlelerdir. Bağımsız sıralı cümleler; virgül (,), noktalı virgül (;), sıralama bağlaçları ( ve, ya...ya..., ne... ne...vb.) ile birbirine bağlanan cümleler bütünüdür.
#4
SORU:
Anlatım nedir?
CEVAP: Düşüncelerimizi, duygularımızı, bilgilerimizi, yaşantı ve deneyimlerimizi ifade etmeye yarayan dil örgüsüne “anlatım” denir.
Düşüncelerimizi, duygularımızı, bilgilerimizi, yaşantı ve deneyimlerimizi ifade etmeye yarayan dil örgüsüne “anlatım” denir.
#5
SORU:
Bağlı cümle nedir?
CEVAP: Cümle başı bağlaçları ile birbirine bağlanan ve aralarında bu cümle başı bağlacının işlevine bağlı bir anlam ilgisi bulunan cümlelerin kurduğu cümlelere “bağlı cümle” adı verilir.
Cümle başı bağlaçları ile birbirine bağlanan ve aralarında bu cümle başı bağlacının işlevine bağlı bir anlam ilgisi bulunan cümlelerin kurduğu cümlelere “bağlı cümle” adı verilir.
#6
SORU:
Ara söz (ara cümle) nedir?
CEVAP: İster basit ister birleşik yapılı olsun bir cümlede, bazen anlamı daha iyi belirtmek ve anlama açıklık kazandırmak için, cümlenin içine giren ve cümlenin yapısında herhangi bir değişiklik yapmayan kelime grubu veya cümle yapısında dil birlikleri yer alır. Açıklama veya ek bilgi vermek amacıyla cümleye giren bu dil birliklerine “ara söz” veya “ara cümle” adı verilir.
İster basit ister birleşik yapılı olsun bir cümlede, bazen anlamı daha iyi belirtmek ve anlama açıklık kazandırmak için, cümlenin içine giren ve cümlenin yapısında herhangi bir değişiklik yapmayan kelime grubu veya cümle yapısında dil birlikleri yer alır. Açıklama veya ek bilgi vermek amacıyla cümleye giren bu dil birliklerine “ara söz” veya “ara cümle” adı verilir.
#7
SORU:
Ara sözlü cümlelerde ara sözler hangi noktalama işaretleri arasında yazılır?
CEVAP: Ara sözler yazıda iki virgül veya iki kısa çizgi arasında yazılır.
Ara sözler yazıda iki virgül veya iki kısa çizgi arasında yazılır.
#8
SORU:
Eksiltili cümle nedir?
CEVAP: Konuşma veya anlatım esnasında genellikle yüklemi, bazen de başka bir ögesi kullanılmayan cümleye “eksiltili cümle” denir.
Konuşma veya anlatım esnasında genellikle yüklemi, bazen de başka bir ögesi kullanılmayan cümleye “eksiltili cümle” denir.
#9
SORU:
Eksiltili cümlelerin sonunda hangi noktalama işaretleri kullanılır?
CEVAP: Eksiltili cümlelerin sonunda noktalama işareti olarak üç nokta (...), ünlem işareti (!) veya soru işareti (?) kullanılır.
Eksiltili cümlelerin sonunda noktalama işareti olarak üç nokta (...), ünlem işareti (!) veya soru işareti (?) kullanılır.
#10
SORU:
Eksiltili cümlelere hangi metinlerde sıkça rastlanmaktadır?
CEVAP: Eksik ögeyi okuyucuya tamamlattıran cümlelere; atasözü ve deyimlerimizde, günlük konuşmalarda, sorulu cevaplı ifadelerde ve duygusal anlatımlarda sıkça rastlanır.
Eksik ögeyi okuyucuya tamamlattıran cümlelere; atasözü ve deyimlerimizde, günlük konuşmalarda, sorulu cevaplı ifadelerde ve duygusal anlatımlarda sıkça rastlanır.
#11
SORU: ''Ateşe su at, barut atma.''
''Ateşe su at, barut atma.''
Yukarıdaki cümlenin yapısına göre türünü bulunuz.
CEVAP:
''Ateşe su at, barut atma.'' cümlesi, ortak yer tamlayıcılı bağımlı sıralı cümledir.
#12
SORU: ''Duvarı nem, insanı gam yıkar.''
Yukarıdaki cümlenin yapısına göre türünü bulunuz.
''Duvarı nem, insanı gam yıkar.''
Yukarıdaki cümlenin yapısına göre türünü bulunuz.
CEVAP: ''Duvarı nem, insanı gam yıkar.'' cümlesi ortak yüklemli bağımlı sıralı cümledir.
''Duvarı nem, insanı gam yıkar.'' cümlesi ortak yüklemli bağımlı sıralı cümledir.
#13
SORU:
Anlam örgüsü nasıl oluşur?
CEVAP: Kelimeler, dil sistemi içinde birbirine bağlanarak cümleleri oluşturur. Anlatımda yargı, cümlelerle sağlanır. Cümleler de bir anlam ifade etmek üzere kelime ve kelime gruplarının dil bilgisi kurallarına uygun biçimde düzenlenmesiyle oluşur. Cümleler de bir anlam bağı içinde birleşerek daha üst seviyedeki birimleri meydana getirir. Bunlar, paragraflar veya paragraflardan daha geniş düzeydeki biçimlerdir. İşte daha geniş anlatım birimlerini oluşturmak için yan yana sıralanan cümleler, çeşitli şekillerde birbirine bağlanarak anlam örgüsünü oluştururur.
Kelimeler, dil sistemi içinde birbirine bağlanarak cümleleri oluşturur. Anlatımda yargı, cümlelerle sağlanır. Cümleler de bir anlam ifade etmek üzere kelime ve kelime gruplarının dil bilgisi kurallarına uygun biçimde düzenlenmesiyle oluşur. Cümleler de bir anlam bağı içinde birleşerek daha üst seviyedeki birimleri meydana getirir. Bunlar, paragraflar veya paragraflardan daha geniş düzeydeki biçimlerdir. İşte daha geniş anlatım birimlerini oluşturmak için yan yana sıralanan cümleler, çeşitli şekillerde birbirine bağlanarak anlam örgüsünü oluştururur.
#14
SORU: Bir gramer birimi olarak sıralı cümleyi ayıran yapı özelliği nedir?
Bir gramer birimi olarak sıralı cümleyi ayıran yapı özelliği nedir?
CEVAP: Bir gramer birimi olarak sıralı cümleyi ayıran yapı özelliği, cümlelerin sıralama/bağlama edatlarıyla veya bu edat değerindeki virgülle birbirine bağlanmasıdır.
Bir gramer birimi olarak sıralı cümleyi ayıran yapı özelliği, cümlelerin sıralama/bağlama edatlarıyla veya bu edat değerindeki virgülle birbirine bağlanmasıdır.
#15
SORU:
Bağımsız sıralı cümlelerde ögeler arasında şekilce bir ortaklık var mıdır?
CEVAP: Bağımsız sıralı cümlelerde her cümlenin ögeleri ayrı ayrıdır. Ögeler arasında şekilce ortaklık yoktur. Ortaklık, anlam yakınlığındadır; yani bu cümlelerin bir arada bulunmalarının sebebi, aralarındaki anlam yakınlığıdır; özne, tamlayıcı ve yüklemleri ortak değildir.
Bağımsız sıralı cümlelerde her cümlenin ögeleri ayrı ayrıdır. Ögeler arasında şekilce ortaklık yoktur. Ortaklık, anlam yakınlığındadır; yani bu cümlelerin bir arada bulunmalarının sebebi, aralarındaki anlam yakınlığıdır; özne, tamlayıcı ve yüklemleri ortak değildir.
#16
SORU: ''Sıralarda oturacak yer kalmadığı için yeni gelenler ayakta durdular ve anneler, hasta çocuklarını dizlerine oturtabilmek için duvar diplerine çömeldiler.'' cümlesindeki sıralama bağlacını bulunuz.
''Sıralarda oturacak yer kalmadığı için yeni gelenler ayakta durdular ve anneler, hasta çocuklarını dizlerine oturtabilmek için duvar diplerine çömeldiler.'' cümlesindeki sıralama bağlacını bulunuz.
CEVAP: ''Sıralarda oturacak yer kalmadığı için yeni gelenler ayakta durdular ve anneler, hasta çocuklarını dizlerine oturtabilmek için duvar diplerine çömeldiler.'' Bu örnekte iki bağımsız cümle vardır. Birinci cümle “Sıralarda oturacak yer kalmadığı için yeni gelenler ayakta durdular.” cümlesidir. İkinci cümle ise “Anneler, hasta çocuklarını dizlerine oturtabilmek için duvar diplerine çömeldiler.” cümlesi dir. İki cümle “ve” sıralama bağlacıyla birbirine bağlıdır.
''Sıralarda oturacak yer kalmadığı için yeni gelenler ayakta durdular ve anneler, hasta çocuklarını dizlerine oturtabilmek için duvar diplerine çömeldiler.'' Bu örnekte iki bağımsız cümle vardır. Birinci cümle “Sıralarda oturacak yer kalmadığı için yeni gelenler ayakta durdular.” cümlesidir. İkinci cümle ise “Anneler, hasta çocuklarını dizlerine oturtabilmek için duvar diplerine çömeldiler.” cümlesi dir. İki cümle “ve” sıralama bağlacıyla birbirine bağlıdır.
#17
SORU: ''Mektubunu okumaktan bile korkuyorum; fakat merak da ediyorum.''
Yukarıdaki cümlenin yapısına göre türünü bulunuz.
''Mektubunu okumaktan bile korkuyorum; fakat merak da ediyorum.''
Yukarıdaki cümlenin yapısına göre türünü bulunuz.
CEVAP: ''Mektubunu okumaktan bile korkuyorum; fakat merak da ediyorum.'' cümlesi ortak nesneli bağımlı sıralı cümledir.
''Mektubunu okumaktan bile korkuyorum; fakat merak da ediyorum.'' cümlesi ortak nesneli bağımlı sıralı cümledir.
#18
SORU: ''Çocuğun yüzü ibik gibi kızardı. Bereket o telâşta kimse işin farkına varamadı.'' bağlı cümlesinde hangi kelime bağlaç görevindedir?
''Çocuğun yüzü ibik gibi kızardı. Bereket o telâşta kimse işin farkına varamadı.'' bağlı cümlesinde hangi kelime bağlaç görevindedir?
CEVAP:
''Çocuğun yüzü ibik gibi kızardı. Bereket o telâşta kimse işin farkına varamadı.'' bağlı cümlesinde ''bereket'' kelimesi bağlaç görevindedir.
#19
SORU: Ara cümleler, cümleden çıkarıldıkları zaman cümlenin anlamında ya da yapısında bir eksiklik oluşturur mu?
Ara cümleler, cümleden çıkarıldıkları zaman cümlenin anlamında ya da yapısında bir eksiklik oluşturur mu?
CEVAP: Ara cümleler, cümleden çıkarıldıkları zaman cümlenin anlamında bir eksiklik oluşturmaz, cümlenin yapısında bir eksiklik yaratmaz.
Ara cümleler, cümleden çıkarıldıkları zaman cümlenin anlamında bir eksiklik oluşturmaz, cümlenin yapısında bir eksiklik yaratmaz.
#20
SORU: ''Tenkitlerinize, -buna ikaz demek daha doğru olur- teşekkür ederim.''
Yukarıdaki cümlenin yapısına göre türünü bulunuz.
''Tenkitlerinize, -buna ikaz demek daha doğru olur- teşekkür ederim.''
Yukarıdaki cümlenin yapısına göre türünü bulunuz.
CEVAP: ''Tenkitlerinize, -buna ikaz demek daha doğru olur- teşekkür ederim.'' cümlesi ara sözlü (cümleli) bir cümledir.
''Tenkitlerinize, -buna ikaz demek daha doğru olur- teşekkür ederim.'' cümlesi ara sözlü (cümleli) bir cümledir.