Şahinşah, Aleksios Komnenos ile savaş halinde onu takip ederken; kardeşi Mesud’un Danişmendli Emir Gazi ile birlikte üzerine gelmekte olduğunu öğrenince Aleksios Komnenos Şahinşah’a barış teklifinde bulundu.

Danişmendli sultanı ve I. Mesud’un kayınpederidir.

1116

Tahta geçmek için kayınpederi Emir Gazi’den yardım almış olması ve yaşının küçük olması onu Danişmend hükümdarı Emir Gazinin vesayeti altında bırakmıştır.

Oğlu Ioannes (118 – 1143)

Bizanslılar Uluborlu’yu ele geçirip Antalya’ya kadar ilerledi.

Süryani Mihail’in Kılıç Arslan’ın küçük oğlu Tuğrul Arslan’a taktığı

Kılıç Arslan vefat edince Tuğrul Arslan’ın annesinin evlendiği Artuklu hâkimidir.

Sultan Mesud’un kardeşinin elinde bulunan Malatya’yı, bir bakıma Danişmend’lilere terk  etmesi Melik Arab’ın isyanına sebep olmuştu.

Emir Gazi’nin yerine geçen Muhammed, bunun dışında Yağıbasan, Aynüddevle ve Yağan.

Emir Gazi zamanında hareket kabiliyeti sınırlı olan Mesud, aynı       zamanda kayınbiraderi olan Muhammed’e karşı gücünün sınırlarını yoklamak istedi. Bu maksatla, Çankırı ve Kastamonu’yu almak üzere harekete geçen Bizans imparatoru ile ittifak etti.

İmparatorun Kilikya (Çukurova) seferine çıkmasının başlıca sebebi Tarsus, Adana, Misis ve Anazarba gibi Bizans’a ait şehirleri zapt eden Ermeni prensi Leon’u cezalandırmaktı.  Mesud ve Muhamed ise  bu Ioannes’in Kilikya’ya seferine çıkmasından (1137) faydalanıp Bizans topraklarında fetihlerini genişlettiler.

İmparator Ioannes’in yeğeni Ioannes’tir. Daha önce babası da önce Sultan Mesud’a, sonra Emir Gazi’ye iltica etmiş olan Ioannes bir daha ülkesine dönmedi. Çelebi unvanını alarak sultanın kızıyla evlendi.

Çünkü halk Selçuklu idaresinden memnundu.

Antakya’ya karşı savaş hazırlıkları yaparken, av sırasında zehirli bir okla yaralanıp öldüğü için Antakya seferi tamamlanamadı.

Nisan 1143

İmparatorluk döneminde Anadolu’da Selçuklu ve Danişmendlilere, Ermenilere ve haçlılara karşı sefer düzenlemiştir.

Melik Muhammed’in tahtını bıraktığı Zünnûn ile Yunus ve İbrahim adlı oğullarından başka kardeşleri Yağıbasan ve Aynüddevle arasında hâkimiyet mücadelesi başlamıştı. Bu mücadele sonucunda Danişmedliler ikiye bölündü.

Oğlu Manuel

Oğlu Kılıç Arslan

Kayseri, Sivas ve Malatya’da hüküm süren Danişmendli melikleri kendisine bağlayan Selçuklu sultanı Mesud, daha önce Emir Gazi’nin işgal ettiği Ankara, Çankırı ve Kastamonu bölgelerini de topraklarına katarak hâkimiyeti sağlamış oldu. 

1145 yılında.

Prakana kalesi Isauria (İçel) eyaletinde olup, bugün yeri tam olarak tesbit edilememektedir. 

Mesud’un ordusunu sayıca az olan bir kısmı Bizans ordusunu üzerlerine çekerken tepelerin ardındaki ikinci kısım saldırıya geçerek onları tuzağa düşürdüler.

Haçlı birlikleri Alman kralı III: Konrad’ın komutasında olan Alman birlikleri ile Fransa kralı VII. Louis komutasındaki Fransız birliklerinden oluşuyordu. 

İkinci Haçlı Seferinin sebebi, Musul atabeyi İmadeddin Zengi’nin Urfa’yı fethi (24 Aralık 1144) idi. Urfa’nın kurtarılması için Haçlı Seferi düzenlendi. 

26 Ekim 1147 tarihinde Dorylaion (Eskişehir) yakınında, kendilerini takip eden ve saldırmak için uygun zamanı bekleyen Türklerin tuzağına düştüler.

İkinci Haçlı orduları; Sultan Mesud’un Bizans imparatoruyla yaptığı anlaşma, yaptığı hazırlıklar ve sayı azlığını avantaja çeviren savaş taktiği sayesinde, vardıkları yerde hiçbir işe yaramayacak biçimde zayiata uğratıldılar.

Haçlı tehdidi nedeniyle

Kontluğun Göksun, Ayntab, Behisni, Raban, Merzuban ve Dülûk’teki topraklarının ele geçirilmesiyle kontluk tamamen ortadan kaldırıldı ve Suriye ile yeniden bağlantı kuruldu.

Ermeni hükümdarı Toros’un Çukurova’da güçlenmesi, aslında Türkiye Selçukluları’nın Suriye yolunu tehdit ettiği için ve Bizans imparatorunun da ısrarlı tahrikleri üzerine Sultan Mesud 1154’de Ermeniler üzerine sefere çıktı.

Selçuklu ordusu Misis ve Anazarba’y› kuşattı fakat alamadı. Bunun üzerine Tell-Hamdun’a taarruz edildi; fakat ağaçları kökünden söken şiddetli bir fırtına ve dolu orduyu duraklattı. Ayrıca Antakya haçlıları üzerine gönderilen Yakup Bey idaresindeki Türk birlikleri pusuya düşürülüp imha edildiler. Orduda çıkan dabah (hayvan vebası) salgını yüzünden hayvan kayıpları askerleri güç durumda bıraktı. Bunun üzerine ağırlıklarını da bırakarak çekilen Selçuklu ordusu, Ermeniler’in takibi sonunda da çok zayiat verdi.

1155 baharında vefat etti.

Oğlu II. Kılıç Arslan

39 yıl

Bir iki cami inşası dışında imar faaliyetlerine pek imkânı olmamıştır.

3 varisi vardı. Bunlar Kılıç Arslan, Şahinşah ve Devlet’tir.

II. Kılıç Arslan’ın tahtı için tehlike olarak gördüğü Devlet’i bertaraf etmesi Ankara, Çankırı meliki olan Şahinşah’ın isyan etmesine yol açtı. Bu kargaşadan yararlanmak için ilk harekete geçen ise Sivas’ta Danişmendli Yağıbasan oldu. Önce Zünnûn’a ait Kayseri bölgesine girdi; fakat II. Kılıç Arslan üzerine yürüyünce bölgedeki Hıristiyan ahaliyi Sivas’a sürgün ederek geri çekildi. Bu olaydan sonra sultanla anlaşma yapmasına rağmen, kısa bir süre sonra Selçuklular’a ait Elbistan’ı işgal etti. Kılıç Arslan’ın harekete geçtiğini öğrenince, bölgeden yine onbinlerce insanı kendi topraklarına sürdükten sonra sultanla savaşmak için geri döndü. Ancak din adamlarının boş yere Müslüman kanı dökülmemesi için arabuluculuk yapmalar› üzerine anlaşma sağlandı (Eylül 1155). 

Kılıç Arslan’ın güneydoğuda güçlenmesi, bu sırada haçlılara karşı mücadele etmekte olan Nureddin Mahmud’u rahatsız etmekteydi. O yüzden kayınpederi Sultan Mesud’la yaptıkları anlaşmaya aykırı olarak bu bölgeyi işgal etti.

Başta II. Kılıç Arslan’ın kardeşi Şahinşah, Danişmendliler’in Kayseri meliki Zünnûn, Sivas meliki Yağıbasan ve Malatya’daki Zülkarneyn ve bazı Artuklu beyleri ile ittifak kurdu.

Bizans İmparatorluğu ile anlaşmaya vararak onu diğer düşmanlarıyla yapmış olduğu ittifakta saf dışı bırakmaktır.

Bizans imparatorunun dostuna dost, düşmanına düşman olmayı kabul etmenin yanı sıra; ihtiyaç halinde Bizans’a askeri yardım verme taahhüdü de vardı. 

Bizans imparatorunun dostuna dost, düşmanına düşman olmayı kabul etmenin yanı sıra; ihtiyaç halinde Bizans’a askeri yardım verme taahhüdü de vardı. 

Kılıç Arslan imparatordan sağladığı ciddi para yardımının yanı sıra; diğer düşmanlarıyla savaşırken onu saf dış bırakarak büyük bir diplomatik başarı sağlamış oldu.

1178 kalan son Danişmendli toprağı Malatya’yı ele geçiren II. Kılıç Arslan Danişmendoğullarından hayatta kalanları uçbeyi olarak tayin etti.

Bizans yönündeki fetihler durdurulmadığı ve Kılıç Arslan’ın barış şartlarını ihlâl ettiği gerekçesiyle savaş ilan etti. Oysa gerçek neden haçlı seferinin yol açtığı tecridi kıran Türkiye Selçukluları’nın, bu anlaşma sayesinde katettikleri mesafenin doğurduğu endişeydi. Başka bir ifadeyle Bizans’ın büyük külfetlere katlanarak organize ettiği haçlı seferlerinden elde ettiklerini, neredeyse tükenme noktasına getiren Selçuklu ilerleyişi engellenememişti.

Miryokefelon (Myriokephalon) geçidi neredeyse ancak techizatlı tek bir askerin yürümesine imkân veren, iki tarafı sarp uçurumlarla çevrili çok dar bir geçitti.

1176

Bizans ve Haçlı ordusu Türkleri Anadolu’dan çıkarma umudunu tamamıyla yitirdiler. Bu savaştan sonra Bizans’la Selçuklular arasındaki savaşlar devlet düzeyinde neredeyse sona erdi. Bu savaştan sonra Bizans’lılar sürekli geri çekilirken Türkler ilerleyiş halinde oldular.

Bizans hükümdarı Manuel’in sulh teklifi sonucunda barış anlaşması imzalandı.

Aksaray’ın 35km kuzeydoğusunda, Nevşehir yolunda.

1180’de Manuel Komnenos’un ölümünden sonra Bizans topraklarına akınlar tüm hızıyla devam etti. Eskişehir, Kütahya ve Uluborlu’nun yanı sıra, bir kaynağa göre 72 kale fethedildi (1182-1183). Nihayet Bizans’ın içerisinde bulunduğu saltanat mücadelelerinden yararlanan Kılıç Arslan, 1185’de imparator II. Isaakios Angelos’u on yıllık bir anlaşmayla vergiye bağladı.

Türkiye Selçukluları zaten en başından beri kendileriyle birlikte Anadolu’ya göç eden İranlıları özellikle sivil bürokraside çalıştırmaktaydılar. Merkezî idarenin otoritesine boyun eğmeyen Türkmenler ise uçlara doğru kayarak/kaydırılarak, buralarda hem fetihlere devam edecek, hem de kendi hayat tarzlarını sürdürebileceklerdi.

Boy birliği esasına göre örgütlenen Devlet, temsil ettikleri nüfus nisbetinde boy beylerinin güç gösterilerine sahne olabilmekteydi. Meselenin başlıca çözüm yolu göçebeleri yerleşik hayata geçirmekti ve bu da devletin merkeziyetçileşmesi anlamına geliyordu. Türkmenlerin muhtelif bölgelere dağıtılarak yerleştirilmesiyle, devletle pazarlık güçlerini kaybedecek olan Türkmen beyleri ise örften kaynaklanan bu rollerini terk etmeye yanaşmıyorlardı. Devletin sadece Türkmenlere dayanan askerî yapısı, yerleşik bir ortaçağ İslâm devletinin önündeki en büyük engeli oluşturuyordu.

Türkmenler Bizans ile Türkiye Selçukluları arasında yapılan anlaşmayı beğenmemişlerdi.

Merkezî idarenin otoritesine boyun eğmeyen Türkmenler uçlara doğru kayarak/kaydırılarak, buralarda hem fetihlere devam ettiler, hem de kendi hayat tarzlarını sürdürdüler.

Türkiye Selçukluları zaten en başından beri kendileriyle birlikte Anadolu’ya göç eden İranlıları özellikle sivil bürokraside çalıştırdılar. 

11

Kılıç Arslan şüphesiz bu kadar yetişkin şehzâdenin, kendi ölümünden sonra mukadder olan taht kavgalarıyla devleti sarsıntıya uğratacaklarını biliyordu. Birisini veliaht ilân etmesi de meseleyi halletmeyecekti. Bu durumda belki kendi sağlığında görülecek aksaklıklara müdahale edebileceği umuduyla; oğullarını ülkenin muhtelif yerlerine melik olarak tayin etti. Bir diğer nedeni de bir süredir sınırlara doğru itilmekte olan Türkmenlerin, uçlara tayin edilen meliklerin hizmetinde, kontrol altında tutulmak istenmesi olabilir. Nitekim bu güce dayanan melikler Bizans hudutlarında fetihleri genişletmeye devam etmişlerdir.

Melikşah-Sivas ve Aksaray; Süleymanşah-Tokat; Sultanşah-Kayseri; Tuğrulşah-Elbistan; KayserşahMalatya; Mesud-Ankara,Çankırı, Kastamonu; KeyhüsrevUluborlu; Berkyarukşah-Niksar; Argunşah-Amasya; Arslanşah- Niğde; Sancarşah-Ereğli.

Melikler sultana tâbi olmak kaydıyla, kendi adlarına para kestirmek ve divanlarını (hükûmet) kurmak haklarına sahip olacak; fakat yılda bir kere Konya’ya gelip Kılıç Arslan’a bağlılıklarını bildireceklerdi.

1187

İngiltere ve Fransa kralları deniz yolunu tercih ederken; 1101 yılı ve ikinci haçlı seferleri dolayısıyla, bu yolun tehlikelerini gayet iyi bilen Alman imparatoru Friedrich Barbarossa, Bizans ve Türkiye Selçuklularının topraklarından geçerek ilerledi.

Alman ordusu, 1190 baharında Alaşehir-Denizli üzerinden Uluborlu’ya girdiğinde, kendilerini sultanın yaptığı anlaşmayla bağlı saymayan Türkmenlerin saldırısına uğradı. Türk elçileri durumu açıklamakla birlikte baskınlar devam ettiği için, aldatıldığını düşünen Barbarossa Konya’ya doğru yürüyüşe geçti.

Ağustos 1192

Sultan Mesud tarafından yaptırılmış olan caminin yanındaki türbeye defnedildi.

II. Kılıç Arslan

Mesud bir yandan yaşının çok genç olması, diğer yandan da tahtını Danışmendli Emir Gazi'ye borçlu bulunması dolayısıyla hükümdarlığa onun gölgesinde başladı. Bizans İmparatoru 1. Kılıç Arslan'ın ölümünden sonra Türkiye Selçukluları'nın uğradığı sarsıntıdan azami derecede istifade etmiştir. Aleksios'un ölümü üzerine yerine oğlu Ioannes (1118-1143) geçmişti. Sultan Mesud'un kayınpederinin gölgesinde Konya çevresiyle sınırlı hükümdarlığı Ioannes'in daha fazla ilerlemesine imkan veriyordu. 

Sultan Mesud görüldüğü gibi, Ioannes’in takip ettiği aktif siyaset sebebiyle insiyatif alamamıştı. Kısa bir zaman önce Melik Muhammed’in vefatıyla rahatlayan Sultan Mesud’un önünde, Bizans imparatorunun ölümüyle geniş bir hareket alanı açılmış oldu. Zira Danişmend beyinin tahtını bıraktığı Zünnûn ile Yunus ve İbrahim adlı oğullarından başka kardeşleri Yağıbasan ve Aynüddevle arasında hakimiyet mücadelesi başlamıştı. 

İmparator İstanbul'a dönerken İkinci Haçlı Seferinin başladığını öğrendi. Bu durumda Sultan Mesud ile derhal anlaşma yoluna gitti. Mesud da Prakana'yı İmparator'a iade ederek haçlılara karşı onunla ittifak etti. 

İkinci Haçlı Seferinin sebebi Musul atabeyi İmadeddin Zengi'nin Urfa'yı fethi idi. Bunun üzerine Urfa'nın kurtarılması için yeni haçlı ordularının gönderilmesi çağrısı yapıldı. Fransa kralı VII. Louis ile Alman imparatoru III. Konrad'ın haçlı yemini etmesiyle ilk defa krallar sefere katılmış oluyordu. Alman ve Fransız ordularının mevcudu devrin kaynaklarında farklı olmakla birlikte yüzbinlerle ifade edilmektedir. 

Haçlı tehdidi Sultan Mesud'la Nureddin Mahmud'un ittifak yapmalarına zemin hazırladı. Sultanın kızı Selçuka Hatun Nureddin'le evlendirilirken, Tell-Başir'in fethedilip Hatun'un çeyizi olarak atabeye bırakılması kararlaştırıldı. 

Anadolu'da Türkler daha çok askerlikle uğraştıkları için çeşitli zenaat ve zırai faaliyetler büyük ölçüde Hıristiyan ahali tarafından yürütülmekteydi. Bu yüzden rakip Türk yöneticiler ve hatta Bizans imparatorları hasımlarının iktisadi hayatına darbe vurmak için hıristiyan halkı düşmanlarının topraklarından kendi ülkelerine tehcir ederlerdi. 

Bizans, Selçuklular aleyhinde sultanın kardeşi Şahinşah, Danışmendliler'in Kayseri meliki Zünnun, Sivas meliki Yağıbasan ve Malatya'daki Zülkarneyn ve bazı Artuklu beyleriyle itifak yapıyordu. Gelişmeleri yakından takip eden Kılıç Arslan imparatora yaptığı anlaşma teklifinin reddedilmesi üzerine; Ceyhan bölgesini Yağıbasan'a bırakarak bu ittifakı kırmak için çok ciddi bir teşebbüste bulundu ancak bu da sonuçsuz kaldı. Bunun üzerine tüm entrikaların kaynağı olarak gördüğü İstanbul'a gitmeyi kararlaştırdı. 

Bazı tavizler karşılığında da olsa Kılıç Arslan Bizans imparatoruyla bir anlaşma imzalayıp onu kendisi aleyhine yaptığı ittifaklardan ayırmayı başardı. Anlaşmanın Bizans açısından en önemli tarafı Türkmenler'in Bizans sınırındaki ilerleyişinin durdurulmasını kabul ettirmiş olması ve Batı Anadolu'da işgal edilmiş olan bazı yerlerin imparatorluğa iade edilmesiydi. Kılıç Arslan ise imparatordan sağladığı ciddi para yardımının yanı sıra diğer düşmanlarıyla savaşırken onu saf dışı bırakarak büyük bir diplomatik başarı sağlamış oldu.

Manuel Komnenos bizzat kendisinin Malazgirt yenilgisine benzettiği bu savaşı kaybetmekle aslında tüm davasını da kaybetti. Bizans İmparatorluğu Miryokefalon'da Malazgirt'ten beri haçlı yardımları ve çeşitli entrikalarla yaşatmaya çalıştığı Anadolu'yu geri alma hayalinden hakikat duvarına çarparak uyandı. Bundan böyle Anadolu'da Türklerle birlikte yaşamak mecburiyetinde olduğu gerçekliğini anladı. Bu zaferden sonra Bizans'la Selçuklular arasındaki savaşlar devlet düzeyinde neredeyse sona erdi. Taarruz güç ve kabiliyetini bu savaşta tamamen yitiren Bizanslılar bundan sonra sürekli geri çekilirken Türkler de o nisbette ve sürekli ilerleyiş halinde olacaklardır. 

II. Kılıç Arslan kızına ihanet ettiği için damadı Hısn Keyfa Artuklu beyi üzerine yürüdüğünde Selahaddin Eyyubi bu gelişmeyi kendisi için tehlikeli bulmuş ve haçlılarla anlaşma yapıp Kılıç Arslan'ın karşısına çıkmıştır. 

Merkeziyetçiliğin önündeki engeller genel olarak Türk devletinin yapısıyla ilgiliydi. Boy birliği esasına göre örgütlenen Devlet, temsil ettikleri nüfus nisbetinde boy beylerinin güç gösterilerine sahne olabilmekteydi. Meselenin başlıca çözüm yolu göçebeleri yerleşik hayata geçirmekti ve bu da devletin merkeziyetçileşmesi anlamına geliyordu. Türkmenlerin muhtelif bölgelere dağıtılarak yerleştirilmesiyle devletle pazarlık güçlerini kaybedecek olan Türkmen beyleri ise örften kaynaklanan bu rollerini terk etmeye yanaşmıyorlardı.

Kılıç Arslan oğullarını ülkenin muhtelif yerlerine melik olarak tayin etmiştir. Bu melikler ve tayin edildikleri yerler şöyledir: Melikşah-Sivas ve Aksaray; Süleymanşah-Tokat; Sultanşah-Kayseri; Tuğrulşah-Elbistan; Argunşah-Amasya; Arslanşah-Niğde; Sancarşah-Ereğli. 

Devletin iyi işleyen bir veraset kurumu olmadığı gibi, kut anlayışına istinaden hanedanın tüm erkek üyeleri de saltanat iddiasından bulunabiliyorlardı. Kılıç Arslan şüphesiz bu kadar yetişkin şehzadenin (11 oğlu olduğu söylenir), kendi ölümünden sonra mukadder olan taht kavgalarıyla devleti sarsıntıya uğratacaklarını biliyordu. Birisini veliaht ilan etmesi de meseleyi halletmeyecekti. Bu durumda belki kendi sağlığında görülecek aksaklıklara müdahale edebileceği umuduyla oğullarını ülkenin muhtelif yerlerine melik olarak tayin etti. 

Haçlı seferi Kudüs'ü ele geçiren Selahaddin Eyyubi üzerine yapılıyordu. Seferden bir süre önce kendi aleyhinde Bizans imparatoruyla yaptığı anlaşmayı dikkate alan Kılıç Arslan Alman imparatoruna ülkesinden serbestçe geçiş imkanı tanımakta sakınca görmemiştir. Daha sonra Melikşah Haçlılara karşı saldırılarda bulunmuş ancak bunun üzerine Haçlıların şehirleri yağmalaması üzerine ülkesinin daha fazla zarar görmesini istemeyen Kılıç Arslan bu işte kendi dahli olmadığını bahane ederek yeni bir anlaşma yapmıştır. 

Sivas meliki olan Melikşah babasına tahakküm etmeye başlamış ve Konya'ya gelerek kendisini zorla veliaht ilan ettirmiştir. Daha sonra sırasıyla kardeşleriyle mücadele ederek siyasi otoriteyi sağlamıştır.

Vesayet bir yetimin yaşı küçük ya da ehliyeti olmayan birisinin sahip olduğu servetin tayin edilen bir vasi eliyle yönetilmesidir. 

Prakana kalesi İsauria (İçel) eyaletinde olup, bugün yeri tam olarak tesbit edilememekle birlikte, Silifke yakınlarında Bizans açısından Çukurova ve Suriye bölgelerinin denetimi bakımından önemli bir yer olduğu anlaşılmaktadır. 

Rumlar'ın Denizli'den Antalya'ya ilerleyen Fransızlar'a erzak vermedikleri; Türkler'in ise Haçlıların ilerleyişine paralel olarak çekilirken onlara yağmalayacak bir şey bırakmadıkları anlaşılıyor. Antalya'ya ulaşabilen ve yolculuk için parası olan haçlılar gemilerle Filistin'e yol aldılar. Ancak Rumlar tarafından Antalya'dan çıkarılan ve yaya olarak Antakya'ya gitmeye çalışan diğerleriyse, Türkler ve Rumlar tarafından neredeyse imha edildiler. 

Ermeni baronu Leon İstanbul'da hapisteyken ölmüş; oğlu Toros ise kaçıp ülkesine dönmüş ve Bizans'a ait Misis, Tarsus ve Anazarba gibi şehirleri zapt ettiği gibi, Türk topraklarına da tecavüz ediyordu. Bunun üzerine Çukurova'ya bir sefer yapacak gücü bulunmayan Manuel, sultana değerli hediyeler ve çok miktarda para göndererek Ermeniler üzerine bir sefer yapmaya teşvik etti. 

Macar, Frank, Sırp ve Peçenek gibi paralı askerlerle mevcudu 100.000'i bulan, ağırlıkları 5.000 araba ve hayvanlarla taşınmakta olan bir orduydu.