II. Kılıç Arslan’ın hükümdarlığının son dönemlerinde oğulları arasında taht kavgaları başlamıştı. Bu süreçte Keyhüsrev babasına hürmet göstererek Melikşah’la mücadele edip tahta babasını tekrar geçirmişti. Kılıç Arslan bu hizmetlerinin karşılığında küçük oğlu Keyhüsrev’i veliaht tayin edip, devlet erkânından da ona biat edeceklerine dair söz aldı.

1192

II. Kılıç Arslan Melikşah’ı cezalandırmak amacıyla, Aksaray’ı kuşattı. Ancak kısa bir süre sonra hastalandı. Keyhüsrev babasını Konya’ya götürmek üzere harekete geçti ama durumu giderek ağırlaşan sultan yolda vefat etti.

Keyhüsrev, babasının    ölümünü     kendisiyle mücadeleye girecek olan kardeşlerine fırsat vermemek için, bir süre sakladı. Yaz sıcağı olduğu için de cesedi gizlice tahnit ettirdi.

1192

Görünürde Selçuklu sultanı, Mısır Eyyûbî hükümdarı Melik Adil’in Bizans imparatoruna hediye olarak gönderdiği iki atı, uzun yolculuk sırasında çok hırpalandıkları için alıkoymuştu. Atların telef olmaması için iyi niyetle yapılmış olması mümkün ve özürle birlikte imparatora bildirilmiş olan konu, iki devlet arasında kriz yarattı. III. Aleksios Angelos’un da, buna karşılık Konya’dan İstanbul’a gitmekte olan bir tüccar kafilesini yakalayıp mallarına el koyması, Keyhüsrev’in  kendi tebaası olan tüccarların serbest bırakılması yolundaki teklifinin reddedilmesi savaşa sebebiyet verdi.

Bizans imparatoruyla barış sağlanınca ülkelerine dönüş serbestisi tanınan Bizanslı ahali Selçuklu topraklarını terke yanaşmadı. Hatta bir Bizans kaynağının veciz ifadesiyle esirlere karşı gösterilen bu insani tutum onlara vatanlarını unuttururken; onların rahatına özenen başkalarının da gönüllü bir şekilde yurtlarını terk edip Selçuklu ülkesine göç etmesine, Bizans şehirlerinin boşalmasına yol açtı.

Tokat meliki Süleymanşah, Kılıç Arslan’ın sağlığında Keyhüsrev’in velahtlığıyla ilgili  olarak kendisini  mücadeleye   sevk  etmek  isteyenleri, babasının iradesine saygı göstermek gerektiği, ayrıca kardeşinin saltanat için gerekli evsafı haiz olduğunu söyleyerek geri çevirmişti.

Süleymanşah’a Ekim 1196’da bıraktı.

Süleymanşah, ağabeyi Melikşah öldükten sonra, hiç vakit kaybetmeden harekete geçerek, Sivas, Kayseri ve Aksaray’› aldı. Bu yüzden adı geçen şehirleri kendi topraklarına katmak isteyen Ankara meliki Mesud ile karşı karşıya geldi. Fakat müstahkem Ankara kalesini ele geçirmenin çok zaman alacağını görerek, Ankara’yla birlikte bazı yerleri ona bırakarak anlaşmaya vardı. Süleymanşah bundan sonra ordusuyla Konya önlerine  gelip şehri kuşattı. Selçuklu başkentinin sağlam bir savunması vardı; nitekim kuşatma dört ay kadar sürdü. Belki bir müddet daha dayanması mümkündü; fakat Keyhüsrev Konya halkının gittikçe daha fazla sıkıntıya katlanmak zorunda kaldığını, durumun giderek ağırlaşmakta olduğunu görerek ağabeyine bir teklif iletti. Buna göre Süleymanşah çekilmeyi kabul ederse kendisine çok miktarda para ve değerli hediyeler vererek sefer masraflarını karşılamayı önerdi. Tek hedefi saltanat olan Süleymanşah’ın bu teklifi reddetmesi üzerine de kendisinin, ailesinin ve maiyetinin canına dokunulmaması, istediği yere gitmesine izin verilmesi kaydıyla tahtı terk edeceğini bildirdi. Konya halkı ve emirler Keyhüsrev’e Kılıç Arslan’a verdikleri söz gereğince, sonuna kadar mücadele edebileceklerini söylediler. Fakat o, ahalinin daha fazla sıkıntı çekmesini istemediği için Konya’yı terk etmeye karar verdi (Ekim 1196). Böylelikle tahta Süleymanşah oturdu.

Keyhüsrev’in niyeti Akşehir yoluyla İstanbul’a iltica etmekti. Fakat Konya’nın Lâdik köyüne geldiğinde bura halkının saldırı ve hakaretlerine maruz kaldı, maiyyetinin eşyaları yağmalandı. Bunun üzerine daha güvenli olacağını düşünerek Larende (Karaman) istikametine döndü. Keyhüsrev Larende’ye giderken Konya yakınlarında Süleymanşah’a bir mektup yazarak, tahtı zorla elinden alınmış, sâbık bir sultan da olsa, maruz kaldığı bu muameleye, ülkenin sahibi sıfatıyla rıza göstermemesi gerektiğini bildirdi. Süleymanşah da bu cüretkârlığı hoş görmeyip; derhal gereğini yapıp sorumluları idam ettirdi. Öyle ki, Lâdik köyünü de yaktırdı. Ayrıca Keyhüsrev’in güzergâh› üzerinde bulunan yerlerin yöneticilerine haber göndererek kardeşine gereken saygının gösterilmesini bildirdi. Keyhüsrev’in oğulları da, kendi istekleri üzerine, Süleymanşah tarafından yanlarına adamlar verilerek, Kilikya sınırında beklemekte olan babalarının yanına gönderildiler.

Tokat

Her gittiği yerde  hürmetle karşılanıp ağırlanmasına, kendisine değerli hediyeler verilmesine rağmen, ev sahiplerinin II. Süleymanşah’ın düşmanlığını çekebilecekleri endişesiyle buralarda fazla kalamadı.

İstanbul

Süleymanşah’ın tahta geçtikten sonra ilk icraatı, kardeşleri Berkyarukşah ve Argunşah’dan Niksar ve Amasya’yı almak oldu.

Konstantin Frankopulos adlı bir komutanın kumanda ettiği bu küçük deniz kuvveti, güya Giresun limanında batan bir gemiyle ilgili araştırma yapmakla görevlendirilmişti. Fakat esas görevi Samsun limanını geri almaktı.

1199

Selçuklu ordusu Oşin adlı bir Ermeni reisinin kuvvetleriyle birlikte, Ermeniler’i işgâl ettikleri yerlerden Toroslar’ın ötesine sürüp attı. Kilikya bölgesi Adana’ya kadar istilâ edildi; pek çok ganimet ve esir ele geçirildi. Süleymanşah’a karşı bir müttefik de bulamayan Leon, bu durumda çaresiz barış istedi. Yıllık vergi vermek ve bir görüşe nazaran, Selçuklu sultanı adına para kestirmek şartıyla Selçuklu Devleti’ne tâbi olmayı kabul etti.

Saltukoğulları, Malazgirt Zaferinden sonra Anadolu’da kurulan ilk Türkmen beyliklerinden birisiydi. Sınırları zaman içerisinde Ağrı’dan Kars’a kadar değişmekle birlikte merkezi Erzurum ve çevresiydi.

1202 yılında son vermiştir. Süleymanşah Gürcistan’a yapacağı sefer için başta Erzincan Mengücek beyi Behramşah, Saltuklu beyi Melikşah ve kardeşleri olmak üzere bölgedeki emirleri yardıma çağırdı. Elbistan meliki Tuğrulşah ve sultanın eniştesi de olan Behramşah derhâl Süleymanşah’a katıldılar. Ancak bazı kaynakların ifadesine göre, Selçuklu sultanına güvenmeyen Saltuklu beyi huzura gelmekte ayak sürüdü. Süleymanşah bunun üzerine Erzincan’dan Erzurum’a doğru harekete geçti. Haziran 1202’de Erzurum’u alıp Saltuklu hanedanına son verdi.

Thamara (1184-1211) hükümdarlığı zamanında Kars düşmü, Erzurum tahrip edilmiş Gürcü saldırıları Malazgirt, Ahlat ve Erciş’e kadar uzanmıştı.

Arkasında saltanatı için tehdit oluşturabilecek kimseleri bırakmak istemiyordu. Bu yüzden önce Eyyûbîler’e dayanarak kendisine itaati reddeden kardeşi Malatya hâkimi Kayserşah üzerine yürüyüp Malatya’yı zabt etti (23 Haziran 1201).

Pasinler-Sarıkamış arasında, Sarıkamış’a daha yakın bir mesafede bulunan Micingerd kalesi önünde karşılaştılar.

Karşılıklı savaşın vukû bulduğu,  Gürcü ordusunun neredeyse yenilmek üzereyken Süleymanşah’ın çetrdârının düşmesinin bir anda kargaşaya sebep olduğu anlaşılmaktadır. Atının ayağı tökezlediği için çetrdârının düşmesi sultanın bir felakete uğradığı şeklinde anlaşıldı.

Temmuz 1204

Anadolu’da uğradıkları büyük kayıplar ve Bizans’ın onlar için güvenilir bir müttefik olmaması, haçlı ordularının artık daha ziyade deniz yolunu tercih etmelerine sebep oluyordu.

Mısır’ın Nureddin Mahmud tarafından fethinden beri (1169) haçlılar, Mısır’dan Suriye ve el-Cezire’ye uzanan bir hilalin kıskacında bulunuyorlardı. Bu Müslümanların haçlıları Yakındoğu’dan silmek için uyguladıkları bir stratejiydi ve sonuçları da alınmaya başlamıştı. Bu durum haçlıları Mısır üzerine sefer  yapmaya

Seferin Mısır’a yapılacak olması, bu ülkeyle yoğun ticaret ilişkileri olduğu için çıkarları zedelenecek olan Venediklileri rahatsız etmişti.

Haçlılardan, Bizans’ta yaşanmakta olan taht kavgasına yardım etmelerinin istenmesi, seferin yönünü İstanbul’a çevirdi. Aleksios adlı Bizanslı bir taht müddeisi, babası Isaakios’la birlikte tahta geçmesi durumunda kiliselerin birleştirilmesi, haçlı seferine para ve askeri yardım yapma vaadinde

Önce III. Aleksios (Temmuz 1203); sonra tahta geçirildiği halde taahhütlerini yerine getirmeyen IV. Aleksios imparatorluğu bırakıp kaçtılar. 13 Nisan 1204’de de İstanbul düştü. Latinler (Haçlılar) şehri emsali görülmemiş bir şekilde yağmalayıp tahrip ettikten sonra burada bir Latin Krallığı kurdular. İstanbul’dan kaçan hanedan mensupları muhtelif bölgelerde tutunarak imparatorluğu yaşatmaya çalıştılar. Bunlardan III. Aleksios’un damadı olan Teodoros Laskaris, İznik merkez olmak üzere Batı Anadolu’daki Bizans topraklarında hükümdarlığını ilân etti. Komnenoslardan Aleksios ve David kardeşler ise Trabzon’dan Sinop’a kadar Karadeniz kıyısını ele geçirdiler.

Süleymanşah, Ankara’yı alıp Melik Mesud’u bertaraf ettikten birkaç gün sonra, 6 Temmuz 1204 tarihinde kulunç hastalığından vefat etti.

Konya’da diğer sultanların gömüldüğü kümbedhânede defnedildiği bilinmektedir.

8 yıl.

Kaynakların güzel ahlâkı, adaleti, cömertliği, zekâsı dolayısıyla methettiği Süleymanşah, kardeşleri gibi şehzâdeliği zamanında çok iyi bir eğitim almıştı; meliklik bölgesinde ilim ve kültürün gelişmesine de imkân sağlamıştı. Süleymanşah haftada iki gün, Ramazan ve üç aylarda oruç tutar ve namaz kılardı. Bunun yanında kaynaklarda felsefeye, filozofların sohbetlerine meraklı olduğu kaydedilmiştir.

Süleymanşah hükümdarlığı sırasında Konya, Niğde ve Niksar’ın surlarını tamir ettirmiş, Kayseri- Kırşehir arasında Kızılırmak üzerinde Tek-göz köprüyü yaptırmış; Kılıç Arslan zamanında Konya’da yapımına başlanan İplikçi Medresesi de onun tarafından tamamlanmıştır.

III. Kılıç Arslan

Bir yıldan daha az bir süre

I. Gıyaseddin Keyhüsrev

Malatya meliki olup Eyyûbi kayınpederine sığınmış olan Kayserşah ve Erzurum meliki Tuğrulşah hayatta idi. Ancak ümeranın bir kısmı, özellikle Danişmendli uç beyleri, İstanbul’da bulunan sâbık sultan Keyhüsrev’i çağırmaya karar verdiler. Taht değişikliklerinde her hükümdarın kendi yakın adamlarını önemli mevkilere ataması söz konusu olacağından diğerlerinin yerlerinden olmak endişesi taşımaları doğaldı. Fakat henüz devletin önceliklerini kendilerininkinden üstün tutan ümera, Keyhüsrev’in eski adamlarından Hâcib Zekeriya’yı onu çağırmak üzere yola çıkardılar.

6 yıl

Bir rivayete göre annesi Bizanslı bir prenses,  başka bir rivayete göre de yalnızca  Hıristiyan  bir hanımdır. Ayrıca karısı tarafından imparatorluk ailesiyle akrabalık bulunan ve bir Rum ileri geleni olan Mavrozomes’in kızıyla evlendi. Üçüncü oğlu Celâleddin Keyferidun bu hanımdan doğmuştur.

Görüşmeler neticesinde Keyhüsrev’in geçmesine izin verilmesi karşılığında, onun birinci saltanatı sırasında Selçuklu topraklarına katılan Ladik ve Honaz çevresinin Laskaris’e iade edilmesi kararlaştırıldı. Ayrıca bu yerlerin teslimi sağlanana kadar sultanın oğulları ve hâcib Zekeriya da İznik’te rehin kalacaklardı.

Uluborlu ve civarı

Mart 1205

8

Kadı Tirmizi Keyhüsrev’in İstanbul’da iken islâma aykırı bir hayat sürdürdüğü için, hükümdarlığının caiz olmadığı yönünde bir fetva vermiştir.

Mecdeddin İshak

Keykavus’u Malatya, Keykubâd’ı Tokat’a, diğer oğlu Keyferidun’u ise Koylu-Hisara melik olarak  tayin etti.

Selçuklu hanedanına mensup  şehzâdeler,  eyalet ve vilayetlere vali olarak tayin edildiklerinde melik unvanı alırlardı.

Melikleri eğiten kimselere atabey denilir.

Bir Bizanslı olduğu için Laskaris’ten tepki görmeyeceğini ve bu vesileyle sözünü de yerine getirmiş olacağını düşünerek bu yerleri, melik unvanıyla kayınpederinin idaresine verdi. Mavrozomes Selçuklu sultanına bağlı olması hasebiyle, emrine verilen Türkmen kuvvetleriyle birlikte bölgeyi idaresi altına alırken Laskaris’le çatışması kaçınılmazdı. Laskaris buna rağmen rekabet hâlinde olduğu Trabzon’daki Komnenoslar ve Latinler karşısında zor durumda kalmamak için Keyhüsrev’le anlaşmak zorunda kaldı.

Komnenosların  Karadeniz  limanlarındaki gemileri yağmalamaları, Karadeniz’in kuzeyinden gelip Anadolu’ya geçen doğu- batı ve bununla Sivas’ta birleşen kuzey güney ticaret yollarını tamamen tıkamıştı. Tüccarlardan sermayesini kurtaranlar kendisini kârlı addediyor; Selçuklu Devleti de büyük ekonomik kayıplara uğruyordu. Bu duruma son vermek Keyhüsrev için savaşı kaçınılmaz kılmıştı.

1207

Antalya Anadolu ticaret trafiğinin güneydeki en mühim giriş-çıkış kapılarından biri olan Antalya, Türkiye Selçukluları’nın Mısır’la ticaret ilişkileri açısından vazgeçilmesi mümkün olmayan bir limandır.

Selçuklu sultanı ticaret hayatını geliştirmeye yönelik tedbirler aldı. Keyhüsrev bu amaçla son olaylar yüzünden zarara uğrayan tüccarların mallarının ve kayıplarının tespit edilmesini ve zararlarının devlet hazinesinden ödenmesi emretti. Tüccarlar hangi ülkeden gelirse gelsin, ticaretten alınan vergileri kaldırdı. Bu husus bir yandan kervansaray ağlarıyla donatılmakta olan Anadolu’yu, yeniden ticaretin cazibe merkezlerinden biri hâline getirmek için takip edilen iktisadî politikalarla ilgiliydi.

Antalya’nın idaresini, Aldobrandini adlı  bir İtalyan ele geçirmişti.

III. Kılıç Arslan

Sultanın mutemed adamlarından Mübarizeddin Ertokuş atandı.

Üçüncü Haçlı Seferi sırasında deniz yolunu tercih eden İngiltere kralı Richard’ın donanması büyük kayıplara uğradığı bir fırtına neticesinde, Kıbrıs’ta Limasol limanına sığınmak zorunda kalmıştı. İngiltere kralı, Bizanslı bir valinin elinde bulunan adayı zapt edip ahalisini katliama uğrattı. Adayı yağmaladıktan sonra haçlı şövalyelere sattı. Ertesi yıl Akkâ’daki krallık yarışını kaybeden eski Kudüs kralı Guy de Lusignan buraya sahip oldu. Böylece Kıbrıs’ta, Venedik işgaline kadar sürecek olan Lusignan Haçlı Krallığı kurulmuş oldu (1192).

 I. Keyhüsrev

Torosların ötesine geçilerek birçok yer fethedildi, Leon’un barış istemesi ve kışın da bastırması üzerine sefer tamamlandı.

Ermeni kralı Leon ele geçirdiği  esir  ve ganimetleri iade etmek, tazminat ödemek, bir daha Selçuklu sınırlarını ihlâl etmemek ve tabiiyetini devam ettirmek şartıyla anlaşma yapmaya mecbur kaldı.

Laskaris’e karşı Alaşehir Savaşı’nda şehit düşmüştür.

Bizans ordusu savaş meydanını terk  edip kaçmaya başladığında, bir an önce sonuca ulaşmak isteyen Selçuklu sultanı ağır gelen zırhını çıkarıp tedbirsiz bir şekilde, bizzât harbe girdi. Harp esnasında Laskaris tarafından şehit edildi.

İzzeddin Keykavus

Künbedhâne adı verilen ve Selçuklu sultanlarının medfun bulunduğu türbede gömüldü.

Süleymanşah’ı şehre davet etmişlerdir. 

Süleymanşah’ın tahta geçtikten sonraki ilk icraatı kardeşleri Berkyarukşah ve Argunşah’dan Niksar ve Amasya’yı almak oldu.

İmparator, Karadeniz sahillerinde meydana gelen bu olaylarla ilgisi bulunmadığını, sorumluluğun Frankopulos’a ait olduğunu söylemekle birlikte, Selçuklu sultanıyla savaşacak güçten yoksun olduğu için anlaşmayı kabul etmek zorunda kaldı. Buna göre Aleksios malları yağmalanan tüccarların zararlarını tazmin etmeyi ve Selçuklu Devleti’ne yıllık vergi ödemeyi kabul ediyordu.

II. Leon'dur. Muhteşem kral olarak da Süleymanşah'a bağlanmıştır.

Çocuk yaştaki oğlu Kılıç Arslan geçirilmiştir.

Antalya'nın fethinden hemen sonra yapmıştır.