Bizans kaya mimarisinin örnekleri olarak manastırlar, kiliseler, keşiş hücreleri, sivil yapı örnekleri olarak çiftçi meskenleri, şarap işlikleri, fırınlar, güvercinlikler ve mezarlar yer alır.

Bölgede bulunan yaklaşık 230 yerleşmede 700’ü aşkın kaya kilisesi yer almaktadır.

9. yüzyıl sonları ile 11. yüzyıl sonları arasında Kapadokya’nın sınır eyaleti olmaktan çıkarak güvenli bir ortama kavuşması, bölgedeki yerleşimlerle birlikte manastır ve kilise yapılarının da çoğalmasını sağlamıştır.

Kapadokya, İç Anadolu’nun güneydoğusundan doğuya doğru uzanan volkanik faaliyetlerin oluşturduğu bir coğrafi kuşak üzerinde yer alır.

Bölgenin en önemli akarsuları kuzeyde Kızılırmak, güneydoğuda Mavrucan ve güneybatıda Melendiz Çayı’dır.

Kayseri 1082 yılında Türklerin eline geçmiştir.

Göreme Vadisi’ndeki yapıları manastır ve kiliseler oluşturur.

Kiliseler, tek, iki, üç nefli, serbest ve kare içinde haç ya da kapalı Yunan Haçı planlılar olmak üzere beş grupta incelenebilir.

Bölgenin en büyük kaya kilisesi olan Tokalı Kilise, tek nefli Eski Kilise, Yeni Kilise, Eski Kilise’nin altında yer alan kilise ile Yeni Kilise’nin kuzeyinde bulunan şapelden oluşmaktadır.

İki nefli yapı tipi bölgede oldukça sınırlıdır. Tek örnek Aziz Eustathios kilisesidir.

Kasabada Üzümlü, Harun ve Sarıca Kiliseleri yer alır.

Çavuşin’deki 5 ve 6. yüzyıllara tarihlenen Vaftizci Yahya Kilisesi, üç nefli bazilikal planlı olup bölgenin en büyük bazilikal planlı yapısıdır.

Ihlara Vadisi’nin güney kesiminde 9-11. yüzyıllara ait Eğritaş, Yılanlı, Ağaçaltı, Kokar ve Pürenliseki Kiliselerinin grup oluşturduğu bir manastır topluluğu vardır.

Keşiş hücreleri tek başına inzivaya çekilen ve oldukça basit bir yaşam sürmek isteyen keşişlerin yaşadığı hücrelerdir.

Fazla masraf ve beceri gerektirmeden oluşturulmaları, kırsal kesimde dağınık biçimde yaşayan toplulukların gereksinimlerini karşılayabilecek basit bir plan tipine sahip olmaları nedeniyle bu plan tipi özellikle küçük kiliselerde (şapel) olmak üzere bölgede sıkça kullanılmıştır.

Bu bölgede, pahalı olması ve iyi yetişmiş ustalar gerektirmesi açısından mozaik tekniği yerine fresko ve secco teknikleri uygulanmıştır.

Kapadokya’da turizme açılmış yeraltı şehirleri, Kaymaklı, Derinkuyu, Mucur ve Özkonak’tadır.

Fresko, “intonaco” olarak adlandırılan yaş-taze kireç harcı ya da alçı sıva tabakası üzerine, su ile karıştırılan boyayla yapılan duvar resim tekniğinin adıdır.

Çeşitli atmosfer olaylarının yeryüzünü aşındırması sonucunda oluşan büyük tüf blokları, kolay oyulabilme özellikleri nedeniyle bölge mimarisinin ham maddesini oluşturmuştur.

Kaya mimarlığı, kesme aletleri, çivi, külünk, balyoz, çok basit bir yapı iskelesi için kullanılacak direkler ve molozların taşınması için kullanılacak el arabaları dışında malzeme gerektirmez.