Kentin bulunduğu coğrafya ve topografya evleri biçimlendirir. Kültür alışverişi, iklim, yöresel malzemeler, önemli kültür merkezlerine olan yakınlık, tarım, hayvancılık gibi üretim biçimleri ve alınan dış etkilerin süresi gibi etkenler de sayılabilir.

1939

Safranbolu, Şehir ve Bağlar olmak üzere iki bölümde yer alır. Eskiden Şehir kentin kışlık yaşama alanı ve çarşısı, Bağlar ise yazlık yaşama bölgesiydi.

Gümüş Deresi, kuzeyden gelen Akçasu ile birleşir ve Tabakhane Deresi adıyla güneye doğru yoluna devam eder.

En sıcak aylar temmuz, ağustos, en soğuk aylar ocak, şubat, marttır.

Yapı malzemesi olarak taş, çevredeki kalker yataklarından gelir. Ahşap, evlerin ana çatkısını oluşturur. Çevre ormanlık olduğundan çam ve köknar ağaçları iyi bir yapı malzemesi sağlar.

Paflagonya. Safranbolu’nun eski isimleri arasında Germia, Flaviopolis, Dadybra, Teodorapolis, Safranpolis isimleri bulunur. 

Safranbolu ilk kez Danişmentliler Dönemi’nde 12. yüzyılda Türklerin eline geçmiştir. Daha sonra Çobanoğulları buraya yerleşmiş, 13. yüzyılın sonunda Candaroğulları bölgeye hakim olmuşlardır. 1461 yılında kent Osmanlılar tarafından alınmıştır

Köprülü Mehmet Paşa Camii 1662, İzzet Mehmet Paşa Camii 1796, Dağdelen Camii 1768, Kazdağlıoğlu Camii 1779, Cinci Hanı 17. yüzyıl, Eski Hamam 14. yüzyıl, Yeni Hamam 17. yüzyıldan kalmadır.

Geleneksel yaşama biçiminin gereği olan kapalı ekonomide evler kendi yiyeceklerini kendileri üretir. Diğer üretim kaynakları içinde en önemlisi dericilik ve yemeniciliktir. Bunların dışında küçük el sanatları çarşı bölgesinde yer alır. Ticaret, hem toptan hem perakende olarak yapılır. Hayvancılık, kerestecilik, yemenicilik, safran toptan uğraşlar içindedir. İthal malların kent içinde ve çevre pazarlarda satılması ayrı bir gelir kaynağıdır.

Safranbolu’da geleneksel yaşam biçiminde aile içinde yaşlılar, çocuklar ve eşleri kalmamış aile bireyleri güvencededir. Aile düzeninde yazılmamış hakları ve güvenceleri vardır. Böylece hem ekonomik hem de toplumsal bakımdan önemli bir sorun çözülmüştür.

Şehir kesimi 1500 metrelik bir alan içindedir. Şehir, Akçasu ve Gümüş derelerinin birleştiği üçgen içinde yer alır. Ayrıca bu derelerin vadi ve yamaçları üzerinde evler bulunur.

Bağlar bölgesi, Şehir’den uzakta az eğimli bir plato üzerindedir. Burada geniş bahçelerden dolayı parseller Şehir’dekinin birkaç katıdır. Yollar yüksek bahçe duvarları arasından kıvrılarak gider. Çok sayıda meyve ağacı yüzünden evler zorlukla fark edilir. Bağlar bölgesi de 1500 metrelik boyuta sahiptir. Esas Bağlar bölgesi dışında daha küçük Tokatlı ve Kirkille Bağları da vardır.

Sokaklar eğer uzun bir yol oluşturuyorsa topografyanın yatay çizgilerini takip etmeye çalışır. Sokaklar genellikle iki yanı yüklü bir atın geçmesine uygun genişlikte yapılmıştır. Sokaklar, Arnavut kaldırımı denilen tarzda taş kaplamalıdır. Sokakların iki yanında yaya kaldırımı da yoktur çünkü otomobil olmadığından sokaklar sadece yayalar
içindir. Sokakların köşe başları dönüşü rahatlatmak için pahlanmıştır. 

Türk evinin ana yapım sistemi ahşaptır.

Türk evinde alt kat taş duvarlı ve yer yer ahşap direklidir. Alt kat yolun biçimine uyar. Alt katta oturulmaz, depo, kiler, hayvan barınağı, işlikler buradadır. Evin esas planı üst katta oluşur. Üst katlar dik açılı bir düzen gösterir. Bu düzeni sağlamak amacıyla çıkmalar yapılmıştır. Alt ve üst kat arasında bulunan ara katların tavanları, daha çok günlük çalışma alanı ve kışlık kat olduklarından daha alçaktır. Üst kat da çıkmalarla hareketlenebilir. Tavanı daha yüksektir. Başoda denilen selamlık odası bu katta bulunduğundan çoğunlukla hem ahşap bezemeli hem de resimli, nakışlı duvar resimleri vardır. Çatısı dört yana eğimlidir. Plan tipi olarak erken örneklerde odaların önünde üstü kapalı bir açık sofa bulunur. Daha sonraları bu sofaların kapandığı ve evin ortasına geldiği görülür.

Açık Sofalı Evler, Kapalı Sofalı Evler, Orta sofalı tip ,Köşe sofalı tip, İç sofalı tip,Eyvanlı sofalı tip evler

Zemin kat, bir yanda sokak, diğer yanda bahçelerle eğer bitişik düzende ise, arka bahçe ile ilişkilidir. Sokağa karşı kapalı ve penceresiz olan zemin katlara, çift kanatlı bir kapıdan girilir. Kapının açıldığı alan hayat adını alır.  Hayat sadece bir çalışma alanıdır, bu katta oturulmaz. Yazlık evlerde hayatta çoğunlukla, kazan ocağı denilen bir iş ocağı vardır. Bu ocak taş kemerli olup normal ocaktan daha büyük olur. Kazan ocağında günlük pişirme işleri değil mevsimlik yiyecekler hazırlanır. Hayatta tahtadan yapılmış bazen iki kademeli büyük bir ambar yer alır. Ambar bölümlere ayrılmıştır. İçine buğday, pirinç, mısır, bulgur, un, kepek, arpa gibi tahıllar konulur.Evlerin alt katı tam bir çalışma alanı olarak düzenlenmiştir. Eğer evde yapılan işler bilinmezse zemin katın anlaşılması olanaksızlaşır. 

Safranbolu’da yemek hazırlanan odaya aşevi denir.

Yemek her odada ve sofada yenilebilir. Aile yemeğini mutfakta yer. Kalabalık olduğu zaman sofaya da yemek düzeneği kurulabilir. Yemek yerde yenir. Önce yere bir sofra bezi serilir üzerine tahtadan daire biçimli bir ayaklı tabla veya ayakcak üzerinde bir bakır sini konulabilir. Tabla veya sini üzerine bir örtü serilmez. Sofra çevresine minderler konulur; ya herkese peşkir verilir veya uzun bir peşkir sofrayı çevreler. Çorba, pilav ve hoşaf için kaşık kullanılır. Yemeklerde çatal ve bıçak kullanılmaz, yemek tek kaptan elle yenir.

Yabancı misafirler için eğer harem ve selamlıklı bir ev düzeni varsa ya servisi evin genç erkekleri yapar veya dönme dolap denilen döner bir dolabın raflarına konan yemekler haremden selamlığa ulaştırılır. Böylece kadın yabancı erkeğe görünmemiş olur. Misafir yemeklerinde de kadınlar ve erkekler ayrı zamanlarda yemek yerler.

Külâhlı Ocaklar
Ocağın ahşap davlumbazı üzerinde ahşaptan yarım koni biçiminde dilimli bir külâh tavana doğru yükselir. Alt bölümde ise yaşmak dediğimiz ahşap bir peçe, kemer biçiminde dilimli olarak yapılmıştır. Bu biçim klasik mimarlığımızda izlediğimiz bir tasarımdır. Safranbolu’daki en eski tip budur

Davlumbaz ocağa paralel olarak 15-20 cm çıkma yapar. Davlumbaz raf hizasına kadar devam eder, yüzeyinde bir veya iki sıra oyma denilen ahşap nişler vardır. Davlumbazın altı bir kemerle biter.

Diğerlerinin tersine ocak taştan yapılmıştır. Taş davlumbazın altı barok kemerli üstü raflıdır. Rafın üstünde çiçekliğe benzer bir niş bulunur. Bu ocak tipi daha geç dönemde yapılmaya başlanmıştır. Zaten bu ocaklara Frenk ocağı da denilmektedir.

Safranbolu’da muşabak (Arapça müşebbek’ten) denilen kafesler sokağa kadınların görünmeden bakmasını sağlayan ögelerdir.

Eve girildikten sonra ise mevlit okutulur. Saçaklardan sarkan geyik boynuzları evi nazara karşı korumak için asılmıştır. Nazara karşı bir başka adet evin bir cephesinin sıvanmadan bırakılmasıdır. Dış cephede köşelere yazılan Maşallah ve Ya Hafız yazıları da yine özellikle yangına karşıdır.