Taşımacılık yönetimi içerisinde en önemli
kavramlardan birisi yasal düzenlemelerdir. Taşımayı
düzenleyen hukuki kurallar; yasal düzenlemeler,
mevzuatlar, hukuki metinler şeklinde tanımlanabilmekte,
her biri özünde aynı anlamı taşımaktadır. Yasal
düzenlemeler taşıma operasyonları içerisinde uygulanacak
kural ve kaidelerin yanı sıra taşımaya ilişkin kısıtları ve
sınırlıkları ortaya koyan kanuni metinlerdir. Dolayısıyla
yasal düzenlemeler bir tedarik zinciri ve lojistik
yöneticisine hangi sınırlar içerisinde kalarak operasyonu
yapabileceğini gösteren metinlerdir.

Yasal düzenlemeler farklı unsurlar çerçevesinde
sınıflandırılabilmektedir. Bu sınıflamalar; taşıma
operasyonu ile ilişkili olup olmadığına göre yasal
düzenlemeler, uygulandığı coğrafi alana göre yasal
düzenlemeler, taşıma türlerine göre yasal düzenlemeler
biçiminde tanımlanabilir. Taşıma operasyonu ile ilişkili
olup olmadığı açısından yasal düzenlemeler
değerlendirildiğinde;
• Taşımacılık ile doğrudan ilişkili ve
• Taşımacılık ile dolaylı ilişkiye sahip mevzuatlar
şeklinde iki gruba ayrıldığı söylenebilmektedir.

Yasal düzenlemeler doğrudan taşıma ile ilgili
olabileceği gibi dolaylı olarak da taşımayı ilgilendiren
hukuki metinler şeklinde olabilmektedir. Örneğin
Karayolu Taşıma Kanunu taşıma ile doğrudan ilgili bir
mevzuat iken çevre koruma ile ilgili bir mevzuat
taşımacılık için dolaylı bir hukuk metni olabilmektedir.

 Yasal düzenlemeler uygulandıkları coğrafi alana
göre ulusal, uluslararası, bölgesel ve ikili anlaşmalara
dayalı yasal düzenlemeler olarak farklı sınıflara
ayrılabilmektedir. Bu sınıflar taşıma operasyonunun
gerçekleştirildiği coğrafi alanın ölçeği ile birlikte ilgili
duruma ilişkin bir yasal düzenlemeye taraf olan ülkelerin
sayılarına göre de belirlenebilmektedir.

Ulusal yasal düzenlemeler, belirli bir ülkenin
sınırları içerisinde geçerli olan ve sadece o sınırlar
içerisinde uygulanan yasal düzenlemelerdir. Yurtiçi
taşımacılıkta aksine bir hüküm mevcut değilse uygulanan
yasal düzenlemeler ulusal nitelikli hukuki metinler
olmaktadır. Bununla birlikte bir ülke uluslararası yasal bir
düzenlemenin tümüyle kendi ülke sınırları içerisinde
uygulanacağını da hükme bağlayabilmektedir. Bu
durumda uluslararası yasal düzenleme ulusal nitelikte
tanımlanabilmektedir. Ulusal yasal düzenlemeler ülke
sınırları içerisinde taşıma gerçekleştiren tüm operatörlere
uygulamaktadır. Dolayısıyla taşımacının ilgili ülkeye
tescil edilmiş bir taşımacı olması koşul değildir. Transit
taşımacılık ya da ithal kapsamında taşımacılık yapanlarda
ülke sınırları içerisine dahil oldukları andan itibaren ulusal
mevzuatlara muhatap olmaktadır. Ulusal yasal
düzenlemeler operasyonda kullanılacak taşımanın türüne
göre değişebilmektedir

Uluslararası yasal düzenlemeler taşımacılık ile
ilgili uluslararası hukuki metinlerdir. Taşımacılığa ilişkin
uluslararası hukuki metinler en az iki ülke arasında
gerçekleşen taşıma operasyonları için ikiden çok daha
fazla ülke tarafından hükme bağlanmış kurallardır.
Dolayısıyla taşımanın uluslararası olmasının yanı sıra
ilgili durumun uluslararası bir konvansiyon ya da bir
sözleşmede hüküm altına alınmış olması gerekmektedir.
Aynı zamanda ulusal taşımacılık ile ilgili mevzuatlarda
olduğu gibi uluslararası taşımacılık mevzuatları, taşıma
operasyonunda tercih edilecek taşıma türüne göre de
değişiklik gösterebilmektedir

Bölgesel nitelikli yasal düzenlemeler, ikiden
fazla ülkenin taşımacılık ile ilgili kendi aralarında yapmış
oldukları, buna karşılık sadece bu ülkelerin sınırları
içerisinde yapılacak taşımalara uygulanabilen yasal
metinlerdir. Bu tür yasal düzenlemeler, çoğunlukla bir
konvansiyon ya da uluslararası sözleşme şeklinde
meydana getirilmemekte, çok taraflı anlaşmalar şeklinde
kurulmaktadır. Dolayısıyla sadece belirli bir bölgede
sınırlı bir biçimde uygulanabilmektedir.

İkili yasal düzenlemeler sadece iki ülke arasında
söz konusu olan taşımacılıkla ilgili düzenleyici ve
bağlayıcı nitelikte hukuki düzenlemelerdir. Bu tür hukuki
metinler sadece iki ülke arasında yapılacak doğrudan
taşımalar ile transit taşımalara uygulanmaktadır

Karayolu taşımacılığı ile ilgili ulusal
mevzuatların başında karayolu taşıma kanunu yer
almaktadır. Bu mevzuat ilgili yönetmelik ile birlikte
yurtiçinde yapılacak karayolu taşımacılığının genel
çerçevesini belirlemektedir. Taşımacıların belirli bir
sisteme bağlanması, kullanılacak araç, personel ve
ekipmanlar için standartların tanımlanması, taşımacıların
faaliyetlerini yerine getirebilmek için sahip olmaları
gereken yeterlilikler ve sertifikalar bu mevzuat içerisinde
tanımlanmaktadır. Karayolu taşımacılığı ile ilgili bir diğer
yasal düzenleme trafik mevzuatıdır. Trafik mevzuatı
trafikte seyreden tüm araçların yanı sıra karayolu taşıma
araçlarının özellikleri, standartları, sürücü tutum ve
davranışları, araçların özellikleri çerçevesinde
sınıflandırılmaları ile uygulanacak ceza ve yaptırımlar bu
hukuki metin içerisinde yer almaktadır. Buna ek olarak
borçlar kanunu, hıfzı sıhha mevzuatı, gümrük mevzuatı
gibi yasal düzenlemeler içerisinde de karayolu
taşımacılığına ilişkin hükümler dolaylı olarak yer
almaktadır

Karayolu taşımacılığı uluslararası düzeyde çok
sayıda mevzuat ile düzenlenmektedir. Bunlar arasında en
önemlileri CMR Konvansiyonu, TIR Sözleşmesi, ATP
Konvansiyonu, ADR Mevzuatı ve AETR mevzuatı olarak
sayılabilmektedir. CMR Konvansiyonu doğrudan bir
şekilde karayolu taşımacılığını düzenlerken diğer
mevzuatlar spesifik açıdan karayolu taşımacılığına ilişkin
bağlayıcı hükümler tanımlamaktadır

CMR Sözleşmesi, uluslararası taşımalarda
gönderen, taşımacı ve alıcının sorumluluklarını ve
yükümlülüklerini belirleyen uluslararası bir sözleşmedir.
Sözleşmenin hükümleri, tarafların tutum ve davranışları
sonucu ortaya çıkabilecek uzlaşmazlıklarda birincil hukuk
kaynağı niteliğindedir. Sözleşmenin taşımalara
uygulanabilmesi için; taşımanın en az iki ülke arasında
yapılıyor olması, söz konusu ülkelerden en az birisinin
CMR Sözleşmesine taraf olması gerekmektedir.
CMR Sözleşmesinin uygulanabilmesi için taraflar arasında
bir alacak ve borç ilişkisinin söz konusu olması, bu borç
ilişkisinin taşıma hizmetinden kaynaklanıyor olması ve
taşımanın bir bedel karşılığı yapılıyor olması
gerekmektedir. Aynı zamanda taşınacak eşya CMR
Sözleşmesi kapsamında taşınabilecek bir eşya olmalı ve
taşımanın uluslararası nitelikte olması gerekmektedir.
Taraflar arasında taşımadan kaynaklanan bir borç
ilişkisinin doğabilmesi için taraflar arasında kanuna uygun
bir şekilde düzenlenmiş sözleşmenin bulunması
gerekmektedir. CMR Sözleşmesine göre sözleşme normal
yollardan kurulabileceği gibi gönderenin eşyayı
taşımacıya teslim etmesi ile de sözleşme akdedilmiş,
dolayısıyla borç ilişkisi kurulmuş olmaktadır.

Taşıma sözleşmesi bir sevk mektubunun
düzenlenmesi ile gerçekleştirilmektedir. Bu mektubun
olmaması usule aykırı olması veya kaybolması bu
sözleşme hükümlerine tabi olacak olan taşıma
sözleşmesinin varlığı ve geçerliliğini ortadan
kaldırmamaktadır. Sevk mektubu, taşımacı tarafından üç
nüsha halinde düzenlenerek gönderici ve taşımacı
tarafından imzalanmaktadır.
Taşınacak yüklerin başka taşıtlara yüklenmesi gerektiği
bunların ayrı çeşit yükler olduğu veya ayrı partilere
bölünmesi durumunda gönderici veya taşımacı her çeşit ve
parti yük için ayrı bir sevk mektubu isteme hakkına
sahiptir.

Sevk mektubu; sevk mektubu tarihi ve düzenleme yeri,
göndericinin adı ve adresi, taşımacının isim ve adresi,
yükün yükleme yeri, tarihi ve teslim için belirlenen yer,
yükün gönderildiği kişinin isim ve adresi, yükün
özelliğinin tarifi, ambalaj şekli ve tehlikeli yükler söz
konusu olduğunda bunların herkesçe anlaşılacak şekilde
tarifi gibi bilgilerin yanı sıra taşınan eşyanın bedeli ve
bunların özel marka ve sayıları, yükün brüt ağırlığı veya
başka bir şekilde ifade edilmiş ise miktarı, taşıma ücretleri
(taşıma bedeli, ek giderler, gümrük resimleri ve
mukavelenin akdinden teslime kadar yapılan ödemeler.),
gümrük ve diğer formaliteler için gerekli talimatlar ile
aksine olabilecek herhangi bir hükme bakılmaksızın
taşımanın bu taşıma sözleşme hükümlerine tabi olduğunu
bildirir not şeklinde bilgileri içermektedir. Sözü edilen
bilgiler yazılması zorunlu olan bilgilerdir. Yazılması
zorunlu olan bilgilerin dışında yazılması gerekli olmayan
fakat yazılması tavsiye edilen bilgiler de sevk mektubunda
yer alabilmektedir.
Aktarmaya izin verilmediğini belirten not, göndericinin
ödemeyi kabul ettiği ödemeler, yükün tesliminde
yapılacak ödentilerin miktarı, yük değerinin beyanı ve
tesliminde özel faizi temsil eden miktar, yükün sigorta
edilmesine dair göndericinin alıcıya vereceği direktif,
taşımanın tamamlanması için anlaşmaya varılmış zaman
süresi ile taşımacıya verilen belgelerin listesi yazılması
zorunlu olmayan bilgilerdir. Sözleşmenin tarafları, yarar
gördükleri diğer hususları da sevk mektubuna
yazabilmektedirler.

Göndericinin eşyanın tehlikesi hakkında
taşımacıya bilgi vermediği durumlarda taşımacının
tehlikeli olduğunu bilmediği tehlikeli yük, taşımacı
tarafından herhangi bir yerde veya zamanda
boşaltabilmekte veya imha edilebilmektedir. Taşımacı bu
tür bir eşyayı tazminat talep etmeksizin zararsız hale
getirilebilmektedir. Göndericinin bu çeşit yükün taşınmak
üzere tesliminden veya taşınmasından doğacak bütün zarar
ve ziyandan sorumlu olduğu kabul edilmektedir.

Bu sözleşmenin hükümleri gereğince bir taşıyıcı,
yükün kısmen veya tamamen kaybından dolayı tazminat
ödemekle sorumlu tutulduğundan bu tazminat yükün
taşınmak üzere kabul edildiği yer ve zamandaki kıymetine
göre hesaplanmaktadır. Taşıma sırasında zayi edilmiş
eşyanın kıymeti, ticaret borsası fiyatına göre
saptanmaktadır. Böyle bir fiyatın bulunmaması
durumunda geçerli piyasa fiyatlarına göre bir tespit
yapılmaktadır. Ticaret borsası fiyatı ile geçerli piyasa
fiyatı mevcut değilse yapılacak değer tespiti, aynı cins ve
kalitedeki malların normal kıymetine göre
gerçekleştirilmektedir.
Bununla beraber tazminat, eksik brüt ağırlığın kilogramı
başına 8.33 hesap birimini aşmamalıdır. Eşyanın taşınması
için ödenen taşıma ücreti, gümrük resimleri ve diğer tüm
ödemeler de malın tamamen kaybedilmesi halinde
taşımacı tarafından tamamen ödenmektedir. Eşyanın
kısmen kaybolması halinde ise karşılaşılan zarar oranında
ödeme yapılmaktadır. Bunlar dışında başka herhangi bir
tazminat ödenmesi söz konusu olmamaktadır. Gecikme
nedeniyle eşya sahibinin zararı veya ziyanı meydana
gelmişse eşya sahibi zararın gecikmeden kaynaklandığını
ispat etmek kaydıyla taşımacıdan bu zararı tazmin
etmesini talep edebilmektedir. Eşya sahibinin talep
edeceği bu türden tazminatlar eşyanın taşıma bedelinin
üzerinde olamamaktadır.

CMR sözleşmesinde belirtilen hesap birimi,
Uluslar arası Para Fonunca tarif edildiği gibi “Özel Çekme
Hakkı” (SOR) dır. Belirtilen tutar olayla ilgilenen
mahkemenin bulunduğu devletin ulusal parasına, karar
tarihinde veya taraflar arasında mutabık kalınan tarihte
cari kur değeri üzerinden çevrilmektedir. Özel Çekme
Hakkı için uygulanacak, Uluslararası Para Fonuna üye
olan bir devletin ulusal parasının değeri, Uluslararası Para
Fonu tarafından kendi muamele ve işlemleri için anılan
tarihte geçerli değerlendirme yöntemine uygun olarak
hesaplanmaktadır.
Bununla beraber, Uluslararası Para Fonuna üye olmayan
ve kanunları, sözleşmenin bu konu ile ilgili hükümlerinin
uygulanmasına, müsait olmayan bir devlet, CMR’nin
Protokolünü onayladığı veya ona katıldığı tarihte veya
bunu müteakip herhangi bir zamanda ülkesinde
uygulanacak sözleşmede belirtilen yükümlülüğe ait sınırın
25 parasal birim olacağını beyan edebilmektedir. CMR
Sözleşmesinde sözü edilen parasal birim, 900 ayar altının
10/31 gramına tekabül etmektedir. Belirtilen tutarın ulusal
paraya tahvili, ilgili Devletin Kanunlarına uygun şekilde
yerine getirilecektir.
Sözleşmede belirtilen hesaplama ile yine sözleşmede sözü
edilen tahvil, hesap birimi olarak ifade edildiği şekliyle
belirtilen tutar için, devletin ulusal parası üzerinden,
mümkün olduğu kadar gerçek değeri ifade edecek şekilde
yerine getirilecektir

Bu sözleşmeye göre yapılan taşımalardan ortaya
çıkan davalarda davacı taraflar arasında anlaşma ile
belirlenmiş, akit taraf mahkemelerinde dava
açılabilmektedir. Ek olarak, davalının mutadan ikamet
ettiği veya taşıma mukavelesinin akdedildiği esas iş
yerlerde ve taşımacının yükü aldığı veya teslim yeri olarak
gösterilen yerlerdeki mahkemelerde de dava
açılabilmektedir. Bir dava yetkili olan bir mahkemede
görülmekte ise veya böyle bir mahkeme tarafından bir
taleple ilgili olarak karar verilmiş ise aynı nedenlerle aynı
taraflar arasında yeni bir dava açılaması mümkün değildir.
Davanın ilk açıldığı ülkede dava sonuçlandırılamıyor ise
yeni bir dava açılabilmesi söz konusu olabilmektedir. Bir
akit ülkedeki bir mahkemenin bir dava ile ilgili olarak
verdiği karar, o ülkede yerine getirilebiliyor ise ilgili
ülkedeki formaliteler tamamlanır tamamlanmaz, diğer akit
ülkelerin her birinde de yerine getirilebilir olacağı kabul
edilmektedir. Bu formaliteler davanın yeniden
görülmesine olanak sağlamamaktadır. Yukarıda
bahsedilen hüküm çelişkili olan kararlara gıyaben verilen
kararlara ve mahkeme emriyle yapılan ödemelere
uygulanmaktadır. Fakat ara kararlarına veya istemi
tamamen veya kısmen reddedilen davacıya ödemelere
ilaveten yüklenen tazminatlara uygulanması söz konusu
olmamaktadır. Bu sözleşme gereğince taşımalardan doğan
davalarda, akit ülkelerde oturan veya iş- yerleri bu
ülkelerde olan akit ülke vatandaşlarından giderlere karşılık
teminat talebinde bulunulamamaktadır. Sözleşme
gereğince yapılan taşımalardan doğacak davaların bir yıl
içinde açılması gerekmektedir. Bilerek kötü hareket veya
mahkeme tarafından bilerek kötü hareket olarak kabul
edilen kusurlarda, bu süre üç yıldır ve süreler, teslimde
kısmi kayıp, hasar veya gecikmelerde, teslim tarihinden
itibaren, tam kayıplarda, kararlaştırılan zaman limiti
bitiminden 30 gün sonra kararlaştırılmış zaman limiti
yoksa yükün taşıyıcı tarafından teslim alınmasından
sonraki 60’ıncı günde, bütün diğer durumlarda, taşıma
mukavelesinin akdedildiği tarihten sonraki üç aylık
dönemin sonunda başlamaktadır.
Zaman limitinin uzatılması, davaya bakan mahkemenin
kararlarına göre düzenlenmektedir. Bu karar aynı zamanda
yeniden dava açma haklarını da düzenler. Zaman aşımı ile
düşen dava açma hakkı, karşıt istek veya vereceğini
alacağına sayışma yoluyla kullanılmamaktadır. Taşıma
sözleşmesi, bir mahkeme heyetine yetki veren bir madde
içerebilmektedir. Bu karar hâkimler heyetinin bu
sözleşmeyi uygulamasını içermesi gerekmektedir.

TIR Sistemi, uluslararası niteliğe sahip bir
taşımanın uluslar üstü bir kuruluş olan Uluslararası
Karayolu Taşımacılar Birliği (IRU- International Roadway
Union) tarafından belirlenen kurallar ve kaideler
çerçevesinde gerçekleştirilmesi için ortaya konmuş
kurallar dizisi olarak adlandırılabilmektedir. Söz konusu
sistem üye her ülkeye kayıtlı uluslararası taşıma
firmalarının ve bunlara ait taşıma araçlarının uyması
gereken kuralları belirtmektedir.
Bununla ilgili olarak taraf ülkeler taşımaların nasıl
yapılacağına ilişkin Tır Sözleşmesi adı altında uluslararası
bir sözleşme imzalamışlardır. Tır sisteminin işleyişinde
beş önemli ayağı bulunmaktadır. Bunlar tır sisteminin
gelen yapısını tarif etmektedir. Tır sistemini oluşturan alt
sistemler içerisinde; eşyanın güvenli araçlarla taşınması,
uluslararası garanti sistemi, tır karnesi, kontrollerin
uluslararası alanda tanınması ile kontrollü giriş yer
almaktadır.

Bozulabilir Gıda Maddelerinin Uluslararası
Taşımacılığı ve Taşımalarında Özel Araçların Kullanımı
Antlaşması, orijinal adıyla “The Agreement on the
International Carriage of Perishable Foodstoff and on the
Special Equipment to be used for such Carriage” 1 Eylül
1970 tarihinde Cenevre’de imzalanmıştır. Antlaşmanın
yürürlüğe girme tarihi 21 Kasım 1976’dır. Antlaşma
Fransızca baş harfleri olan ATP (Accord Relatıf Aux
Transports Internatıonaux De Denrées Périssables Et Aux
Engıns Spéciaux A Utılıser Pour Ces Transports) olarak
da bilinmektedir. ATP Anlaşması Birleşmiş Milletler
Avrupa Ekonomi Komitesi’nin Dahili Taşıma Komitesi
tarafından 1970–71 yıllarında hazırlanmıştır. Bozulabilir
Gıda Maddelerinin Uluslararası Taşımacılığı ve
Taşımalarında Özel Araçların Kullanımı Antlaşması
birçok bölüm ve ekten oluşmaktadır.

Tehlikeli maddeler, doğaları gereği, içerik ve
durumları itibariyle dikkatsizlik ve kazalar sonucunda
çevre güvenliğini, hayvanları, insanları ve genel güvenliği
tehlikeye düşüren maddeler olarak tanımlanmışlardır. Bu
maddelerin karayolu ile taşınması çevrede yanıcı, yakıcı,
patlayıcı, aşındırıcı ve zehirleyici etkileri olan çeşitli kaza
risklerini ortaya çıkartmaktadır. Bu risklerin en düşük
seviyeye indirilmesi için tehlikeli maddelerin taşınma
şartları çeşitli konvansiyonlar ve uluslararası anlaşmalarla
bir düzene bağlanmıştır.
Tehlikeli maddelerin karayollarında taşınmasını
düzenleyen mevzuata Tehlikeli Yüklerin Uluslararası
Karayollarında Taşınmasına İlişkin Avrupa Anlaşması
(ADR) 1957 yılında Birlemiş Milletler çatısı altında
İngilizce adı ile “The European Agreement concerning the
International Carriage of Dangerous Goods by Road”
(ADR) kabul edilmiş, 1968 yılında da yürürlüğe girmiştir.
Söz konusu anlaşmaya bugün itibarıyla 41 ülke taraftır.

ADR Konvansiyonu dışında;
• Tehlikeli Madde Yönetmeliği (GefStoffV),
• Su Koruma Kanunu (WHG),
• Geri Kazanım ve Atık Kanunu (KrW-/AbfG),
• Patlayıcı Madde Kanunu (SprengG),
• İşletme Güvenlik Yönetmeliği (BetrSichV),
• Taşınabilir Basınçlı Cihazlar Hakkında
Yönetmelik (OrtsDruckV),
• Karayolu Trafik Yönetmeliği (StVO) ve
• Tehlikeli Yük Görevlisi Yönetmeliği (GbV) gibi
tehlikeli maddelerin taşınması ile ilgili olan diğer
bazı kanunlarda bulunmaktadır.

AETR düzenlemesi Uluslararası Çalışma Örgütü
(ILO) tarafından hazırlanan ve karayolu ile
geçekleştirilecek taşıma operasyonlarına uygulanan
uluslararası nitelikli bir yasal düzenlemedir. AETR
sürücülerin çalışma ve dinlenme sürelerinin yanı sıra
taşıma sırasında uyulacak kural ve kaideleri ek olarak
denetleme ve kontrol uygulamalarını içermektedir.

Denizyolu taşımacılığı ile ilgili ulusal mevzuatlar
içerisinde doğrudan denizyolu taşımacılığı ile ilgili olan ve
en temel hükümleri içerisinde barındıran yasal düzenleme
Türk Ticaret Kanunudur. Kanunun ilgili hükümler
çerçevesinde denizyolu taşımacılığının tarafları, taraflar
arasındaki ilişkiler, taşımaya ilişkin genel ve özel
hükümler, taşıma navlunu, sigortalar vb. kuralları
düzenlemektedir.

Demiryolu ile uluslararası yasal düzenlemeler
açısından çerçeve mevzuat COTIF düzenlemesidir. Bu
düzenleme demiryolu taşımacılığına ilişkin tüm durumları
hüküm altına almakta, diğer yasal metinler bu mevzuatın
bir eki olarak yayınlanmaktadır. COTIF Mevzuatı;
demiryolu ile eşya taşımacılığı (CIM), demiryolu ile yolcu
taşımacılığı (CIV), demiryolu ile tehlikeli maddelerin
taşınması (RID), demiryolu ile taşımalarda kullanılan
vagon ve ekipmanların standardı (CUV), eşya
taşımacılığında yükleme kuralları (RIV) gibi uluslararası
düzenleyici metinleri içermektedir.

Taşımacılıkla ilgili mevzuatlar içerisinde
demiryolu eşya taşımacılığını doğrudan ilgilendiren yasal
düzenleme, eşyaların demiryolu ile uluslararası
taşınmasına ilişkin sözleşmedir (CIM). Demiryolu ile
uluslararası eşya taşımacılığında uygulanacak kurallar
CIM mevzuatında bahsedilmektedir. CIM mevzuatı
uluslararası demiryolu yük taşımacılığının genel
çerçevesini gönderen, alıcı ve taşımacı arasındaki ilişkiler
ile taşımaya taraf olanların sorumluluklarını
belirtmektedir. CIM mevzuatı ile belirlenmiş kurallar
taşımanın en az iki ülke arasında gerçekleşmesi,
dolayısıyla uluslararası olması halinde uygulanmaktadır.
Sözleşmesinin hükümlerinin uygulanmasında gönderen,
alıcı ve taşımacının hangi ülkenin vatandaşı olduklarının
bir önemi bulunmamaktadır.

RID Mevzuatı tehlikeli maddelerin demiryolu
taşınmasını düzenleyen uluslararası bir yasal
düzenlemedir. ADR Mevzuatında olduğu gibi tehlikeli
maddelerin sınıflandırılması, taşımada alınacak önlemler,
kullanılacak vagon ve ekipmanlar ile diğer prosedürleri
tanımlamaktadır. RID yedi bölüme ayrılmıştır, her bölüm
başlıklara bölünmüştür ve her başlık ta kısım ve alt kısma
bölünmüştür.
RID Sözleşmesi; uluslararası taşımacılıkta taşıdıkları
risklerin bertaraf edilebildiği tehlikeli yükler, uluslararası
taşımaya kabul edilebilen tehlikeli yükler ile bu yüklere
uygulanan test yöntemleri, tehlikeli maddelerin
sınıflandırılması, tehlikeli maddeler için kullanılacak
ambalajlar, taşıma sırasında uygulanacak kural ve kaideler
ile etiketleme, eğitim, sertifikasyon gibi durumları hüküm
altına almaktadır

Havayolu taşımacılığında en temel ulusal
mevzuat Türk Sivil Havacılık Kanunudur. Sivil Havacılık
Kanunu; havayolu ile yük taşınabilmesi için Ulaştırma
Bakanlığından izin alınmasını gereklilik olarak
tanımlamıştır. Aynı şekilde kanuna göre havayolu ile yük
taşıyacak işletmelerin iznin yanı sıra işletme ruhsatı
almaları da zorunludur.
Bu mevzuata göre yük taşıma sözleşmesinde, taşıyıcı
yükletene hava yük senedinin numarası, düzenlendiği gün
ve yer, taşıyıcının adı veya ticaret unvanı ve adresi ile
birlikte yükletenin adı, soyadı veya varsa ticaret unvanı ve
adresi gibi kayıtları içeren bir hava yük senedi vermekle
yükümlüdür.
Diğer yandan taşıma sırasında meydana gelen ve
taşımacıdan kaynaklanan olumsuz bir durum halinde
taşıma taraf olanların taşımacıya zararı rücu etme ya da
dava açma hakları bu düzenlemeye göre mevcuttur. Bu
kanun kabul edilen uluslararası anlaşma ve
konvansiyonlara aykırı bir hüküm teşkil edememektedir.

IATA Sözleşmesi Uluslararası Sivil Havacılık
Örgütü tarafından yürütülen uluslararası bir yasal
düzenlemedir. Bu sözleşme havayolu ile yük
taşımacılığının yanı sıra yolcu taşımacılığını da
düzenlemektedir. Bu sözleşme taşımaya taraf olanları
tanımlamış, diğer taşıma türlerinden farklı olarak taraflar
arasında düzenlenecek olan taşıma sözleşmesinde
gönderen ve taşımacıyı tanımlamış, sözleşmede alıcıya yer
vermemiştir. Bir taşımacının uluslararası ya da ulusal bir
taşıma yapabilmesi için IATA Sözleşmesine taraf olması
ve bu Sözleşme ile belirlenen kurallara uygun hareket
etmesi gerekmektedir.

Varşova Sözleşmesi havayolu ile yapılacak ticari
nitelikte tüm taşımalara uygulanan uluslararası yasal
düzenlemedir. Bir havayolu taşımacılığının Varşova
Sözleşmesi kapsamında olabilmesi için taşımanın başladığı
havalimanı ile sona erdiği hava limanının sözleşmeye taraf
ülkelerin içerisinde bulunması gerekmektedir. Taşımada
birden çok taşımacı taşımayı üstlense de bu durum tek bir
taşıma olarak kabul edilmektedir.

Montreal Konvansiyonu havayolu taşımacılığını
düzenleyen Varşova Sözleşmesine aykırı olamayacağı gibi
onun günümüze uyarlanması ve eksiliklerinin giderilmesi
için yürürlüğe alınan tamamlayıcı nitelikte bir uluslararası
yasal düzenlemedir. Bu konvansiyon ticari nitelikte tüm
havayolu taşımalarına uygulanmaktadır.

Tehlikeli madde kuralları İngilizce adıyla
Dangerous Goods Regulations ya da DGR, uçakla taşınması
muhtemel her türlü tehlikeli maddenin miktar, paketlenme
ve taşınma şartlarının belirtildiği uluslararası kurallardır

Çok türlü (multimodal) taşımacılıkta her bir
taşıma etabında kullanılan taşıma türü için geçerli olan
yasal düzenlemeler taşımanın yapıldığı söz konusu süreç
için aynı şekilde uygulanmaktadır. Bununla birlikte çok
türlü taşımacılık için Uluslararası Freight Forwarder
Örgütü (FIATA) adı verilen kuruluş tarafından 1992
yılında yayınlanmış FBL adı verilen uluslararası bir
düzenleme geçerli olmaktadır.
Freight forwarder FBL konşimentosu düzenlediğinde
eşyanın teslim alınmasından varış yerinde teslim edilmesine
kadar olan süreçte tüm sorumluluğu üstlenmiş olduğu kabul
edilmektedir. Dolayısıyla freight forwarder gönderen ile
doğrudan ilişkili ve taşıma sözleşmesini akdeden taraf
olduğu için meydana gelebilecek her durumdan sorumlu
olmaktadır. Bu açıdan freight forwarder söz konusu taşıma
operasyonunda kendisi adına faaliyette bulunan tüm
tarafların eylem ve davranışlarından sorumlud

Taşımacılık yönetimi içerisinde en önemli
kavramlardan birisi yasal düzenlemelerdir. Yasal
düzenlemeler taşıma operasyonları içerisinde uygulanacak
kural ve kaidelerin yanı sıra, taşımaya ilişkin kısıtları ve
sınırlıkları ortaya koyan kanuni metinlerdir. Dolayısıyla
yasal düzenlemeler bir tedarik zinciri ve lojistik
yöneticisine hangi sınırlar içerisinde kalarak operasyonu
yapabileceğini gösteren metinlerdir

Bölgesel nitelikli yasal düzenlemeler, ikiden fazla ülkenin taşımacılık ile ilgili kendi aralarında yapmış oldukları, buna karşılık sadece bu ülkelerin sınırları içerisinde yapılacak taşımalara uygulanabilen yasal metinlerdir. Bu tür yasal düzenlemeler, çoğunlukla bir konvansiyon ya da uluslararası sözleşme şeklinde meydana getirilmemekte, çok taraflı anlaşmalar şeklinde kurulmaktadır. Dolayısıyla sadece belirli bir bölgede sınırlı bir biçimde uygulanabilmektedir.

İkili yasal düzenlemeler sadece iki ülke arasında söz konusu olan taşımacılıkla ilgili düzenleyici ve bağlayıcı nitelikte hukuki düzenlemelerdir. Bu tür hukuki metinler sadece iki ülke arasında yapılacak doğrudan taşımalar ile transit taşımalara  uygulanmaktadır.

Denizyolu taşımacılığı ile ilgili uluslararası yasal düzenlemeler La Haye, Hamburg ve Rotterdam sözleşmeleridir.

Havayolu taşımacılığı ile ilgili olarak ülkemizde sadece 2920 sayılı Türk Sivil Havacılık Kanunu bulunmaktadır. 

Karayolu taşımacılığı ile ilgili bir diğer yasal düzenleme trafik mevzuatıdır. Trafik mevzuatı trafikte seyreden tüm araçların yanı sıra karayolu taşıma araçlarının özellikleri, standartları, sürücü tutum ve davranışları, araçların özellikleri çerçevesinde sınıflandırılmaları ile uygulanacak ceza ve yaptırımlar bu hukuki metin içerisinde yer almaktadır.

CMR Sözleşmesi, kara taşımacılığında gönderen, taşımacı ve alıcının sorumluluklarını ve yükümlülüklerini belirleyen uluslararası bir sözleşmedir. Sözleşmenin hükümleri, tarafların tutum ve davranışları sonucu ortaya çıkabilecek uzlaşmazlıklarda birincil hukuk kaynağı niteliğindedir. Sözleşmenin taşımalara uygulanabilmesi için; taşımanın en az iki ülke arasında yapılıyor olması, söz konusu ülkelerden en az birisinin CMR Sözleşmesine taraf olması gerekmektedir.

Karayolu taşımacılığında kullanılan sevk mektubunun düzenlenmesi, taşıma sözleşmesinin bir sevk mektubunun düzenlenmesi ile gerçekleştirilmesinden kaynaklanmaktadır. 

Karayolu taşımacılığında gümrüklerde istenen resmi belgelerin gönderen ve taşımacı tarafından sağlanması gerekmektedir. Taşımacı gönderinin vermesi gereken, fatura, konşimento vs. evrakların dışında CMR belgesi, TIR karnesi ve geçiş belgelerini temin etmek zorundadır.

TIR Sistemi, uluslararası niteliğe sahip bir taşımanın uluslar üstü bir kuruluş olan Uluslararası Karayolu Taşımacılar Birliği (IRU- International Roadway Union) tarafından belirlenen kurallar ve kaideler çerçevesinde gerçekleştirilmektedir.

Tehlikeli maddelerin karayollarında taşınmasını düzenleyen mevzuata Tehlikeli Yüklerin Uluslararası Karayollarında Taşınmasına İlişkin Avrupa Anlaşması (ADR) 1957 yılında Birlemiş Milletler çatısı altında İngilizce adı ile “The European Agreement concerning the International Carriage of Dangerous Goods by Road” (ADR) kabul edilmiş, 1968 yılında da yürürlüğe girmiştir. Söz konusu anlaşmaya bugün itibarıyla 41 ülke taraftır.

Denizyolu taşımacılığı ile ilgili ulusal mevzuatlar içerisinde doğrudan denizyolu taşımacılığı ile ilgili olan ve en temel hükümleri içerisinde barındıran yasal düzenleme Türk Ticaret Kanunudur. Kanunun ilgili hükümler çerçevesinde denizyolu taşımacılığının tarafları, taraflar arasındaki ilişkiler, taşımaya ilişkin genel ve özel hükümler, taşıma navlunu, sigortalar vb. kuralları düzenlemektedir.

Denizyolu taşımacılığını doğrudan düzenleyen uluslararası her üç yasal düzenleme de denizyolu taşımacılığına ilişkin doğrudan hükümler ortaya koymaktadır. Bunlardan en eski olanı 1921 tarihli La Haye Visby kurallarıdır. La Haye Visby kuralları taşımacılığa ilişkin genel ve özel kurallar, taşımanın tarafları ve sorumlulukları, seyir ve seyire ilişkin kurallar, deniz sigortaları vb. konuları kapsamaktadır. Bu düzenleme oluşturulduğu dönemin gereksinimlerini yansıtmakta, büyük oranda dökme yüklere ve bunların taşınmasına odaklanmaktadır. 

Rotterdam Kurallarının önceki düzenlemelerden en temel farkı La Haye Visby ile Hamburg Kuralları denizyolu ile başlayan ve denizyolu ile biten taşımalara uygulanırken Rotterdam Kuralları bu ilkenin aksine sadece denizyolu taşımacılığı ile başlayan ve biten taşımalara değil, aynı zamanda taşıma operasyonunun bir kısmı denizyolunda gerçekleşiyor olsa bile söz konusu taşımalara uygulanabilmektedir. Dolayısıyla Rotterdam Kurallarının kapsamı intermodal ve kombine taşımacılık gibi multimodal taşımacılık operasyonlarını da içerecek şekilde kapsamı geçmiştekilere oranla genişletilmiştir.

Demiryolu taşımacılığı ulusal ve uluslararası birçok mevzuat tarafından düzenlenmektedir. Ulusal mevzuatlar kanun ya da yönetmelik şeklinde tanımlanmamış, operasyonel düzeyde belirli bir sayı kodu verilerek emir niteliğinde yayımlanmıştır. 

Demiryolu taşımacılığında ulusal mevzuatlar, kanunlar ve yönetmelikler ile düzenlenmemekte, emirler şeklinde yayımlanmaktadır. Bunun en temel nedeni demiryolu taşımacılığının büyük oranda uluslararası taşımacılığa entegre olması ve uluslararası yasal düzenlemelerin geniş bir perspektifte yurtiçi taşımalara da uygulanmasıdır. Dolayısıyla uluslararası mevzuata ilişkin hükümlerin daha iyi anlaşılabilmesi için uygulama metinleri olarak da değerlendirilebilecek emirler yayımlanmaktadır.

RID Sözleşmesi ile; uluslararası taşımacılıkta taşıdıkları risklerin bertaraf edilebildiği tehlikeli yükler, uluslararası taşımaya kabul edilebilen tehlikeli yükler ile bu yüklere uygulanan test yöntemleri, tehlikeli maddelerin sınıflandırılması, tehlikeli maddeler için kullanılacak ambalajlar, taşıma sırasında uygulanacak kural ve kaideler ile etiketleme, eğitim, sertifikasyon gibi durumlar hüküm altına alınmaktadır.

Türk Sivil Havacılık Kanunu'na göre yük taşıma sözleşmesinde, taşıyıcı yükletene hava yük senedinin numarası, düzenlendiği gün ve yer, taşıyıcının adı veya ticaret unvanı ve adresi ile birlikte yükletenin adı, soyadı veya varsa ticaret unvanı ve adresi gibi kayıtları içeren bir hava yük senedi vermekle yükümlüdür.

IATA Sözleşmesi, taşımaya taraf olanların sorumluluk ve yükümlülüklerini çok geniş bir perspektifte tanımlamıştır. Buna göre gönderen eşyayı uygun bir biçimde ambalajlayarak ve gerekli bildirimleri yaparak eşyayı taşımacıya teslim etmekle yükümlüdür. Aynı zamanda yükün elleçleneceği tüm ülkelerin mevzuatlarına uygun bir biçimde yükümlülüklerini yerine getirmek zorunda, taşımaya ilişkin belgeleri buna uygun şekilde doldurmak zorundadır. Gönderen bir tazminat talebinde bulunacaksa sözleşmede belirtilen süreler içerisinde bildirimde bulunmak durumundadır.

Uçakla taşınması muhtemel her türlü tehlikeli maddenin miktar, paketlenme ve taşınma şartlarının belirtildiği uluslararası kurallar 1956 yılında yayınlanan “IATA Dangerous Goods Regulations (IATA Tehlikeli Maddeler Kuralları)” adlı kitapta yer almaktadır.

Çok türlü (multimodal) taşımacılık için Uluslararası Freight Forwarder Örgütü (FIATA) adı verilen kuruluş tarafından 1992 yılında yayınlanmış FBL adı verilen uluslararası bir düzenleme geçerli mevcuttur.