Yaklaşık 570 milyon yıl önce Birinci Zaman’da (Paleozoyik) karmaşık çok hücreli organizmaların sayısında büyük bir artış olmuştur. Bu ani ve hızlı artış

Kambriyen patlama olarak adlandırılmaktadır. Bu dönemde omurgalıların da dâhil olduğu çok hücreli hayvanların ata formları ortaya çıkar. Böylece bitkiler ve

hayvanlar dünyayı sarmaya başlamışlardır.

Bilim insanları Grönland’da, Afrika’nın güneyinde ve Avustralya’da bu zamana ait fosil kalıntılar bulmuşlardır.

Yaklaşık 200 milyon yıl önce Pange parçalanmaya başlamış ve biri kuzey yarı kürede, diğeri güney yarı kürede yer alan iki büyük kıtaya bölünmüştür. Bunlardan kuzeydekine Laurasia ve güneydekine de Gondwana adı verilir. Kıtaların parçalanması ve birbirlerinden ayrılmasıyla kıtalar arasında coğrafi engeller oluşmuştur ve bir çevresel çeşitlilik ortaya çıkmıştır. Bu durum, canlıların evrimi ve çeşitlenmesi bakımından çok önemli bir itici güç olmuştur.

Australopithecusların beyin hacimleri küçük olup modern insanların beyinlerinin ancak üçte biri büyüklüğündedir. Dolayısıyla Australopithecusları evrimsel açıdan diğer primatlardan ayıran şey, beyinleri değildir. Australopithecusları insan evriminin bir parçası olarak kabul etmemize neden olan tek şey, bipedalizmi işaret eden iskelet yapılarıdır.

Termolüminesans yöntemi maddede biriken radyasyon enerjisinin miktarının ölçülmesine dayanır. Karbon 14 (C14) yöntemi izotopların miktarına bakarak organik kalıntıların tarihlendirilmesine denir. Potasyum-argon yöntemi ise volkanik kayaçlarda bulunan radyoaktif potasyumun argona dönüşme hızının ölçülmesidir.

Ölüler ilk kez Orta Paleolitik Dönemde Neandertaller tarafından gömülmüştür.

Milford Wolpoff çok merkezli evrim modelini savunmaktadır. Bu modele göre Homo sapienslerin kökeni çok daha eskiye, yaklaşık 2 milyon yıl öncesine dayanmaktadır. Bu tarihten itibaren insan grupları, bulundukları bölgelerde yani birçok merkezde bölgesel evrimler geçirmişlerdir. Neandertaller ve Homo sapiensler bu sürecin sonunda evrimleşmişlerdir. Ancak bu insan grupları arasındaki bağ, hiçbir zaman tam olarak kopmamış, gen alışverişi her zaman devam etmiştir.

Mikrolit genellikle 3 cm’den daha ufak boyutlu; üçgen, trapez, dikdörtgen ve kare biçimli olabilen küçük taş aletlerdir. Mezolit çağa özgü alet teknolojisidir.

OrtaDoğu ve Doğu Akdeniz bölgesinde bol miktarda yetişen tahıllar, insanlar için önemli bir besin kaynağı haline gelmiş, bunların toplanması ve depolanması ise yerleşik hayata geçmeyi zorunlu kılmıştır. İnsanların köylerinin çevresindeki yabani tahılları topladığı ve depoladığı bu yeni yaşam biçimi, tarımın keşfine doğru giden yolda atılan en önemli adım olmuştur.    

Natufyen’in en önemli özelliği, standartlaşmış yapılardan oluşan ilk düzenli köy yerleşimlerinin ortaya çıkmasıdır.

Filistin’de Jeriko ve Jarmo, Suriye’de Mureybet, Anadolu’da Çayönü (Diyarbak›r), Hallan Çemi (Batman), Nevali Çori (Urfa) ve Göbekli Tepe (Urfa) verimli hilal üzerinde bulunan Neolitik köy yerleflimlerinin en önemlileridir.

Neolitik Çağ, üretici ekonomiye geçişin çağıdır. Gordon Childe, insanlık tarihindeki en önemli gelişmenin, yiyecek üretiminin başlaması olduğunu öne sürmüştür ve bu nedenle tarımın keşfini bir devrim olarak nitelendirmiştir. Bu yüzden bu çağdaki gelişmeler Neolitik Devrim olarak da anılır.

Evcilleştirme sürecinde, daha çok süt, daha kaliteli yün, daha fazla et veren ve kolay evcilleşebilen uysal hayvanlar seçilip üretilmiştir.

Çanak Çömlekli Neolitik’te, artık besin üretimine dayalı ekonomi tamamen yerleşmiş, avcılık ve toplayıcılık terkedilmiştir. Bununla beraber bu dönemde yapılan tarım, sadece yağmura bağlı olan kuru tarımdır. Sulama sistemi yoktur ve saban, döven gibi tarım aletleri bilinmemektedir. Bu dönemde taş temelli, kerpiç duvarlı, gerektiğinde yeni eklemeler yapılabilen evler ortaya çıkmıştır. Neolitik Çağın sonuna doğru ölülerin evin tabanına gömülmesi âdeti ortadan kalkmış ve ölüler yerleşim yerinin dışına gömülmeye başlanmıştır.

Çanak Çömlekli Neolitik; Um-Dabagiye evresi, Hassuna evresi ve Samarra evresi olarak üç aşamaya ayrılır. Bunlar, İ.Ö. 6000 ile 5000 arasında Kuzey Mezopotamya bölgesinde ortaya çıkan gelişmiş köy kültürlerini temsil eder.

Kalkolitik Çağ’ın en önemli özelliği, bu dönemde köylerin kentlere dönüşmesi ve tarımcı köy toplumlarından kent devletlerinin doğmasıdır. Bu dönemde bölgeler arasında sosyo-ekonomik açıdan bir farklılaşma ortaya çıkmıştır. Dünya tarihinde ilk kez ekonomik çıkar bölgeleri oluşmuştur.

Mezopotamya bölgesinin kurak olması ve kuru tarımın nüfusu beslemeye yetmemesi, sulamalı tarımı zorunlu kılmıştır.

Tapınak ekonomisi Kalkolitik Çağ’da kurumsallaşmıştır. Tapınak ekonomisinde üretilen ürün, dinî merkez olan tapınakta toplanır ve yeniden halka dağıtılır. Tapınağa getirilen ve dağıtılan ürünün kaydını, din adamları yani tapınağın rahipleri tutar. Bu sistemde ekonomi ve din iç içedir. Üretimi tapınaklar ve rahipler kontrol eder.

Sulamalı tarım ve artı ürünün ortaya çıkması, artı ürün üretiminin organize edilmesi, artı ürünün buna sahip olmayan ve potansiyel bir tehlike oluşturan (göçebe hayvancı) topluluklara karşı korunması, üreten ve üretimi kontrol eden ekseninde toplumsal tabakalaşmanın ortaya çıkması, nüfus artışı, yerleşimlerin büyümesi, ticaret ve mesleki uzmanlaşmanın artması bir devlet organizasyonunun ortaya çıkmasını sağlamıştır.

Uygarlık tarihsel olarak devlet, üretim ve iş gücünün denetimi, toplumsal tabakalaşma, mesleki uzmanlaşma, anıtsal yapılar, yazı ve büyük nüfuslu yerleşimler gibi gelişmelerle özdeşleştirilmektedir.