Ödeme, vergi borcunun yükümlü tarafından yasalara uygun biçimde yerine getirilmesidir.

Genel olarak, bir borcun muaccel olması, ödeme zamanının gelmiş bulunması demektir. Vergi alacağının muaccel olması, alacaklı idarenin alacağının ödenmesini isteyebileceği ve vergi borçlusunun, bunu yerine getirmek zorunda olduğu durumu ifade etmektedir. Vergi hukukunda vergi borcunun muaccel olmasında ölçüt, verginin tahakkuk etmiş olmasıdır. Henüz tahakkuk etmemiş yani muaccel olmamış vergiler, kural olarak ödenemez.

Özel yasalarında ödeme zamanı tespit edilmemiş olan kamu alacakları Maliye Bakanlığınca belirtilecek usule göre yapılacak tebliğden itibaren bir ay içinde ödenir.

Vergi mahkemesinde dava açılması, verginin tahakkukunun ertelenmesi ve tahsilinin durması sonucunu doğurur.

Uzlaşma, Re’sen, ikmalen ve idarece tarh edilen vergilerde idare ile yükümlülerin karşı karşıya gelerek ödenecek vergi ve ceza miktarı üzerinde pazarlık sonucu anlaşmaya varmalarıdır.

Üzerinde uzlaşmaya varılan vergi ve cezaların, uzlaşma tutanağının tebliğinden itibaren bir ay içinde ödenmesi gerekir. Ancak, üzerinde uzlaşmaya varılan vergi ve cezalara ait uzlaşma tutanağı vergi ve cezaların ödeme zamanlarından önce ilgiliye tebliğ edilmişse bu takdirde kanuni ödeme zamanlarında ödemenin yapılacağı öngörülmüştür.

Mücbir sebepler, mükellefin iradesi dışında meydana gelen, önlenmesi mümkün olmayan ve vergi ödevlerinin yerine getirilmesini engelleyen olaylardır. Vergi Usul Kanunu’nda mücbir sebebin tanımı yapılmamış; ancak mücbir sebep sayılabilecek hâllere yer verilmiştir. Buna göre:
• Vergi ödevlerinden herhangi birinin yerine getirilmesine engel olacak derecede ağır kaza, ağır hastalık ve tutukluluk;
• Vergi ödevlerinin yerine getirilmesine engel olacak yangın, yer sarsıntısı ve su basması gibi afetler;
• Kişinin iradesi dışında vukua gelen mecburi gaybubetler;
• Sahibinin iradesi dışındaki sebepler dolayısıyla defter ve vesikalarının elinden çıkmış bulunması gibi hâller mücbir sebeplerdir

Zor durum, vergi yükümlülerinin veya sorumlularının vergi ödevlerini süresi içinde yerine getirmesini engelleyen ve ödevlerin zamanında yapılamamasını haklı kılan her türlü sebeptir. Zor durum mücbir sebepten daha kapsamlıdır. Örneğin, yükümlünün annesinin ağır hastalanması mücbir sebep olarak kabul edilmediği hâlde vergi idaresi tarafından zor durum olarak kabul edilebilmektedir.

Zor durumda bulunmaları sebebiyle vergi işlemlerine ilişkin ödevleri süresi içinde yerine getiremeyecek olanlara, kanuni sürenin bir katını, kanuni sürenin bir aydan az olması hâlinde bir ayı geçmemek üzere, Maliye Bakanlı¤ınca uygun bir süre verilebilir. Ancak zor durum nedeniyle ek süre verilebilmesi için:
• Süre isteyen, sürenin bitmesinden evvel yazı ile istemde bulunmalıdır.
• İstemde gösterilen mazeret, süre verecek makam tarafından kabule layık görülmelidir.
• Sürenin verilmesi hâlinde verginin alınması tehlikeye girmemelidir.

Mali Tatil İhdası Hakkında Kanun’da; beyana dayanan tarhiyatta son günü mali tatile rastlayan beyanname verme sürelerinin, vadesi mali tatile rastlayan beyanname verme sürelerinin, vadesi mali tatile gelen re’sen, ikmalen veya idarece tarh edilmiş vergi, resim, harçlar ile vergi cezaları ve gecikme faizlerinin ödeme sürelerinin tatilin son gününü izleyen tarihten itibaren 7 gün uzamış sayılacağı, vergiyle ilgili işlemlere ilişkin dava açma sürelerinin mali tatil süresince işlemeyeceği, mali tatilin bitiminden itibaren tekrar işlemeye başlayacağı belirtilmektedir.

Vergi borçları yükümlünün bağlı olduğu vergi dairesine ödenir. Ancak, vergileri ödeme konusunda mükelleflere kolaylık sağlamak ve vergi dairelerinin iş yükünü azaltmak için Maliye Bakanlığı pek çok bankayı da vergi tahsil etmekle yetkilendirmiştir.

Ödeme, alacaklı tahsil dairesinin yetkili ve sorumlu memurları tarafından verilecek makbuz karşılığı yapılır.

Vergi borcu, kural olarak vergi dairesindeki yetkili ve sorumlu memurlara nakit olarak yapılan ödeme karşılığında alınan makbuz vasıtasıyla yapılmaktadır. Ancak mükellef sayılarındaki artışın vergi dairelerindeki iş yükünü artırmasıyla birlikte özel ödeme şekilleri de Kanun’la düzenlenmiş ve kullanılmaya başlanmıştır. Buna göre vergi borcunun; 1. Çizgili çek kullanmak suretiyle, 2. Mükellef hesabından bankadaki ilgili vergi dairesi veya Merkez Bankası hesabına münakale (otomatik virman) suretiyle, 3. Vergi dairelerinin veya Merkez Bankasının hesabı bulunan bankalara bu daireler hesabına ödeme suretiyle, 4. Postaneler aracılığıyla, 5. Banka kartı, kredi kartı ve benzeri kartlar kullanılmak suretiyle, ödenmesi konusunda düzenleme yapma yetkisi Maliye Bakanlığına verilmiştir.

Amme Alacakları Tahsil Usulü Hakkında Kanun vergi alacağının ödendiğinin kanıtlanmasında kullanılabilecek iki tür belge öngörmüştür. Bunlardan ilki, vergi alacağının ödenmesi karşılığında düzenlenip vergi yükümlüsüne verilen makbuzlar; ikincisi de tahsilatı yapan kuruluşlarca vergi cüzdanlarına düşülen kayıtlardır.

Vergi alacağının ödenmesi karşılığında vergi yükümlüsüne verilen makbuzların ispat aracı olabilmesi için, kamu alacağını tahsile yetkili ve tahsilattan sorumlu memurlar tarafından düzenlenip verilmiş olması gereklidir. Ayrıca yükümlülerin, aldıkları makbuzları tahsil zaman aşımı süresi sonuna kadar saklamaları, yaptıkları ödemeleri ispatlayabilmeleri açısından önemli ve gereklidir.

Mahsup, kamu borçlusu tarafından yapılan bir ödemenin veya alacaklı idarece cebri icra takibi sonunda tahsil edilen paraların, borçlunun çeşitli kamu borçları arasında belli esaslara göre paylaştırılmasıdır.

Ödeme süresi geçmiş olan kamu alacakları için cebren tahsil işlemleri, ödeme emri tebliği, teminatlı alacaklarda borcun ödenmesi için bildirimde bulunulmasıyla başlar.

Her türlü vergi, resim, harç ve benzeri mali yükümlülükler vadesinde ödenmediği takdirde gecikme zammına tabi tutulur. Yani gecikme zammı, vergi borcunun vadesinde ödenmemesinin bir yaptırımıdır. Gecikme zammı uygulaması bir taraftan kamu alacağının yasada öngörülmüş süre içinde ödenmemesinden doğabilecek mali zararı gidermekte, diğer taraftan da vergilerin ödenmesini geciktirmeyi ekonomik yönden dezavantajlı kılmak suretiyle, kamu borçlularını borçlarını zamanında ödemeleri konusunda daha titiz davranmaya yöneltmeyi amaçlamaktadır.

Gecikme faizi tahakkuk etmemiş alacaklara gecikme zammı ise tahakkuk etmiş alacaklara uygulanır.

Kamu alacağının ödeme süresi içinde ödenmeyen kısmına vadenin bitim tarihinden itibaren ödeme tarihine kadar geçen süre için %1.40 oranında her ay için ayrı ayrı gecikme zammı uygulanması gerekmektedir. Gecikme zammı, vergi asıllarının yanı sıra vergi ziyaı cezalarında da %1.40 oranında; mahkemelerce verilen ve ceza mahiyetinde olan kamu alacaklarında da bu oranın yarısı ölçüsünde uygulanır. Bunların dışındaki ceza mahiyetinde olan kamu alacaklarına gecikme zammı uygulanmaz