XIV-XV. YÜZYILLAR TÜRK DİLİ Dersi ESKİ ANADOLU TÜRKÇESİNİN OLUŞUMU soru cevapları:
Toplam 22 Soru & Cevap#1
SORU:
Eski Anadolu Türkçesi nedir?
CEVAP: X. yüzyıldan itibaren Orta Asya’dan batıya göç eden Oğuzların, XIII. yüzyıldan itibaren kendi lehçelerine dayalı olarak Anadolu ve civarında kurup geliştirdikleri edebî yazı diline Eski Anadolu Türkçesi (=EAT) denilmektedir.
X. yüzyıldan itibaren Orta Asya’dan batıya göç eden Oğuzların, XIII. yüzyıldan itibaren kendi lehçelerine dayalı olarak Anadolu ve civarında kurup geliştirdikleri edebî yazı diline Eski Anadolu Türkçesi (=EAT) denilmektedir.
#2
SORU: Oğuzca'nın kendi özelliklerine dayanarak Anadolu’da yazı dili hâline geliş süreci hangi ana dönemlerden oluşmaktadır?
Oğuzca'nın kendi özelliklerine dayanarak Anadolu’da yazı dili hâline geliş süreci hangi ana dönemlerden oluşmaktadır?
CEVAP: Oğuzca kendi özelliklerine dayanarak Anadolu’da yazı dili hâline gelmiştir. Bu süreç şu ana dönemlerden oluşmaktadır:
1. Eski Anadolu Türkçesi (ve ağızları)
2. Osmanlı Türkçesi (ve ağızları)
3. Türkiye Türkçesi (ve ağızları)
Oğuzca kendi özelliklerine dayanarak Anadolu’da yazı dili hâline gelmiştir. Bu süreç şu ana dönemlerden oluşmaktadır:
1. Eski Anadolu Türkçesi (ve ağızları)
2. Osmanlı Türkçesi (ve ağızları)
3. Türkiye Türkçesi (ve ağızları)
#3
SORU:
"Olga-bolga sorunu" nedir?
CEVAP: Oğuzlar, kendilerine özgü lehçeleri olmasına rağmen, edebî dil olarak yüzlerce yıl Orta Asya’daki ortak edebî yazı dilini kullandılar. Fakat geniş topluluklar halinde batıya göç et- tiklerinde, geride bıraktıkları coğrafyadan hem mesafe hem de siyasi ve kültürel bakım- dan uzaklaştılar. Büyük Selçuklular döneminde resmî ve edebî yazı dilinde Türkçeden başka diller tercih edilmesinin çok değişik sebepleri olabilir. Ancak Oğuzlar Anadolu’ya gelip bu toprakları Türkleştirmeye başladıklarında, Orta Asya’dan çok uzaktaki bu bölge- lerde kendi lehçeleri ile de yazmaya başladılar. Daha sonra Türkolojide “karışık dilli eserler” ya da “olga-bolga sorunu” diye adlandırılan o dönemin eserleri, Oğuzların yeni yurt- larında kendi lehçelerine dayalı bir edebî dil geliştirirken verdiği ilk ürünler olmalıdır
Oğuzlar, kendilerine özgü lehçeleri olmasına rağmen, edebî dil olarak yüzlerce yıl Orta Asya’daki ortak edebî yazı dilini kullandılar. Fakat geniş topluluklar halinde batıya göç et- tiklerinde, geride bıraktıkları coğrafyadan hem mesafe hem de siyasi ve kültürel bakım- dan uzaklaştılar. Büyük Selçuklular döneminde resmî ve edebî yazı dilinde Türkçeden başka diller tercih edilmesinin çok değişik sebepleri olabilir. Ancak Oğuzlar Anadolu’ya gelip bu toprakları Türkleştirmeye başladıklarında, Orta Asya’dan çok uzaktaki bu bölge- lerde kendi lehçeleri ile de yazmaya başladılar. Daha sonra Türkolojide “karışık dilli eserler” ya da “olga-bolga sorunu” diye adlandırılan o dönemin eserleri, Oğuzların yeni yurt- larında kendi lehçelerine dayalı bir edebî dil geliştirirken verdiği ilk ürünler olmalıdır
#4
SORU:
Anadolu beylikleri döneminde oluşturulan eserlerde yaygın olarak görülen ses bilgisi özellikleri nelerdir?
CEVAP:
Anadolu beylikleri döneminde oluşturulan eserlerde yaygın olarak görülen ses bilgisi özellikleri şunlardır: ünlü yuvarlaklaşması”, “damak ?’si”, “kelime başında t- > d- ötümlüleş- mesi”, “bazı eklerin sadece dar-düz ünlü ile kullanımı”, Eski Türkçedeki gibi patlayıcı ötüm- süz artdamak sesi (k¸) kullanımı, dar-düz ünlülü kelimelerin başında y-’li şekillerin tercihi.
#5
SORU:
Anadolu beylikleri döneminde oluşturulan eserlerde yaygın olarak görülen şekil bilgisi özellikleri nelerdir?
CEVAP:
Anadolu beylikleri döneminde oluşturulan eserlerde yaygın olarak görülen şekil bilgisi özellikleri şunlardır: “-(y)Isar gelecek zaman eki”, “-(y)IcAk zarf-fiil-eki”.
#6
SORU:
Hayati Develi'ye göre metinlerin dil özelliklerine bakarak Eski Anadolu Türkçesi döneminde hangi ağız grubları bulunmalıdır?
CEVAP: Hayati Develi'ye metinlerin dil özelliklerine bakarak Eski Anadolu Türkçesi döneminde en az 3 ana ağız grubu bulunması gerekir. Bunlar:
1. Ağız Grubu: Kelime içinde ve sonunda –i´- / -i´; büyük ünlü uyumunun yaygınlığı; birinci kişi zamiri “ben”; benzetme edatı “gibi”;
2. Ağuz Grubu: Kelime içinde ve sonunda h değişmesi; büyük ünlü uyumunda bozulmalar; birinci kişi zamiri “ben”; benzetme edatı “bigi”
3. Ağız Grubu: Kelime başında h değişmesi, büyük ünlü uyumunda bozulmalar; birinci kişi zamiri “men” benzetme edatları olarak “kimi” ve “tek”
Hayati Develi'ye metinlerin dil özelliklerine bakarak Eski Anadolu Türkçesi döneminde en az 3 ana ağız grubu bulunması gerekir. Bunlar:
1. Ağız Grubu: Kelime içinde ve sonunda –i´- / -i´; büyük ünlü uyumunun yaygınlığı; birinci kişi zamiri “ben”; benzetme edatı “gibi”;
2. Ağuz Grubu: Kelime içinde ve sonunda h değişmesi; büyük ünlü uyumunda bozulmalar; birinci kişi zamiri “ben”; benzetme edatı “bigi”
3. Ağız Grubu: Kelime başında h değişmesi, büyük ünlü uyumunda bozulmalar; birinci kişi zamiri “men” benzetme edatları olarak “kimi” ve “tek”
#7
SORU:
Divan-ı Kebir, Fihi Mafih gibi eserleri bulunan Eski Anadolu Türkçesi yazarı kimdir?
CEVAP:
Divan-ı Kebir, Mesnevi, Fihi Mafih, Mektubat, Mecalis-i Seba ve Türkçe beyit ve ibareleri bulunan yazar Mevalan'dır.
#8
SORU:
Mevlana'nın yedi vaazını toplayan eser hangisidir?
CEVAP:
Mevlana'nın yedi vaazını toplayan eser Mecalis-i Seb'a'dır.
#9
SORU:
Çarh-name adlı eser hakkında bilgi veriniz.
CEVAP:
Çarh-name, Hoca Ahmed Fakih tarafından yazılmıştır. 100 beyitlik bir manzumedir. Kaside şeklindedir. Din ve tasavvuf konularında yazılmış öğretici mahiyette bir eserdir.
#10
SORU:
Yunus Emre'ye ait eserler nelerdir?
CEVAP:
Yunus Emre'ye ait eserler Divan ve Risaletü'n Nushiyye'dir.
#11
SORU:
Aşık Paşa'ya ait olduğu bilinen 31 beyitlik mesenevi'nin adı nedir?
CEVAP:
Aşık Paşa'ya ait olduğu bilinen 31 beyitlik küçük mesenevi'nin adı Vasf-ı Hal'dir.
#12
SORU:
Aşk Paşa tarafından yazılan eserler nelerdir?
CEVAP:
Aşık Paşa tarafından yazılan eserler şunlardır: Garib-name, Fakr-name, Vasf-ı hal, Hikaye, Kimya Risalesi, Risâle fî Beyâni’s-Semâ ve Şiirler'dir.
#13
SORU:
Gülşehri tarafından Farsça yazılmış, dini içerikli mesnevi hangisidir?
CEVAP:
Felek-name, Gülşehri tarafından Farsça yazılmış, dini içerikli mesnevidir.
#14
SORU:
Hoca Mesud'a ait eserler nelerdir?
CEVAP:
Hoca Mesud'a ait eserler Süheyl ü Nev-bahâr ve Ferheng-nâme-i Sâ’dî Tercümesi'dir.
#15
SORU:
Kadı Burhaneddin'in bilinen tek eseri nedir? Açıklayınız.
CEVAP: Kadı Burhaneddin'in ilinen tek eseri Divan’ıdır. Eser, 1500 gazel, 119 tuyug ve 20 rubaiden oluşmaktadır. Dili, o dönemdeki diğer eserlere göre biraz daha fazla Anadolu dışı Oğuzcasının özellikleri göstermektedir.
Kadı Burhaneddin'in ilinen tek eseri Divan’ıdır. Eser, 1500 gazel, 119 tuyug ve 20 rubaiden oluşmaktadır. Dili, o dönemdeki diğer eserlere göre biraz daha fazla Anadolu dışı Oğuzcasının özellikleri göstermektedir.
#16
SORU:
Kenzü'l Kübera nedir?
CEVAP: Kenzü’l-Küberâ, 1401’de, Yıldırım Bayezid döneminde Şeyhoğlu tarafından yazmıştır. Mensur ve manzum karışık bir eserdir. Padişah, bey, vezir, âlim ve kadılara dinî öğütler verir.
Kenzü’l-Küberâ, 1401’de, Yıldırım Bayezid döneminde Şeyhoğlu tarafından yazmıştır. Mensur ve manzum karışık bir eserdir. Padişah, bey, vezir, âlim ve kadılara dinî öğütler verir.
#17
SORU:
Dede Korkut'ta toplam kaç hikeye bulunmaktadır ve bunlar nelerdir?
CEVAP: Dede Korkut’ta toplam 12 hikâye vardır:
- Dirse Han Oğlı Buğaç Han Boyı.
- Salur Kazanu? İvi Yağmaladuğı Boy.
- Kam Pürenü? Oğlı Bamsı Beyrek Boyı.
- Kazan Big Oğlı Uruz Bigü? Tutsak Olduğı Boy.
- Duha Koca Oğlı Delü Dumrıl Boyı.
- Ka?lı Koca Oğlı Kan Turalı Boyı.
- Kazılık Koca Oğlı Yigenek Boyı.
- Basat Tepegözi Öldürdügi Boy.
- Begil Oğlı Emrenü? Boyı.
- Uşun Koca Oğlı Segrek Boyı.
- Salur Kazan Tutsak Oğlı Uruz Çıkarduğı Boy.
- İç Oğuza Taş Oğuz Asi Olup Beyrek Öldürdügi Boy.
Dede Korkut’ta toplam 12 hikâye vardır:
- Dirse Han Oğlı Buğaç Han Boyı.
- Salur Kazanu? İvi Yağmaladuğı Boy.
- Kam Pürenü? Oğlı Bamsı Beyrek Boyı.
- Kazan Big Oğlı Uruz Bigü? Tutsak Olduğı Boy.
- Duha Koca Oğlı Delü Dumrıl Boyı.
- Ka?lı Koca Oğlı Kan Turalı Boyı.
- Kazılık Koca Oğlı Yigenek Boyı.
- Basat Tepegözi Öldürdügi Boy.
- Begil Oğlı Emrenü? Boyı.
- Uşun Koca Oğlı Segrek Boyı.
- Salur Kazan Tutsak Oğlı Uruz Çıkarduğı Boy.
- İç Oğuza Taş Oğuz Asi Olup Beyrek Öldürdügi Boy.
#18
SORU:
Dede Korkut'un bilinin el yazması kopyaları nerededir?
CEVAP: Hikâyelerin elde iki yazması mevcuttur. Bunlardan biri Vatikan’da diğer ise Dresden’de bulunmaktadır.
Hikâyelerin elde iki yazması mevcuttur. Bunlardan biri Vatikan’da diğer ise Dresden’de bulunmaktadır.
#19
SORU: Cemşîd ü Hurşîd ve Tervîhü’l- Ervâh gibi eserleri bulunan XIV. yüzyıl şairi kimdir?
Cemşîd ü Hurşîd ve Tervîhü’l- Ervâh gibi eserleri bulunan XIV. yüzyıl şairi kimdir?
CEVAP:
Cemşîd ü Hurşîd, Tervîhü’l- Ervâh, Divan, İskender-name, Bedâyi’i’s-Sihr fî San âyi’i’ş- Şi’r, Mirkâtü’l-Edeb ve Mîzânü’l-Edeb, Mi’yârü’l-Edeb gibi eserleri bulunan şair Ahmedi'dir.
#20
SORU:
Hakiki'ye ait eserler nelerdir?
CEVAP:
Hakiki'ye ait eserler; Divan, Muhabbet-name, Metâli’u’l-İmân ve Tasavvuf Risalesi'dir.
#21
SORU:
Eski Anadolu Türkçesi'nde edatlar nasıl kullanılmıştır?
CEVAP: Edatlar kelimelerden ayrı yazıldığı hâlde, çok seyrek olarak kelimeye bitişik yazıldıkları da olmuştur (olkadar ????? Mrzb., sendahı ????? MC).
Edatlar kelimelerden ayrı yazıldığı hâlde, çok seyrek olarak kelimeye bitişik yazıldıkları da olmuştur (olkadar ????? Mrzb., sendahı ????? MC).
#22
SORU: 3910 beyitlik mesnevi türünde, Arapça mensur bir Sûre-i Mülk Tesfîri’nin 1414 yılında yapılmış manzum tercümesi olan nedir ve kim tarafından yazılmıştır?
3910 beyitlik mesnevi türünde, Arapça mensur bir Sûre-i Mülk Tesfîri’nin 1414 yılında yapılmış manzum tercümesi olan nedir ve kim tarafından yazılmıştır?
CEVAP: Letâyif-nâme, 3910 beyitlik mesnevi türünde bir eserdir. Arapça mensur bir Sûre-i Mülk Tesfîri’nin 1414 yılında yapılmış manzum tercümesidir. Hatiboğlu tarafından yazılmıştır.
Letâyif-nâme, 3910 beyitlik mesnevi türünde bir eserdir. Arapça mensur bir Sûre-i Mülk Tesfîri’nin 1414 yılında yapılmış manzum tercümesidir. Hatiboğlu tarafından yazılmıştır.