Bası yarası, dokuların uzun süreli basınç altında kalmasına bağlı olarak gelişen ve daha çok vücudun kemik çıkıntılarının üzerinde gözlenen iskemik doku kaybı ve hücre ölümüdür.

Bası yarası ilk kez Jean Martin Charcot tarafından tanımlanmıştır.

Bası yarası oluşma süreci sırasıyla basınç, nem ve hareketsizlik ile gerçekleşmektedir.

Bası yarasının oluşumunda:
• Yaşın ileri olması,
• Tansiyonun düşük olması,
• Hareket yeteneğinin azalması,
• Kişinin algısının azalması,
• Sepsis (kanın mikroorginazmalar tarafından istila edilmesi, kan zehirlenmesi)
• Derinin dışkı ve idrar ile bulaşının olması,
• Nem,

• Sürtünme,
• Solunum cihazına bağlı olmak gibi faktörler rol oynamaktadır.

Bası yarasına neden olabilecek faktörleri (etyoloji) üçe ayırırız. Bunlar; yaşlıya ait olan faktörler, yaşlı dışındaki faktörler ve diğer faktörlerdir.

Bası yarasının oluşmasında yaşlı dışındaki faktörler şunlardır:
• Bası
• Yırtılma
• Sürtünme
• Sıcaklık
• Nem

Bası yarasının oluşum basamakları şunlardır:

• Kanlanmanın artması kızarıklık (Hiperemi )
• Dokunun kansız kalması (iskemi)
• Doku ölümü (nekroz)
• Ülser (yara)

Nekroz 6 saati aşan basılarda ortaya çıkar ve geri dönüşü mümkün değildir.

Yaşlıların bası yarası oluşum riskini belirlemede kullanılan birçok risk skoru ölçeği vardır.
Bunlar içinde en çok kullanılanlardan biri Norton, bir diğeri de Braden’dir.

Bası yaralarının en çok görüldüğü yerler şu şekildedir:

%95 göbek seviyesinin altı,
%75 leğen bölgesi,
%20 uyluk –bacakların olduğu bölge.

Bası yaraları klinik görünümlerine göre 4 evrede sınıflandırılmaktadır. Evre I’de deri bütünlüğü bozulmamıştır ancak basınç kaldırıldıktan sonra 1 saatten fazla kızarıklık sürmektedir. Evre II’de, dermisin bütünlüğü bozulmuş ve bül oluşumu vardır. Evre III’de, kasa kadar derialtı dokularında tutulum mevcuttur. Evre IV’de, kemik ve eklem tutulumu vardır.

Cerrahi Tedavi: 3. ve 4. evrelerde bası yarası tedavisinde cerrahi yöntem kullanılır.
Bası yarası tedavisinde başarılı olabilmek için nekrotik dokunun (ölü doku) biran evvel
uzaklaştırılması gerekir. Yaranın kapatılması için yaranın bulunduğu yer, büyüklük ve durumuna göre pek çok seçenek vardır:
• Primer sutür (yara dudağının basit dikişlerle kapatılması)
• Deri greftleri (vücudun başka bir yerinden cilt nakli)
• Lokal veya uzak flepler (Yaraya yakın bölgelerdeki veya uzak bölgelerdeki cilt, cilt
altı fasyası, kas dokuları kullanılarak)

Bası yarası tedavisinde kullanılan mekanik yöntemler şunlardır:

Poliüretan köpükler
Poliüretan pansumanlar (opsite)
Jel pedler
Besınç değiştiren yataklar (su/havalı yatak)
İçi sıvı dolu olan pedler

Bası yarası tedavisinde kullanılan fiziksel yöntemler şunlardır:

Bölge etrafına masaj yapılır.
Her 2-4 saatte bir hasta çevrilir.
Basınç bölgesine ultraviyole ışın uygulanır.
Basınç bölgesine ultrasonik tedavi uygulanır.

Bası yarası tedavisinde kullanılan kimyasal yöntemler şunlardır:

Antiseptik
Okside edici ajanlar (H2O2)
Bölgesel enzim uygulama (insülin vb.)
Sekonder infeksiyona karşı antibiyotik
Çinko içeren pomatlar

Bası yaraları tedavisinde beslenme ile ilgili olarak yüksek kalorili ve proteinli diyet uygulanır. Vitamin ve elektrolit içeren solüsyonlar IV olarak verilir.

Bası yaralarına engel olmak için aşağıdaki yöntemlerden faydalanılır:
1. Riski belirleme
2. Eğitim
3. Pozisyon değiştirme
4. Derinin bütünlüğünün korunması
5. Yatak bakımı
6. Beslenme

Yaşlıyı yatakta yukarı veya aşağıya hareket ettirme işlem basamakları:

• Eller yıkayıp, eldiven giyilir.
• Yaşlı çarşafın üzerinde sırtüstü yatırılır.
• Yaşlının iki yanında, çarşafın uçlarını sıkıca tutabilmek için gevşekçe rulo yapılır.
• Yaşlı yukarı doğru hareket ettiriliyorsa çarşaf yaşlının başı ve kalçaları hizasında
sıkıca tutulur.
• Komutla birlikte yatağın baş tarafına doğru çekilir.
• Yaşlıyı aşağı doğru hareket ettirmek için çarşaf yaşlının ayakları ve kalçası hizasından
tutulur ve yatağın ayak tarafına çekilir.
• Eldiven çıkartılır, eller yıkanır

Pozisyon vermede dikkat edilmesi gereken noktalar ve genel ilkeler şunlardır:

• Vücudun mekaniğine uyulmalı,
• Vücudun ağırlığı eşit olarak dağıtılmalı,
• Tedavi için kullanılan araçlar herhangi bir dolaşım engeli ile karşılaşmamak için
sık kontrol edilmeli,
• Kişiye ve yapılmak istenen işleme uygun pozisyon verilmelidir.

Adalenin inatçı bir şekilde kısalmasından dolayı eklemin anormal bir postür almasıdır. Kontraktür spastisitenin en önemli sonuçlarından birisidir.