Harvard Üniversitesi’ne göre ölüm göstergeleri;
• Bilincin tam ve sürekli kaybı,
• Uyaranların algılanamaması ve cevap verilememesi,
• Reflekslerde kayıp,
• Solunumun geri dönüşsüz biçimde durması,
• Beynin elektriksel etkinliğinin yok olmasıdır.

Tıbbi açıdan ölümün en basit tanımı; tüm yaşam fonksiyonlarının iki merkezi olan kalp ve beynin işlevlerinin geri dönüşümsüz olarak son bulmasıdır.

Ölümü yaklaşan hastada gözlenebilecek belirtiler şunlardır;

• Hastanın teni kül renginde, gözler içeriye kaçmış, burun ince sivrilmiş, çene öne doğru fırlamış, çene ve yüz kasları gevşemiş, yanaklar gevşemiş bir hâldedir.
• Gözler yarı açık cam gibidir, görme azalır. Ölüm gerçekleştiğinde pupillalar sabitleşir, ışığa reaksiyon yoktur.
• İşitme duygusu azalmış ama tamamen kaybolmamıştır. En son kaybolan duyu, işitme duyusudur. Konuşma azalır ve giderek zorlaşır.
• Duyu ve hareketler azalır. Özellikle ekstremitelerde duyu kaybı oluşur. Refleksler kaybolmuştur.
• Gastrointestinal sistem hareketleri azalır.
• Hastanın vücut ısısı yükselir ancak eller ve ayaklar periferik dolaşımdaki bozulma nedeniyle soğuktur. Hasta üşür. Deri siyanotik ve solgundur.
• Nabız düzensiz ve zayıftır.
• Solunum gürültülüdür, ölüm hırıltısı vardır.
• Kan basıncı düşüktür.
• Mesane ve bağırsak inkontinansı gelişebilir.

Kesin ölüm belirtileri şunlardır:

• Kalp atışı yoktur.
• Solunum durmuştur.
• Pupillalar genişlemiştir.
• Refleksler kaybolmuştur.

Terminal” sözcük olarak bir sürenin bitimi anlamındadır. Terminal evredeki hasta, yaşamının son günlerini yaşayan, ölmek üzere olan hasta anlamına gelmektedir.

Yutma güçlüğü nedeniyle hastalar ağızdan gıda almak istemeyebilir. Bu durumda zorlanmamalı, hekim istemi ve hemşire
yönetiminde parenteral beslenmeye geçilmelidir.

Ölümü yaklaşan bireyin yaşadığı duygular inkar, öfke, pazarlık etme, depresyon ve pazarlık etmedir.

Palyatif Bakım, tedaviye cevap vermeyen hastalığı olan hastanın tüm bakımını, ihtiyaçlarını karşılamak ve aileye destek sağlamaktır.

Palyatif Bakım İçin Beş Ana Kural:
1. Palyatif bakımda, ölen kişinin isteklerine, seçimine, amacına saygılı olmak gerekir.

2.  Palyatif bakım, hastanın medikal, emosyonel, sosyal ve manevi ihtiyaçlarını karşılar.

3. Ölüm öncesi son bakımda, aile fertlerinin ihtiyaçları da karşılanır.

4. Palyatif bakım, ihtiyaç olunan bakımı sağlayanlara ve uygun bakım düzeneğine ulaşılmasına yardım eder.

5.  Palyatif bakım, yaşam sonunda mükemmel bakımın oluşması için gerekli şartları sağlar.

Palyatif bakımda amaçlar şunlar olmalıdır:
1. Ölüm süresince hastalar, onların yakınları ve bakıcısı için kaliteli bakım ve destek sağlamak,
2. Güven vermek, yaşamın son haftalarında sadece gerekli ve uygun bakımı sağlamak,
3. Gereksiz ve sıkıntı veren bakımdan kaçınmak,
4. Hastane çerçevesinde hasta kaynaklarını düzenlemek ve koordine etmek,
5. Uygun zamanlarda alternatif bakım sistemlerine geçişi sağlamak

Palyatif Bakım Sırasında Karşılaşabilecek Sorunlar;

1. Progresif hastalıkla ilişkili belirsizlik ve korku,
2. Hastalıklarda küratif tedaviden ziyade palyatif tedavinin uygulanması,
3. Hastaların tedaviye devam süresince hasta ve aile reaksiyonlarına göğüs germe,
4. Hekimin maruz kaldığı stres nedeniyle çalışma dışındakilerle iletişim zorluğu,
5. Ölüm korkusu,
6. Ölmekte olan kişiyle yetersiz iletişim kurma; tedavide, ağrı kontrolünde, fiziksel ve
psikolojik semptomların tedavisinde yetersiz kalma,
7. Diğer bakım elemanları ile yetersiz iletişim kurma,
8. Bakımın amacı hakkında anlaşmazlık; kendiyle, hastayla, aile ile, meslek arkadaşlarıyla anlaşmazlık,
9. Hekimin, meslektaşlarının, hasta ve ailenin gerçek dışı beklentilerinin olması,
10. Karar vermekte zorluk

ABD’de evde son bakım için kullanılan en yaygın yöntem “hospice care” şeklinde adlandırılan yöntemdir. Palyatif bakımın gerçekleştirildiği yer anlamına gelen “Hospis” kavramı, 1967 yılında hemşire Cicely Saunders’ın Londra’da kurduğu ve ölüme yaklaşan hastaların bakımının verildiği bir kurum ile başlamıştır. Bu yöntemde, hasta ve ailesi için 7 gün 24 saat destek ve bakım sağlanır. Hospice terimi; ölüme yaklaşırken maksimum yaşam kalitesini amaçlayan bakım felsefesini ima eder.

Evde bakımı yapılan hastada beklenmeyen ve beklenen birçok problem ortaya çıkabilir. Progresif dispne, artan ağrı, deliryum, bulantı, kusma, pulmoner konjesyon, oral tedavinin alınamaması, bağırsak ve mesane disfonksiyonu bunlardan birkaçı olarak sıralanabilir. Bunların tedavisi evde semptomatik olarak yapılır.

Palyatif bakım birkaç basamak içerir. İlk önce hastaya merhametli,sevecen ve insani davranılması gerekir. Daha sonra hastanın ağrı ve semptomları için gerekli medikal tedavinin sağlanması, ailesi ile bakım için değerlendirme yapılması, ilerisi için tedavinin planlanması ve bakımın nasıl ve nerede yapılacağının belirlenmesi şeklinde sıralanabilir.

Burada bakımın amaçlarının tekrar kesinleştirilmesi ve bakıma başlangıcın hastaya ve ailesine anlatıldığı süreçtir. Bu olayı takiben 1-2 gün içinde hasta ve aile sorunlarını kesinleştirecek ve bilgilerini sindirecektir. Aileyle görüşme hasta varlığında veya yokluğunda olabilir. Konuşma sırasında amaçlar açığa çıkarılır, problemler çözümlenir ve öneriler yapılır. Hastanın hastalığı ve tedavi hikâyesi tekrar gözden geçirilir. Hastaya yaygın ve kapsamlı bakımın devamının sağlanacağı konusunda güven verilmelidir. Fakat asıl nokta semptomlarının kontrolü ve tedavisi olacaktır. Bu bakımdan asıl amacın kişinin yaşam kalitesinin artırılması olacağı vurgulanmalıdır. Aile ile görüşme, ailenin de bakıma dâhil edilmesine ve bakımın başarısının artmasına olanak sağlar.

Hastanın kesin öldüğüne karar verildikten sonra yapılması gereken işlemler aşağıda belirtilmiştir:
• Hasta odası boşaltılır.
• Oda kapısı kapatılır.
• Odada başka hastalar varsa bir paravan çekilir. Diğer hastalar soru sorabilir, sağlık personeli güvenilir ve gerçek cevaplar vererek gerektiğinde bu hastalara destek
olur.
• Gerekli malzemeler hazırlanır.
• Eller yıkanır ve eldiven giyilir.
• Bulaşıcı hastalığı varsa koruyucu giysiler giyilir.
• Ölünün giysileri çıkartılır.
• Ölünün üzerinde bulunan ziynet eşyaları çıkartılır varsa diğer eşyalarıyla birlikte
kayıt altına alınarak güvenli bir yere konur ya da ailesine teslim edilir.
• Ölünün kol ve bacakları düz şekilde birleştirilir.
• Takma dişleri varsa çıkartılır ağız bakımı verilir.
• Ölünün gözleri açıksa sıvazlanarak kapatılır.
• Otopsi gerekmiyorsa varsa sondalar drenler ve İV setler çıkarılır.
• Ölünün vücudun da kan lekesi, akıntısı varsa temizlenir.
• Açık yarası varsa petle kapatılır.
• Çene açıksa kapatılır ve başın üstünden gazlı bezle bağlanır.
• Ayak başparmakları gazlı bezle birbirine bağlanır.
• Ölünün kimlik bilgilerinin olduğu bir kart, ayağına ya da koluna takılır.
• Tüm bedeni bir örtü ile örtülür ve ceset torbasına konur. Ceset torbasının dışı etiketlenir. Ölü raporu düzenlenerek morg görevlisine teslim edilir.

Otopsi adli vakalarda uygulanan bir yöntemdir. Cesedin vücudunun açılarak gerçek ölüm nedeninin tespiti işlemine denir. Otopsiye başlanmadan cesedin kimlik tespiti yapılır. Cesedin başı göğsü ve karın bölgesi açılarak incelenir.

Ölü gönderildikten sonra oda temizlenir, yatak takımları değiştirilir. Bulaşıcı bir hastalık var ise oda dezenfekte edilir.

Kişinin ölümü sonrası ailesi ve yakınlarında üzüntü ve yas gelişir. Yas, ölüme karşı verilen objektif cevaptır.

Kişinin ölümü sonrası ailesi ve yakınlarında üzüntü ve yas gelişir. Yas, ölüme karşı verilen objektif cevaptır. Kişilerin farklı yollarla üzüntü çeşitleri vardır. Bunlar:

• Fiziksel: Müsküler veya baş ağrıları,
• Psikolojik: Ağlama, üzüntü,
• Manevi: Hayatın anlamını arama
• Kognitif: Konsantrasyon kaybı.

Yaşlı kişilerde komplike yas görülebilmesi için bazı risk faktörleri tespit edilmiştir. Bunlar: Ölümün tipi (ani,beklenmedik), uzamış hastalığın sonucu olan ölüm,yoksun kalan ve ölen arasında premorbit ilişki, aynı zamanda oluşan stres, yoksun kalan kişinin mental sağlığı ve sosyal destekten mahrum olması şeklinde sıralanabilir.