Stres.

Biyolojik yaşlanmaya bağlı olarak gelişen stres ve  kazalar, genetik olmayan hastalıklar, sosyal yaşamda değişiklikler bağlı stres olmak üzere iki gruba ayrılabilir.

Yaşlılık dönemi stres kaynaklarının kısa süreli ya da uzun süreli olarak da işlev gördüğünü söyleyebiliriz. Stresi; akut (kısa süreli) ve kronik (süreğen) stres olmak üzere iki ana başlıkta toplamak olasıdır.

Eğitim ve deneyimden bağımsız biçimde, soyut muhakeme yapma, karmaşık ilişkileri kavrama yeterliğidir.

Kristalize Zekâ

Yaşlılar arasında en yaygın olarak görünen hastalıklar; yüksek tansiyon, diyabet (şeker), metobolik sendrom, şişmanlık, hipoglisemi şekerin aniden düşmesi, kalp hastalıkları, osteoproz, kemik erimesi ve buna bağlı sağlık problemleri, düşmeye yatkınlık, kırıklar, görmede ciddi risk (sarı nokta hastalığı), görme işitme ve tat almada kayıplar, demans (bunama), Alzheimer, depresyon ve kaygıdır.

Stresin yaşlıların fiziksel ve psikolojik sağlıkları üzerindeki etkileri; merkezi sinir sisteminin zayıflaması, bağışıklık fonksiyonlarının azalması, artan kaygı ve depresyon gibi örüntülerde gözlenmektedir. Aynı zamanda yaşadıkları stres, yaşlıların ölüm risklerini de arttırmaktadır

Yaşlılık döneminde sık karşılaşılan bir stres kaynağı olan yaşlının eşinin ölüm nedeniyle kaybı, yaşlıların fiziksel ve psikolojik sağlığı üzerinde çok önemli etkilere sahiptir. Eşini kaybetmiş olan yaşlıların, izleyen aylardaki ölüm oranlarının yüksekliği dikkat çekicidir.

Yaşlıların algıladıkları sosyal destek, yaşadıkları yalnızlık hissini, depresyonu ve fiziksel sağlık sorunlarını azaltmaktadır. Araştırma bulguları, yaşlının sosyal ağının genişliğindense, algıladığı desteğin kendi yararına ilişkin algısının önemli olduğunu yansıtmıştır. Diğer bir deyişle yaşlının sosyal çevresinde çok sayıda insanın olması değil de, kendini güvende hissettiği kişilerle olmasının ruh sağlığı üzerinde daha anlamlı olumlu etkisinden söz edilmektedir.

Folkman ve Lazarus’un Stresle Başa Çıkma Modelinde  bilişsel yönü ağır basan, problem odaklı, duygu odaklı, fiziksel yönelimli ya da sosyal yönü ağır basan bir model oratya koymuşlardır.

Yaşlılarla ilgili araştırmalarda zihinsel olarak dinamik-aktif olan yaşlıların yaşam kalitelerinin de yaşam doyumlarının da yüksek olduğu, stresleriyle de daha etkili biçimde başa çıktıklarını yansıtmaktadır.

Yaşlılar, ağırlıklı olarak duygu odaklı başa çıkma yollarını bu tür stres kaynaklarıyla başa çıkmada kullanmaktadırlar. Özellikle yaşlılık döneminde, bilişsel yeterliklerinde ciddi kayıplar yaşayan yaşlılar için duygu odaklı başa çıkma yollarını geliştirmek ve özellikle yaşanan stresle başa çıkmak, depresyona girmekten korunmak için işlevsel olacaktır.

Yaşlılara yönelik olarak belediyelerde tiyatro ve gösteriler için ücretsiz bilet satışının yapılması, şehirler arası ulaşım araçlarında indirimli bilet uygulaması, yaşlıları etkin kılmakta ve sosyal yaşamının devam ettirilmesi, yaşam kalitesinin yükseltilmesi anlamında ülkemizde gecikmeli olarak uygulamaya konulmuş güzel örnekler olarak sayılmaktadır.

Mizah ve kahkaha, yaşlıların yaşamlarında karşılaştıkları stresle başa çıkmalarını kolaylaştırmada kullanılabilecek yollardandır. Mizahın bireylerin gündelik hayattaki gerilimlerini azaltmalarına, sıkıntılı hâllerinden kurtulmalarına, hayal kırıklıklarını gidermelerine ve sosyal ilişkilerde yapıcı rol almalarına yardımcı olma gibi işlevleri vardır.

Yaşlıların stresle başa çıkma yollarından biri de dinî etkinliklerdir. Bireylerin dini inanç sistemleri, yaşamda karşılaştıkları olayları olduğu gibi, yaşamın sonunun kaçınılmazlığı gerçeğini de kabul etmelerini ve bu gerçeğe uyum sağlamalarını kolaylaştırıcı işleve sahiptir.

Yaşlı bireyler, yaşamlarının önceki dönemlerinde kazandıkları becerileri, yaşam biçimlerini, yaşlılık dönemine uyarlayabildikleri ölçüde yaşamdan haz alırlar, doyum verici ilişkiler kurabilirler, dolayısıyla stresten de uzak olabilirler. Sosyolojide taraftar bulan “Etkinlik Kuramı”da yaşlı bireylerin sosyal oldukları oranda yaşam doyumlarının artacağını iddia etmektedir

Çalışmaların odak noktası bakım hizmetinin verildiği yere göre; 1. Evde bakılan yaşlıları, 2. Kurum bakımı hizmeti alarak yaşamlarını devam ettiren yaşlıları ve 3. Az sayıda da iki farklı bakım hizmetini alan yaşlı gruplarını karşılaştırmayı hedef aldıkları görülür. 

Bu araştırmada, yaşlılardan ve evlatlarından veri toplanmıştır. Araştırmada yer alan yaşlıların büyük bir kısmının zamanını evlerinde TV izleyerek geçirdikleri, neredeyse hiç fiziksel etkinlik yapmadıkları, yaşamlarının devamında da ev ortamında ve evlatlarına da yakın olmak istedikleri belirlenmiştir.

Erkek huzur evi sakinlerinin kadınlara göre daha çok problem odaklı başa çıkmayı kullandıklarını, beklenenin aksine yaş ilerledikçe kaçınma türü başa çıkmanın daha az kullanıldığı, hiç evlenmemiş yaşlıların evli ya da dul olan yaşlılara göre daha çok kaçınma türü başa çıkma yollarını kullandıkları ortaya çıkmıştır.

Her iki bakım hizmetinde de yer alan yaşlıların sosyal destek algılarının yüksek bulunması, kurum bakımında kurum personelinin ve kurum sakinlerinin varlığını ve yaratılan ortamla yaşlıların ilişki ihtiyaçlarının karşılanabileceğini yansıtmaktadır.