Yaşlılık insan ömründe çocukluk, gençlik ve yetişkinlik sürecinin ardından gelen ve olup olmayacağı kesin olmayan bir dönemi ifade etmektedir.

Yaşlı tanımına bakıldığında dünyada genel olarak 65 yaşın yaşlılık sınırı olarak kabul edildiği görülmektedir.

Yaşlılık beraberinde fizyolojik sorunları da getirmektedir. Yaşlılıkla birlikte kalp damar hastalıkları, kronik hastalıklar, vücudun elastikiyetini kaybetmesi gibi birçok olumsuz sağlık durumunu ortaya çıkarmaktadır. Güç kaybı, yeti yitimi, duyu organlarındaki bozukluklar yaşlının hayatını zorlaştıran özelliklerdir. Yaşlılık döneminde kronik hastalıklar daha fazla baş göstermektedir. Kronik hastalıklar yaşlılarda refakatçi gerekliliğini ortaya çıkarmakta ve bu durum bağımlı hâle gelmelerinin en önemli etkenlerinden biri olmaktadır.

Yaşlılığın ortaya çıkardığı fiziksel değişimler kendini psikolojik sonuçlarda da göstermektedir. Özellikle güç kaybı ve yeti yitimi yaşlı bireylere işe yaramaz ve değersiz olduklarını düşündürmektedir. Bu düşünce başkalarına yük olma endişesi ve mutsuzluk gibi birçok olumsuz sonucun yanında umutsuzluk, hayattan zevk almama, ilgisizlik, gerginlik, öfkeli olma gibi ruh sağlığı açısından olumsuz olarak nitelendirilebilecek durumlara yol açmaktadır.

Yaşlanma ile ortaya çıkan rol ve statü kayıpları yaşlı bireylerin sosyal alandaki sorunlarının ortaya çıkmasına yol açan önemli bir etmendir.  Yaşlılık döneminde bireylerin emeklilik hayatına geçişi hayatının önceki dönemlerinde sahip oldukları statü ve rol kayıplarına neden olmaktadır. Günlük yaşam aktivitelerinden sosyal yaşam aktivitelerine kadar birçok noktada kendini gösteren bu kayıplar bireyleri yalnızlığa itmektedir.

Günümüzde değişen aile yapısıyla birlikte yaşlının ailedeki değer ve öneminin azaldığı görülmektedir. Geniş aileden çekirdek aileye yaşanan hızlı dönüşüm yaşlıları ailede bir değer olmaktan çıkarıp bir yük hâline getiren bu gelişme, yaşlıların sosyal hayatının yanında bakımları açısından da sorunlar ortaya çıkarmıştır.

Yaşlılık ile birlikte eş ve akran kayıplarının ortaya çıkması yaşlı bireylerin sosyal destek ağlarının zayıflamasına neden olmaktadır. Bu durum sonucunda yeni sosyalleşme alanları bulamayan yaşlı sosyal anlamda sorunlar yaşamaktadır.

Evde Bakım Modeli üç ana amaçla uygulanabilen bir hizmet modelidir (Office of Health and Information Highway Canada, 1998:5’den akt.: Oğlak, 2011:121);
1. Akut ve kısa süreli bakım hizmetlerine destek olmak amacıyla verilen evde bakım,
2. Uzun süreli bakım gereksinimi için evde bakım,
3. Tıbbi, hemşirelik ve rehabilitasyon hizmetlerinin bileşiminden oluşan evde sağlık bakım

Yaşlılık döneminde verilen sosyal hizmetlerin ve sağlık hizmetlerinin temel amacı, yeti yitimini önlemek olmalıdır. Erken tanı ve erken müdahale, yeti yitimini önlemede birincil düzeyde önemlidir. İkincil ve üçüncül düzeyde ise yeti yitiminin ilerlemesini önlemek ve günlük yaşamda bu nedenle yaşanan sıkıntıları hafifletmek vardır.

Yaşlılara sunulacak hizmetler rehabilitasyon(iyileştirme), fiziksel aktivite ve sosyal hizmetler olarak üç temel gruba ayrılabilecektir

Reaktivasyon; gerek sosyal gerekse fiziksel aktivite azlığı içerisindeki yaşlıların günlük yaşam için gerekli aktiviteleri tekrar kazanması için yapılan cesaretlendirme ve yönlendirme çabalarını kapsamaktadır.

Resosyalizasyon; hastalık sırasında ve sonrasında aile, komşular, arkadaşlar ve diğer yaşlılarla azalmış ya da kaybolmuş olan ilişkilerin yeniden canlandırılmasını amaçlamaktadır.

Reintegrasyon; yaşlının günlük yaşamın akışı içerisinde yenilenen ve değişen topluma uyum göstermesini ve bu beceriyi kazanmasını amaçlamaktadır. 

Sistem yaklaşımıyla birlikte insanı bütüncül düşünen sosyal hizmet; kişiler arası iletişimden bireysel aktiviteler kadar birçok alanı düzenleyen ve bu alanlarda bireyi güçlendiren bir anlayışa sahiptir. Bu çerçevede sanat ve kültürel etkinliklerin oluşturulması, sosyal destek ağlarının geliştirilmesi gibi birçok etkinlik sosyal hizmet kapsamı içinde yer almaktadır.
Bazı ülkelerde bu kapsamdaki sosyal hizmet uygulamaları şu şekildedir;
• Sanat ve kültür etkinlikleri göstererek yaşlıların hoşça zaman geçirmesini sağlayan yaşlılık kulüpleri ve merkezleri.
• Daha çok beceri kazandırma programının uygulandığı yaşlılara yönelik eğitim ve öğretim programları.
• Koruyucu büyük annelik ve büyük babalık programları.
• Yaşlının yaşlı ile arkadaşlığı sağlanarak, birbirlerine yardım etmelerinin amaçlandığı, yaşlıya arkadaşlık programları (Güleç, 2011).

Uzun süreli bakım hizmeti; yaşlı, engelli ya da kronik hastalığa sahip insanlara medikal olan ya da olmayan bakımı içermektedir. Unutulmaması gereken önemli şey uzun süreli bakım ihtiyacı her yaş için geçerli olabilmektedir.

Türkiye’de yaşlılara yönelik hizmetler Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı’na bağlı Engelli ve Yaşlı Hizmetleri Genel Müdürlüğü tarafından koordine edilmektedir.

Bakanlığa bağlı Engelli ve Yaşlı Hizmetleri Genel Müdürlüğü tarafından düzenlenen ve uygulanan bu hizmetler aşağıdaki şekildedir (eyh.aile.gov.tr);
• Evde Bakım/ Evde Destek Hizmetleri
• Gündüzlü Bakım Hizmetleri
• Yaşam Evi-Umut Evi (Toplum Temelli Yaşam Evleri)
• Huzurevi (Yaşam Evleri)
• Bakımevi
• Yaşam Destek Merkezleri (Evleri/Üniteleri)
• Süreli ve Sürekli Bakım ve Danışma Merkezi

Evde Bakım Hizmetleri, yaşlıyı yaşadığı ortamdan koparmayan, ailesinden uzaklaşmadan gerekli hizmetleri almasını sağlayan bir hizmet türüdür.

Evde bakım hizmetleri şu amaçları içermektedir;
• Bireysel günlük bakım
• Sertifikalı personel ve refakatçi desteği
• Yemek sağlama hizmetleri
• Sosyal yardım ve destek programları
• Küçük ev ve tamirat işlerinde destek
• Transfer hizmetleri
• Evde sağlık hizmetleri

Bireyin hareket rahatlığı ve güvenliğini ön plana alacak şekilde planlanan mekan modifikasyonu kapsamındaki ev içi düzenlemeler ve tamirler;
• Tutunma barları, duş oturakları, geçiş güvenlikleri montajlama
• Duş ya da ıslak zeminde kaymayı önleyici yerleştirme
• Kapı, dolap, elektrik anahtarları için ekleme
• Rampa, merdiven asansörü, asansör kurma
• Havalandırma ve pencerelere yalıtım yapma
• Destek için tırabzan kurma
• Ev aydınlatmasının geliştirilmesi
• Güvenlik sisteminin kurulması
• Bakıcı için alan yaratma
• Tekerlekli sandalye, koltuk değneği, yürüyenler için genişletme
• Ocak ve ısıtıcılar için önlem alma
• Isı için elektronik ayarlayıcılar montajlama
• Eşikleri kaldırma gibi işlemleri içermektedir.

Gündüz bakım merkezlerinde, bireyin günlük bakım ihtiyaçlarını karşılamanın yanı sıra sosyal ve kaliteli zaman geçirme aktiviteleri, fonksiyonel, kognitif ve mental yetersizliği olanlar için oluşturulan programlar yer almaktadır. Belirlenen mesai saatleri dışında ve hafta sonu hizmet verilmektedir.
Programlar bireysel farklılıklara göre bakım planı oluşturularak;
• İş-uğraşı ve reaksiyonel çalışmaları,
• Zihinsel aktiviteler,
• Kişiye özel egzersiz,
• Sosyal aktiviteler,
• Yemek ve ara öğünlerin tedariki,
• Yürüme, tuvalet ihtiyacına destek olma,
• Bireysel bakım,
• Güvenli çevre,
• Aktiviteler transferi,
• Sağlık takibi (tansiyon-yiyecek içecek takviyeleri, ilaç almada destek olma, ağırlık
takibi gibi), Alzheimer ya da demans bakımı sağlanmaktadır.

Toplum temelli yaşam evleri, birden fazla bireyin aynı evde bakım/destek hizmetlerini içermektedir. Bu hizmetler kapsamında bireye; bireysel bakım planı çerçevesinde öz bakımını ve ev işlerini yapmasına, evini temizlemesine, çamaşırlarını yıkamasına, diyeti varsa uygun olarak yiyeceklerini hazırlamasına, yiyecek alışverişini yapmasına destek olunmaktadır. Sosyal çevre ile iletişim kurmasına, sosyal aktivitelere katılmasına, hobi edinmesine olanak sağlanır. Tansiyon ölçme, ilaç almada destek olma, ağırlık takibi, egzersiz yapmaya destek olma gibi sağlıkla ilgili takipler yapılmaktadır. Umut evinde kalan bireylere verilen hizmetler, ihtiyaçları doğrultusunda rehabilitasyon programlarına ve zorunlu eğitim çağında bulunanlarının da akademik becerilerini geliştirecek çalışmalara katılımlarını sağlamayı içermektedir.

Emeklilik sonrası, belli bir yaştan sonra günlük yaşam aktivitelerini bağımsız olarak yapabilen bireylere hizmet verilmektedir. Bireyin ihtiyacına ve tercihine göre temizlik, yemek, bireysel bakım desteği verilmektedir.

Bakım evi, bireylerin yaşamlarını huzur ve güven içinde sürdürmeleri amacıyla sağlık ve rehabilitasyon hizmetleri sağlanarak, sürekli özel bakım desteğinin verildiği hizmet modelidir. Bu hizmet modeli fiziksel, fizyolojik, psikolojik ya da mental yetersizliğe bağlı olarak kendilerine bakma güçlüğü bulunan bireyler için günlük yaşam aktivitelerinin tam desteklenmesini içermektedir.

Palyatif bakım hizmeti alan ve raporla yaşam süresi tahmin edilen bireyler için, evde ve / veya kuruluşta bakım hizmetleri sunulmaktadır. Bu merkezlerde sağlık, hemşirelik, bireysel bakım, bireye ve ailesine yönelik psikososyal destek programları sağlanmaktadır. Bu bağlamda verilen hizmetler;
• Kişinin ağrılarını yönetme,
• Medikal ve bireysel bakım sağlama,
• Aile üyelerince verilen bakım hizmetine destek olma,
• Bireyin ve ailesinin ölüm hakkında duygusal, ruhsal beklentilerini destekleme,
• İhtiyaç duyduğu ilaç, tıbbi araç, sağlık desteğini sağlama,
• İhtiyaç hâlinde ek hizmetleri düzenleme, (konuşma terapisi, fizyoterapi, hasta bakımı, respite bakım gibi)
• Yaşam kalitesini koruma,
• Yakınını kaybeden aile üyeleri için yas danışmanlığını içerir.

Süreli ve sürekli bakım ve danışma merkezi hizmetleri kapsamında bireylere; gelecekte ihtiyaç duyabileceği bakım hizmet modelleri ve finansmanına yönelik danışmanlık hizmetleri yanında, ihtiyaç duyan bireylere evde bakım, huzurevi, bakımevi, yaşam destek evleri/üniteleri gibi bakım hizmet modellerine yönlendirmeler mevcuttur. Bu hizmetlerin verildiği merkezler, bireyi yaşadığı ortamda destekleyen, evde bakım hizmetleri organizasyonlarını yapmaktadırlar. Bireyin ihtiyaç değişikliğinde, uygun hizmet modellerine geçişini sağlamaktadır.