Dil

Edebiyatın temel aracı olan dil, aslında gündelik yaşantımızın en önemli iletişim aracıdır.

Dilin bilgi, haberleşme, iletişim gibi işlevleri edebiyat sayesinde yeni ve üst bir boyuta taşınır: Sanatsal boyut.

Edebiyat, dünyayı sözcüklerle, sözcüklerin sesleri ve imgeleriyle yeniden biçimlendirme sanatıdır; herkesin yürüdüğü yolu, herkesin yaşayabileceği aşkı, herkesin izleyebileceği gün batımını sözcüklerle betimlemedir. Bunun tam tersi de edebiyatın işidir: Hiçbir zaman göremeyeceğimiz bir coğrafyayı, asla yaşayamayacağımız bir geçmiş zaman dilimini, hiç yaşamak istemeyeceğimiz bir savaşı şairin, yazarın sözcükleriyle yaşarız. Bu durumda edebiyat, yaşamın söze, yazıya dökülmüş bir iz düşümüdür.

Eserin üzerine yazıldığı kâğıdın kalitesi, alfabesi, kitabın boyutu vs. ne olursa olsun, yazarın/şairin kullandığı sanatsal üretim aracı olan dil, okurla buluşuyor.

Edebiyat, yaratıldığı dilin tüm kültürel, tarihsel, toplumsal ve güncel ayrıntılarını da üstlenen bir sanat dalıdır. Kaleme alınan eser kendi dilinden başka bir dile çevrilmediği müddetçe kendi yerel sınırları içerisinde kalmaktadır.

Edebiyat, toplumu birbirine bağlayan dili geliştirerek o toplumun kültürel zenginliğini, tarihsel geçmişini, olası geleceğini kuruyor. Edebiyat bir ulusun dilinin gelişmesini, zenginleşmesini sağladığı için o toplumun her bireyinin kültürel düzeyini, sanatsal zevkini yükseltir. Böylece edebiyat, toplum ve birey birbirini besler.

Jean Paul Sartre “İnsan bazı şeyleri söylemeyi seçtiği için değil, onları belli bir biçimde söylemeyi seçtiği için yazardır” diyor.

Sait Faik “Yazmasam deli olacaktım” derken sanatçının doğal, toplumsal, bireysel, evrensel gerçekler karşısında bir insan olarak ancak yazarak gerçeğe dayanabileceğini, direnebileceğini
ifade eder. Bu, sadece Sait Faik için değil, tüm yazarlar, şairler için geçerli olmalıdır.

Rita Felski Edebiyat Ne İşe Yarar? adlı kitabında insanın okuma nedenlerini “tanıma, büyülenme, bilgi, şok” olmak üzere dört temel noktada açıklıyor.

Calvino, klasiklerin genellikle “yeniden okunan” kitaplar olduğunu söyler ve klasik eseri şöyle tanımlar: “Klasikler, gerek unutulmazlıklarıyla varlıklarını duyurduklarında gerek kolektif ya da bireysel bilinçdışı kılığına bürünüp belleğin katmanları arasına gizlendiklerinde, özel bir etki gösteren kitaplardır”.

Edebî olan ile edebî olmayan arasındaki en temel ayrım, amaçtır.Önemli olan sözcüklerle bilgi aktarmak değil, sözcükleri estetik bir bağlamda estetik bir amaçla bir araya getirmektir.

Deyiş kavramının Türkçede daha yaygın karşılığı üslup, Batı dillerinden gelen karşılığıysa stildir.

Bir şiirin altında şairinin adı yazsa da yazmasa da onun kimin şiiri olduğunu anlamamızı sağlayan, sanatçının deyişidir. Deyiş, şairin ya da yazarın ruhunun, sözcüklerin bir araya geliş biçiminden, fark edilmesini sağlar.

Batı’da retorik, Doğu’da belagat olarak anılan üslup bilgisi, 20. yüzyılın ikinci yarısında kuramsallaşarak dil bilimin içinde güçlü bir alana dönüşmüş ve deyiş bilim (stilistik/üslup bilim/biçem bilim) adını almıştır.

Deyiş bilim, edebî (yazınsal) ürünlerin dil özelliklerini estetik açıdan değerlendiren bilim dalıdır ve sadece çağdaş eserlerin değil klasik eserlerin de değerini anlamaya ışık tutan güçlü bir kaynaktır.

Deyiş bilim, Charles Bally’nin çalışmalarıyla bağımsız bir bilim dalı hâlini almıştır.

Karşılaştırmalı edebiyat bilimi, edebiyat biliminin çalışma alanlarından biridir. Karşılaştırmalı edebiyat biliminin amacı, farklı dillerde yazılmış eserleri ortak ve farklı yanlarıyla değerlendirmektir.

Genel olarak edebiyat bilimi, Gürsel Aytaç’ın tanımıyla şöyle açıklanabilir: “Edebiyatın kuramlarını, tarihî gelişimini, çözümleme, alımlama yöntemlerini, değerlendirme olgusunun dayandığı ilkeleri, yaratıcılık-üreticilik sürecini, ulusal sınırları da aşarak inceleyen, belgelere dayandırarak araştıran bilim dalı”.

1. Edebiyat dönemlerini, sanatçıları ve eserleri tarihsel bir çizgi üzerine yerleştirmek,
2. Ulusal ya da evrensel düzeyde tarihsel ve siyasal gerçeklerle edebiyat hayatı arasındaki ilişkileri araştırmak, tarihsel ve siyasal olayların edebiyat dönemlerinin, edebiyat eserlerinin oluşumuna etkisini belirlemek; böylece gerçek tarih ile edebiyat arasındaki
   ilişkileri ortaya koymak,
3. Sanatçılar ve eserleri hakkında yaşamsal bilgiler vermek.