Mekânsal Planlar Yapım Yönetmeliği; 3194 sayılı İmar Kanunu ve 644 sayılı KHK uyarınca getirilen mekânsal strateji planı, bütünleşik kıyı alanı planı, kentsel tasarım projesi kavramlarına açıklık getirmekte ve plan yapım kurallarını tanımlamaktadır.

Mekânsal planlar, ülke, bölge ve kent verilerine göre oturma, çalışma, sosyal ve kültürel ihtiyaçlar, dinlenme, eğlenme ve bu fonksiyonlar arasında ulaşımı sağlayacak en iyi çözüm ve dengeyi belde halkına getirmek amacıyla hazırlanan planlardır.

Mekânsal planlar kapsadıkları alan ve amaçları açısından Mekânsal Strateji Planları, Çevre Düzeni Planları ve İmar Planları olarak hazırlanır.

Mekansal planlama kademeleri, üst kademeden alt kademeye doğru sırasıyla ‘Mekânsal Strateji Planı’, ‘Çevre Düzeni Planı’, ‘Nazım İmar Planı’ ve ‘Uygulama İmar Planı’ndan oluşur

Mekânsal Strateji Planı; Ülke kalkınma politikaları ve bölgesel gelişme stratejilerini mekânsal düzeyde ilişkilendiren, bölge planlarının ekonomik ve sosyal potansiyel, hedef ve stratejileri ile ulaşım ilişkileri ve fiziksel eşiklerini de dikkate alarak değerlendiren, yer altı ve yer üstü kaynakların ekonomiye kazandırılmasına, doğal, tarihî ve kültürel değerlerin korunmasına ve geliştirilmesine, yerleşmeler, ulaşım sistemi ile kentsel, sosyal ve teknik altyapının yönlendirilmesine dair mekânsal stratejileri belirleyen, sektörlere ilişkin mekânsal politika ve stratejiler arasında ilişkiyi kuran, 1/250.000, 1/500.000 veya daha üst ölçek haritalar üzerinde şematik ve grafik dil kullanılarak hazırlanan, ülke bütününde ve gerekli görülen bölgelerde yapılabilen, sektörel ve tematik paftalar ve raporu ile bütün olan planları ifade eder.

Çevre Düzen Planı; Varsa mekânsal strateji planlarının hedef ve strateji kararlarına uygun olarak orman, akarsu, göl, tarım arazileri gibi temel coğrafi verilerin gösterildiği, kentsel ve kırsal yerleşim, gelişme alanları, sanayi, tarım, turizm, ulaşım, enerji gibi sektörlere ilişkin genel arazi kullanım kararlarını belirleyen, yerleşme ve sektörler arasında ilişkiler ile koruma-kullanma dengesini sağlayan 1/50.000 veya 1/100.000 ölçekteki haritalar üzerinde ölçeğine uygun gösterim kullanılarak bölge, havza veya il düzeyinde hazırlanabilen, plan notları ve raporuyla bir bütün olarak yapılan planları ifade eder.

Nazım İmar Planı; Çevre düzeni planının genel ilke, hedef ve kararlarına uygun olarak arazi parçalarının genel kullanış biçimlerini, başlıca bölge tiplerini, bölgelerin gelecekteki nüfus yoğunluklarını, çeşitli kentsel ve kırsal yerleşme alanlarının gelişme yön ve büyüklükleri ile ilkelerini, kentsel, sosyal ve teknik altyapı alanlarını, ulaşım sistemlerini göstermek ve uygulama imar planlarının hazırlanmasına esas olmak üzere, varsa kadastral durumu işlenmiş olarak 1/5.000 ölçekte, büyükşehir belediyelerinde 1/5.000 ile 1/25.000 arasındaki her ölçekte, onaylı hâlihazır haritalar üzerine, plan notları ve ayrıntılı raporuyla bir bütün olarak hazırlanan planlardır

Akıllı Nesne; Netcad tarafından geliştirilmiş bir obje tipi olup özellikle planlama çalışmalarında içerdiği bilgilerden faydalanılarak plan hesaplamalarının otomatik yapılmasını sağlayan güncellenebilir yapıdaki obje tipidir.

Birbirini kesen yol ağlarının kesiştikleri bölgelerde oluşturulacak kavşakların yarıçap ve/veya kırma değerleri Planet/Çizim/Kavşak Oluştur seçeneği ile açılan diyalogda tanımlanarak oluşturulur.

Kavşak Oluştur işleminde Yarıçap değeri kaldırım köşelerinin belirtilen yarıçap değerinde, Kırma değeri ise kaldırım köşelerinin kırılmasında tercih edilir. Oto seçeneği ise kaldırım mesafesi, kaldırım genişliği ve ada kenarları arasındaki açı kullanılarak elde edilen yarıçap değerine göre otomatik olarak düzeltilmektedir.

Planet/Yol Çiz (Aksis)/(Paralel) seçenekleri ile yol ağlarını oluşturabilir; yol genişlik sembolleri için Planet/Semboller/Yol seçeneği kullanılabilir. Uygulama sonuç dosyası olan Yol_Genislik.NCZ dosyası Uygulama Menüsü/Aç seçeneği kullanarak proje ekranına eklenir.

Uygulama İmar Planı, Nazım imar planı ilke ve esaslarına uygun olarak yörenin koşulları ve planlama alanının genel özellikleri, yapının kullanım amacı ve ihtiyacı, erişilebilirlik, sürdürülebilirlik ve çevreye etkisi dikkate alınarak; yapılaşmaya ilişkin yapı adaları, kullanımları, yapı nizamı, bina yüksekliği, taban alanı katsayısı, kat alanı kat sayısı veya emsal, yapı yaklaşma mesafesi, ön cephe hattı, ifraz hattı, kademe hattı, ada ayrım çizgisi, taşıt, yaya ve bisiklet yolları, ulaşım ilişkileri, parkları, meydanları, kentsel, sosyal ve teknik altyapı alanlarını, gerektiğinde; parsel büyüklükleri, parsel cephesi ve derinliği, arka cephe hattı, yol kotu ve bu kotun altındaki kat adedi, bağımsız bölüm sayısı gibi yapılaşma ve uygulamaya ilişkin kararları, uygulama için gerekli imar uygulama programlarına esas olacak uygulama etaplarını ve diğer bilgileri ayrıntıları ile gösteren ve varsa kadastral durumu işlenmiş olarak 1/1.000 ölçekte onaylı hâlihazır haritalar üzerinde, plan notları ve ayrıntılı raporuyla bir bütün olarak hazırlanan planlardır.

Nüfus; belirli sınırların içerisinde kalan bir alanın belirli bir zamanda sahip olduğu insan sayısıdır

Nüfus projeksiyonu; toplam nüfusun/doğum, ölüm ve göç hareketlerinin ilerideki eğilimleri ile ilgili belli varsayımlara
dayanarak nüfusun gelecek zamanda gelişmesi hakkında sayısal tahminlerin yapılmasıdır. Nüfus projeksiyon hesabı ile hedeflenen yıla ait öngörü nüfus; üssel fonksiyon, bileşik faiz yöntemi veya aritmetik yöntem kullanılarak hesaplanmaktadır. Nüfus projeksiyon hesabının yapılabilmesi için güncel nüfus sayım yılı ve güncel nüfus ile daha önceki nüfus sayım yılı ve nüfus bilgilerine ihtiyaç duyulmaktadır.

Üssel (Geometrik) Yöntem; nüfusun en eski dönemde olduğu gibi kestirim döneminde de aynı yıllık oranla artacağını ya da azalacağını varsayar. Bu yöntemde sabit oran kavramı kullanılır. Dolayısıyla şehrin büyüme oranı %1,36 ise gelecekte de her yıl bu oranda büyüme olacağı kabul edilmektedir.

Aritmetik Yöntem: Nüfusun gözlemlenen dönemdeki ortalama artışla her gelecek dönem için aynı sayıda arttığı ya da azaldığı varsayılır. Bu yöntemde nüfus her gelecek yıl için gözlenen dönemdeki ortalama yıllık artış ya da azalışla aynı sayıda artar ya da azalır.

Alan Dağılım Hesabı ile plandaki tüm fonksiyonların adedi, toplam alan içindeki oranı ve kişi başına düşen alan (m2) bilgileri hesaplanmaktadır.

Kentsel Donatıların Yeterlilik Kontrolü İmar planlarındaki kentsel donatı alanlarının yeterliliği, mevzuatta tanımlanmış donatı yeterlilik oranları ile karşılaştırılarak gerçekleştirilir. Donatı kontrolünün yapılabilmesi için plan ve hesap sınırı, fonksiyon alanları ve projeksiyon nüfus bilgilerine ihtiyaç duyulmaktadır.

Düzenleme Ortaklık Payı (DOP); düzenlemeye tabi tutulan yerlerin ihtiyacı olan yol, meydan, park, yeşil saha, genel otopark gibi umumi hizmetlere ayrılan ve tescile tabi olmayan alanlar ile MEB’e bağlı ilk ve orta öğrenim kurumları, ibadet yeri, karakol yerleri ve ilgili tesisler için kullanılmak üzere, düzenleme dolayısıyla meydana gelen değer artışları karşılığında, düzenlemeye tabi tutulan arazi ve arsaların, düzenlemeden önceki yüzölçümlerinden %40 kadar düşülebilen miktar ve/veya zorunlu hallerde malikin muvafakati ile tespit edilen karşılığı bedeldir. DOP, düzenleme alanına giren parsellerin yüz ölçümü toplamlarından, imar adalarının imar parsellerine ayrılan kısımlarının
yüzölçüm toplamı çıkartılarak bulunur.

Kamu Hizmetleri Katılım Payı (KOP); 3194sayılı İmar Yasası’nın 18. maddesi gereğince kesilen DOP’larla oluşturulan tesisler dışında? uygulama sahasında, kamu hizmeti gören kreş, hastane, belediye hizmet veya diğer resmî tesis alanı gibi tesislere de ihtiyaç bulunmaktadır. İşte bu tesisler için ayrılan parseller de düzenlemeye giren parsellerin alanları oranında pay verilmek suretiyle hisselendirilmek suretiyle oluşturulur. Kısaca kamu hizmetleri katılım payı (KOP)olarak kesilen oranın düzenleme ortaklık payı ile bir ilgisi bulunmamaktadır.

‘Mekânsal Planlar Yapım Yönetmeliği (2014)’, plan yapım kartografisini yeniden tanımlamıştır. Bu yönetmeliğin yürürlüğe girdiği tarihten itibaren yapılan planlar yönetmelikteki koşulları sağlamak zorundadır; yönetmelik öncesi oluşturulmuş planların yeni yönetmeliğe uygun hâle getirilmesi mümkündür. Eski mevzuatlara uygun hazırlanmış imar planlarının, yeni mevzuata uygun yapıya dönüştürülmesi için Planet/Plan/Plan Dönüştür seçeneği kullanılır. Plan Dönüştür işlemi öncelikli olarak projede bulunan tabakaları standart yapıya getirerek uygun hat tipi, tarama ve renk tanımlarını sağlamaktadır. Dönüşüm ile aynı zamanda yol, yapılaşma, yerleşim sembolleri akıllı nesne obje özelliği kazanarak hesaplamalarda kullanılabilir yapıya gelmektedir. Yeni ‘Mekânsal Planlar Yapım Yönetmeliği (2014)’ne uygun olarak hazırlanmamış uygulama imar planı olan UIP_ESKIMEVZUAT. NCZ dosyası
Uygulama Menüsü/Aç seçeneği kullanılarak proje ekranına yüklenir

Mekânsal planlar üzerinde yapılan değişikliklerin zamana bağlı olarak izlenmesi için Zaman Gezgini modülü kullanılmaktadır. Farklı tarihleri temsil eden uygulama imar planlar dosyaları (UIP_2000.NCZ, UIP_2009.NCZ, UIP_2015.NCZ) Referanslar altına CAD Referans dosyası olarak eklenir. Eklenen her bir referans plan dosya özelliklerinden planın geçerli olduğu tarih aralığı başlangıç ve bitiş olarak tanımlanır.