Millî Eğitim Bakanlığı’nın 2016’da yayımladığı Çocuk Gelişimi ve Eğitimi alanının Bağımsız Yaşam Becerileri Modülünde bağımsız yaşam becerileri; Özbakım ve Kişisel Temizlik (el-yüz yıkama, deri ve banyo temizliği, saç ve traş alışkanlığı) Becerileri, Beslenme (farklı biçimlerde yemek yeme) Becerileri, Giyinme (soyunma) Becerileri, Tuvalet Becerileri, Ev İçi (yiyecek hazırlama, depolama, ev temizliği, çamaşır yıkama ve ütü, dikiş dikme, telefon etme, yatak yapma, misafir karşılama) Beceriler, Ev Dışı (ulaşım araçlarını kullanma, alışveriş yapma, doktora gitme, dışarda yeme) Becerileri olarak belirtilmiştir.

Konuşma becerisi olmayan çocuk ve/veya yetiş­kinlerde, konuşulanları anlamayan veya iletişim prob­lemi yaşayan bireylerde kullanılabilmektedir. Resim tahtası, ses çıktısı gibi kullanılan iletişim gereçleri, ile­tişim yazılımları ve bilgisayarları içermektedir.

Tekerlekli sandalyede kişi uzun süre oturduktan sonra engelli bireyin cildi kendisi veya ailesi tarafından mutlaka kontrol edilmelidir. Özellikle omurların arka çıkıntıları, kürek kemiğinin alt açısı, kalçası, uyluk üst yan ve alt yan bölgeleri, kol alt iç yan bölgelerinde bulunan kemik çıkıntılarını rutin olarak kontrol etmek önemlidir. Hastaya, aileye veya bakım veren kişilere bu konuda bilgi verilmelidir. Cildin katlanmasına veya kıyafetlerin burada yaratacağı rahatsızlıklara da dikkat etmek gereklidir. Özellikle duyu kaybı varsa kişi bunu fark etmekte zorlanacağı için bakım veren/ aile bu konuda hassas olmalıdır. Bu bölgelere gelen basıncın hafifletilmesinin önemi vurgulanmalı ve kişilerin sandalye üzerinde geçirecekleri zamanın azaltılması gibi önerilerde bulunulmalıdır. Fizyoterapistlerin bireye özgün egzersiz programlarını düzenlemelerini takiben sandalyede belirli aralıklarla bu egzersizleri yapmaları hastalara hatırlatılmalıdır. Ağırlık aktarmaları, pozisyon değişimleri belirli aralıklarla yapılmalıdır. Egzersiz yaparken kişilerin kendilerini aşırı zorlamamaları önemlidir.

Giyinme sürecini etkileyen gelişimsel süreçler, 1-1,5 yaş; 2-2,5 yaş; 3-3,5 yaş; 4-4,5 yaş;  5-5,5 yaş ve 6 yaş dönemi olmak üzere sınıflandırılır. 5-5,5 yaşındaki çocuklar kazaklarını rahatlıkla giyer ve çıkarır, düğmeleri rahatlıkla ilikler ve açar, ayakkabı bağlarını geçirebilir, kendi kendine giyinir, arkada yerleşik fermuarları kapatabilir. Gömlek de düğmeli bir giysi olduğuna göre doğru cevap C’ dir.

Koltuk yüksekliği için iki-üç parmak uyluğun altına rahatça yerleştirilebilmeli,

Uyluk uzunluğu için, ayak koyma tabakası yerden yaklaşık olarak 5 cm yüksekte olmalı

Koltuk derinliği için kolunuz yere paralel olacak şekilde avucunuz yere bakarken diz ardı bölgesinden 2 parmağınız rahatça bu alana yerleştiriliyor olmalı

Koltuk genişliği için hasta sandalyede otururken her iki yandan elinizi yerleştirdiğinizde kalça ile kol dayama yerleri arasında yeterli boşluk bulunmalı  • Sırt desteğinin yüksekliği için kullanıcı dik otururken elinizi dikey olarak yerleştirdiğinizde dört parmağınız koltuk altına rahatça yerleşebilmeli 

Kol dayama yüksekliği için ön kollar rahatça  bu alanda yerleşmiş, omuzlar aynı hizada düzgün ve gövde dik olmalıdır.

Hastaya bakım verirken ve hareketliliğini arttırmayı hedefleyen uygulamalar esnasında, sağlık çalışanının vücudu en önemli aracıdır. Bu nedenle, vücudu etkili bir şekilde kullanmak, yaralanmalara karşı korumak, hastalara vücutlarını etkin ve güvenli bir şekilde kullanmalarını öğretmek için hareket ile ilişkili biyomekaniksel prensipleri bilmek ve uygulamak önem taşır. Hareket ile ilişkili biyomekaniksel kavramlar: kuvvet, basınç, sürtünme kuvveti, denge ve hareket, yüklenme olarak sıralabilinir.

Ayak koyma yerleri çok yüksek ise kullanıcının kalça bölgesinde basınç artar ve kişide uylukların arka bölgesinde destek eksikliğinden kaynaklı gövde düzgünlüğünde azalma olabilir.

Kol Dayama Yerleri:

Sabit kol dayama yeri tekerlekli sandalyenin koltuk yanlarına kalıcı olarak tutturulmuştur. Çıkarılabilir veya geriye doğru katlanabilir kol dayama yerleri, yandan transfer yapacak kullanıcılar için kayma tahtasının bu alana yerleştirilebilmesi amacıyla kolun çıkartılması veya geriye doğru katlanarak transferin yapılmasına izin veren kol dayanaklarıdır. Masa veya kesme kolçakları olan kol dayama yerleri, tekerlekli sandalyeyi masa ya da bir yüzeye yakın konumlandırmak isteyen kişiler için önerilir. Kol dayama yeri genellikle kişinin ayağa kalkması sırasında kişinin ön taraftan destek almasını sağlamak için tersine çevrilebilir. Ayarlanabilir kol dayama yerleri, farklı etkinlikler için kol dayama yüksekliğini ayarlamak isteyen kişilerde veya farklı kalınlıktaki ve geniş hacimli dış giysiler tercih edildiğinde kullanılır.

• Antropometri değerlendirmesinde; Kilo, boy, baş çevresi, kas kalınlığı ve bel çevresi gibi ölçümler yer almaktadır.
• Biyomedikal değerlendirmede; vitamin, mineral, protein, kan yağ düzeyleri, kemik yoğunluğu ölçümleri, yutma değerlendirmesi yer almaktadır.
• Klinik değerlendirmede; cilt, diş, saç değerlendirmesi, uyku alışkanlıkları, bağırsak alışkanlıkları, bulantı olması, kullandığı ilaçlar değerlendirilmelidir.
• Diyet başlığında; yenilen besinler, besin gruplarına göre dağılımları, tüketilen sıvı miktarı, beslenme biçimi, diyetleri, alerjileri sorgulanmalıdır.
• Çevresel değerlendirmede; Besin hijyeni, besin güvenliği, zehirlenme riski ele alınmalıdır.

Engelli bireyde beslenme davranışı geliştirirken dikkat edilecek noktalara aşağıda yer verilmiştir.

• İştahı uyarılmalıdır. İştahı uyarmak için 3 saat aralıklarla ana ve ara öğünler planlanmalı, ana ve ara öğünler arasında şekerli, yüksek kalorili yiyecek ve içecekler verilmemeli ve yemek süresi maksimum 30 dakika ile sınırlanmalıdır.
• Yemek saatinde dikkat dağılması önlenmelidir.
• Yemek kişinin çiğneyebilme kapasitesine göre hazırlanmalı ve küçük porsiyonlar şeklinde tüketilmelidir. Sebzeler sebze çorbası şeklinde, meyveler meyve suyu ve püre şekilde verilebilir, katı besinler yumuşatılarak çok küçük parçalara ayrılarak, ezilerek ve gerekirse ağız içine akıtılarak verilmelidir.
• Beslemede kullanılan araç-gereçler bireyin durumuna uygun olmalıdır. Yuvarlak ve düz kaşık, kavramayı kolaylaştıran kaşık ve çatallar, kaymayan tabaklar ve tutulması kolay bardaklar tercih edilmelidir.

Özel eğitimin temel hedefleri bağımsız yaşayabilir, mutlu, üretken ve topluma entegre olmuş bireyler yetiştirmektir.

Engelli bireylerin sağlıksız beslenmeleri ve fiziksel aktivite düzeylerinin az olmasına etki eden faktörler aşağıda sıralanmıştır.

Sağlıklı yiyecek seçeneğinin olmaması

Çiğneme ve yutma problemleri

Kilo alımına ya da iştahta değişikliklere neden olan ilaçlar

Kişinin egzersiz yapmasına engel olan kişisel ve çevresel koşullar

Ekonomik zorluklar

Aile ve sosyal desteğin yetersiz olması

Denge, statik ve dinamik denge olmak üzere ikiye ayrılır. Statik denge, sabit bir şekilde, yani hareketsiz olarak dururken, ağırlık merkezini destek yüzeyinde tutabilme yeteneğimizdir. Dinamik denge ise hareket hâlindeyken ağırlık merkezinin destek yüzeyi içerisinde tutulabilmesidir.

Transfer aktivitesi öncesi, hasta ile ilgilenen sağlık personeli veya bakım verenin bilmesi gereken kurallar şu şekilde özetlenebilir:

Yapılması planlanan transfer aktivitesi hakkında bilgi

Transferin gerçekleştirilebilmesi için hastanın ne kadar yardıma muhtaç olduğu ve yardım tipinin ne olduğu

Hastanın transferi tamamlaması için ne kadar süreye ihtiyaç duyduğu

Gösterilen güvenlik düzeyi

Hareket kalitesi

Transfer sırasında dikkat edilmesi gereken faktörler ve alınması gereken önlemler

Hastanın performansındaki tutarlılık

Kullanılan yardımcı cihaz ve araç-gereçler.

Tekerlekli sandalye seçilirken hastanın engeli, aktivite ve katılımdaki kısıtlılıkları, hastanın yaşı, boyu, kilosu, hastanın fonksiyonel becerileri veya tercihleri, hastalığın geçici veya kalıcı olması ile hastanın zihinsel ve fiziksel engellerinin seviyeleri de göz önünde bulundurulmalıdır. Ayrıca, sandalyenin dayanıklı olması, taşınabilir olması ve maliyeti de önemli etkenlerdendir. Bundan sonraki adımlarda kullanıcıların ve yakınlarının tekerlekli sandalyede uzun süreli oturmaya bağlı olarak meydana gelebilecek problemlere yönelik özel oturma ihtiyaçları konusunda yönlendirmeleri içerir. Ayrıca rekreasyon (boş zaman aktiviteleri) veya spor gibi bireyin özel etkinlikleri için tasarlanan sandalyeler ya da özel hasta ihtiyaçlarını karşılamak üzere geliştirilen sandalyeler hakkında da kişiler bilgilendirilmelidir. Tekerlekli sandalyeyi kullanan kişinin oturma minderi, sandalyenin sırt kısmı, bacak dayama parçaları, ayarlanabilir kol dayama veya benzeri uyarlamalara ihtiyaç duyup duymayacağı sandalye seçiminde önemlidir.

Yanlışsız öğretim teknikleri; genel olarak eğitimin başında hedef öncüllere (davranış öncesi uyaranlar), hedef tepkiyi doğru bir şekilde kontrol eden uyaranların yani ipuçlarının eklenmesini zorunlu kılar. Ayrık denemelerle öğretim (ADÖ), çocukların öğrenme becerilerini desteklemek amacıyla bilginin bireyselleştirilmesi ve kolaylaştırılmasıdır. Çocuk eğer sesli replikleri tekrar ederse ya da yazılı replikleri okursa bu replikler son sözcükten başlamak üzere ilk sözcüğe doğru hiç sözcük kalmayıncaya kadar silikleştirilir. En sonunda boş kart ortadan kaldırılır. Fırsat öğretimi, çocuğun bir konu hakkında etkileşime girmesini bekleyip sonra da daha fazla konuşmasını sağlamak amacıyla, tepkide bulunarak daha ayrıntılı konuşma becerisi kazandırma yöntemidir.

Vücudu veya vücudun herhangi bir bölgesini desteklemek, istenmeyen hareketini önlemek veya düzeltmek amacıyla kullanılan yardımcı cihazlara ortez adı verilir.

Musküler distrofi (MD) ise dejeneratif bir kas hastalığıdır. Kaslar gittikçe hareketini kaybeder. Bu çocuklar ergenlik ve erken yetişkinlikten öteye genelde yaşamazlar. MD’de zihinsel ve dil becerileri etkilenebilir. Bazı MD’li çocuklarda ciddi dil ve okuma-yazma sorunları görüldüğü hâlde, bazılarında bu işlevler etkilenmemektedir. Kasların kullanımı kötüleştikçe buna bağlı konuşma sorunları da zamanla ortaya çıkacaktır.

Baston bilinen en eski yürüme yardımcısı olup, geniş bir destek alanı sağlar ve dengeli yürüyüşü destekler.

Vücuda etki eden kuvvetler, dış kuvvetler ve iç kuvvetler olmak üzere ikiye ayrılır. Dış kuvvetler, vücudun dışından uygulanan kuvvetlerdir. Örneğin, bizi aşağıya doğru çeken yerçekimi ya da yatakta yatan bir hastanın bacağının sağlık çalışanı tarafından hareket ettirilmesi sonucunda ortaya çıkan kuvvetler, dış kuvvetlerdir.